سهم ناچیز سینمای کودک از اکران سینما

با نزدیک شدن به فصل تابستان و تعطیلی مدارس، صاحبان فیلم های کودک و نوجوان در تلاش برای اکران فیلم هایشان هستند تا شاید به دلیل فراغت بیشتر بچه ها فیلم ها بهتر دیده شوند، اما با توجه به وضعیت اکران آثار سینمایی در سال های اخیر به نظر نمی رسد این تلاش های پراکنده به جایی برسد و به نجات سینمای کودک و نوجوان کمک کند.

در حال حاضر نه چندان سینماگران به ساخت آثار این ژانر تمایل دارند و نه سینماداران به اکران این آثار روی خوش نشان می دهند تا جایی که سال گذشته ابراهیم داروغه زاده معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در نامه‌ای به رییس شورای صنفی نمایش خواستار فراهم آوردن شرایط برای اکران فیلم های منتخب جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان شد؛ حمایتی حداقلی و مقطعی که درنهایت به تقویت سینمای کودک و نوجوان و جایگاه آن در گیشه و سهم اکران منجر نشد.

با وجود ارسال این نامه و تاکید بر ایجاد بستر مناسب برای اکران فیلم‌های کودک و نوجوان اما این امر محقق نشد و فیلم های نامبرده در این نامه مانند «شکلاتی» به کارگردانی سهیل موفق، «دزد و پری ۲» به کارگردانی حسین قناعت، «قهرمانان کوچک» به کارگردانی حسین قناعت، «اسکی باز» به کارگردانی فریدون نجفی و «بیست و یک روز بعد» به کارگردانی محمدرضا خردمندان که منتخب سی‌امین جشنواره بین‌المللی فیلم های کودکان و نوجوانان بودند و همچنین «پینوکیو و عمو سردار» به کارگردانی سیدرضا صافی که منتخب جشنواره فیلم های کودک همدان بود، شرایط اکران مناسبی پیدا نکردند.

همان زمان صاحبان برخی آثار در گفتگو با خبرگزاری مهر خواهان این موضوع شدند که فیلم هایشان بایگانی نشود و شرایط مناسب برای اکران و تبلیغات آنها ایجاد شود. آنها بر این باور بودند که دولت باید یارانه ای برای خانواده ها درنظر گرفته و از سوی دیگر با توجه به کمبود سالن باید شرایط مناسب تری برای اکران آثاری از این دست فراهم شود، ولی نظرات آنها نشنیده گرفته شد.

مساله رونق سینمای کودک و نوجوان سال هاست در حد شعارهای مدیران سازمان سینمایی باقی مانده و نه در تولید و نه در اکران برنامه ریزی دقیق، جامع و قابل اجرایی وجود ندارد. با نگاهی به فیلم های کودک و نوجوان اکران شده در سال های اخیر می بینیم که سهم کودکان و نوجوانان از سینمای ایران از سال ۹۵ تاکنون اکران ۱۷ اثر بوده است، البته اکران های حداقلی به طوری که اکران کردن آنها با اکران نکردنشان چندان تفاوتی نداشت زیرا سالن های کم و سانس های پراکنده در اختیار آنها قرار گرفت و بسیاری از مخاطبان حتی از اکران شدن این آثار خبردار نشدند.

مساله رونق سینمای کودک و نوجوان سال هاست در حد شعارهای مدیران سازمان سینمایی باقی مانده و نه در تولید و نه در اکران برنامه ریزی دقیق، جامع و قابل اجرایی وجود ندارددر یکی، دو سال گذشته با توجه به پررنگ تر شدن مساله فیلمسوزی بسیاری از آثار نتوانستند به درستی اکران شوند که فیلم های کودک هم از این مساله مستثنی نبودند. بسیاری از آثار سینمای کودک در حالی به نمایش گذاشته شدند که نه تبلیغ مناسبی داشتند و نه سانس های کم آنها مناسب مخاطب کودک و نوجوان بود و به این عوامل باید فصل بد اکران را نیز اضافه کرد.

در این گزارش نگاهی آماری به تعداد فیلم های کودک و نوجوان اکران شده از سال ۹۵ تاکنون داشته ایم.

در سال ۹۵ فیلم سینمایی Movie «جنجال در عروسی» که فیلمی سه‌بعدی به کارگردانی و نویسندگی سیدرضا خطیبی و تهیه‌کنندگی محمد احمدی بود به نمایش گذاشته شد. این فیلم که به فروشی بالغ بر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان دست یافت، روایتگر مراسم عروسی ای است که کودکان را به آن راه نمی دهند و آنها را به کلبه ای در انتهای باغ تبعید می کنند. بچه ها متوجه می شوند برگزارکنندگان مراسم، قاچاقچی Smuggler مواد مخدر Drugs هستند و ...

در «جنجال در عروسی» علیرضا خمسه، میرطاهر مظلومی، نعیمه نظام دوست، مرتضی ضرابی، محمدرضا بحری، مهدی قانع، صاحب حائری زاده، علیرضا حائری زاده و سعید خبیری، محمدجواد رسایی، امیرحسین محرابی، کورش فلاح، فرزاد دهقان، علیرضا روئین‌تن، عارفه و عرفانه محمودی، محمد هادئی و علی کاظمی به ایفای نقش پرداختند.

