مبنای استاد مرتضی اشراقی در اثبات اول ماه قمری

از میان مبانی مطرح شده، مبنای حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی اشراقی نوه گران ‌قدر امام راحل، برای اثبات‌ اول ماه قمری - از این جهت که محور تفکر فقهیِ راهبردی وی همواره بر نگاه عرفی متکی بوده و نیز چون پیش‌تر موضوع استهلال‌ و ملاک‌های رؤیت ماه را با ادبیاتی نو و قابل فهم در مدرسه فیضیه و کلاس‌های درس، تدریس و تبیین کرده است- حائز اهمیت است.

استاد مرتضی اشراقی در یادداشتی که به همین مناسبت نگاشته‌اند ابتدا « ۹ مبنای فقهی برای اثبات اول ماه قمری» مطرح و سپس مبنای خود را بدین شکل بیان می‌کنند:

موضوع مهمی که در واپسین روزهای ماه مبارک رمضان همیشه مورد بحث و جدل قرار می‌گیرد، رویت هلال ماه شوال ( عید سعید فطر ) است.

 در این نوشتار ابتدا مبنای مراجع عظام تقلید و در پایان مبنای نگارنده نیز به اختصار بیان شده است؛

مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری‌زنجانی، مکارم‌شیرازی).

مبنای دوم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای).

مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر یک از بلاد اسلامی» (مبنای فقهی حضرت آیت الله یعقوبی).

مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحیدخراسانی و حضرت آیت الله العظمی دوستی زنجانی).

مبنای پنجم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم مسلح» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی).

مبنای ششم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی).

مبنای هفتم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خوئی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی‌گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض).

مبنای هشتم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل‌لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری).

مبنای نهم: مبنای تولد ماه نظریه تولد ماه نو به معنای نجومی و تکوینی آن‌که خروج از حال مقارنه و محاذات با خورشید است، ساعاتی قبل از آنکه با چشم انسان قابل رویت شود صورت می‌گیرد. قابل ذکر است که مبنای «تولد ماه» را هیچ یک از مراجع عظام تقلید قبول ندارند و بنابراین این نوع نگاه در حال حاضر قابل اجرا نیست.

مبنای نگارنده: برای اثبات اول ماه قمری، اگر قابلیت رویت هلال ماه در شب مخصوص بصورت چشم غیر مسلح، توسط منجمان به طور قطع و یقین و بدون اختلاف نظر بین آنها اعلام شود، دیگر لزومی  به رصد برای رویت هلال ماه نیست و اول ماه اثبات می شود؛ ولی اگر بین منجمین اختلاف نظر وجود داشته باشد، برای اثبات اول ماه نیاز به رصد هلال ماه بدون چشم مسلح است.( مبنای نگارنده)

حوزه علمیه قم

مرتضی اشراقی