انیمیشن- رئال «مبارک» به کارگردانی محمدرضا نجفی امامی نیز در سال ۹۵ به اکران رسید. در «مبارک» شخصیت های افسانه ای شاهنامه با استفاده از تکنیک های انیمیشنی جان گرفتند و با خلق داستانی ماجراجویانه، زمینه را برای شناخت مخاطبان از این شخصیت های اسطوره ای فراهم کردند. این فیلم که در جشنواره ملی فیلم فجر هم حضور یافته بود آنطور که باید و شاید اکران نشد.

فیلم «ننه نقلی» به کارگردانی پرویز صبری که از سال ۹۰ درانتظار اکران بود درنهایت سال ۹۵ اکرانی حداقلی را تجربه کرد. تراژدی این فیلم این بود که کارگردان اثر سال ها مشکلات مالی را تحمل کرد و درنهایت همان وقتی که فیلمش اکران شد در حالی که به همراه پیک موتوری برای اجاره‌ منزل در حال تردد بود، در حوالی میدان آزادی Freedom با یک وانت تصادف Crash و سرش به جدول کنار خیابان برخورد کرد و در حالی که سرش از ۱۷ جا ترک برداشته بود، با هلی‌کوپتر به بیمارستان منتقل و حدود یک و ماه نیم در کما بود. وی چندی بعد درگذشت.

«فرار از اردو» ساخته غلامرضا رمضانی از دیگر آثاری بود که با شرایط نامناسب در همین سال به نمایش گذاشته شد به طوری که کارگردان این اثر عنوان کرد که «فرار از اردو» را در اکران سوزاندند. وی ضمن گله‌مندی از تهیه‌کننده و پخش‌کننده اثر اعلام کرد این فیلم که پیش از این نظر مثبت منتقدان و مردم را در جشنواره‌ها کسب کرده بود ولی در اکران دچار بدسلیقگی شد.

در خلاصه داستان «فرار از اردو» که فیلمی مختص نوجوانان و خانواده ها بود، آمده است: «گروه دانش آموزان برای اردوی دریا به شمال آمده اند. ولی با نظر مسئولان دبیرستان ناگهان هدف از اردو تغییر می کند. برخی از بچه ها که این بدقولی را نپذیرفته اند از اردو جدا شده تا خود را به دریا برسانند ولی در مسیر راه درگیر ماجراهای متفاوت می شوند. با پشت سر گذاشتن حوادث Accidents آن‌ها سعی دارند خود را به قلعه رودخان محل استقرار اردو برسانند.»

محمد بحرانی، سیروس همتی، شکرخدا گودرزی، علیرضا مهران، حمیدرضا فلاحی، حمید یوسفی، حسین آقایی، عباس میرجینی، سید مجتبی موسوی، احمد رضا علیخانی، کیارش رادمان، علی اکبر امامی، سید علیرضا گلابی و... در این فیلم به ایفای نقش پرداخته اند.

از دیگر آثار اکران شده در سال ۹۵، «بچه های جسور» ساخته حجت الله سیفی، «ناسور» ساخته برادران دالوند و «دزد و پری» ساخته حسین قناعت بود.

«بچه های جسور» روایت کننده داستان دانیال و خواهرش است که در یک جستجوی ذهنی وارد یک شهر قدیمی زیر زمینی می شوند که آدم هایش به طلسم افسونگر گرفتار شده اند. آدم هایی که یا به شکل حیوان در آمده اند و یا به مردان کوتوله ای تبدیل شده اند ...

انیمیشن مذهبی «ناسور» هم روایتی از زندگی عبیدالله بن حر جعفی یکی از کوفیان مکه را به تصویر می‌کشد که از امام حسین (ع) دعوت کرده تا به کوفه بیایند و زمانی که می‌شنود سپاه امام (ع) به کوفه نزدیک شده از این شهر خارج می‌شود تا با ایشان روبه رو نشود اما از بد حادثه Incident به صورت کاملا ناگهانی با ایشان روبه رو شده و مجبور می‌شود دست رد به سینه امام بزند.

«دزد و پری» هم ماجرای یک نظامی بازنشسته را روایت می کند که مجبور می شود به مدت ۲۴ ساعت مدیریت مهدکودک دخترش را انجام دهد و در همین ۲۴ ساعت است که ماجراهای عجیب و غریبی برای وی و کودکان حاضر در مهدکودک روی می دهد...

با نگاهی به آثاری که از آنها یاد شد می توان به این نتیجه رسید که فیلم ها از لحاظ کیفیت هم در جایگاه کاملا قابل دفاعی نبودند ولی همین آثار هم اکران درستی نداشتند و جریان نقد و تحلیل درباره آنها شکل نگرفت که دیده نشدن آثار قطعا باعث می شود نقاط قوت و ضعف آنها مشخص نشود لذا در آینده نیز نمی توان امید داشت که سینمای کودک و نوجوان پربارتری داشته باشیم.

سهم سال ۹۶ از اکران آثار کودک

سهم سال ۹۶ از اکران آثار کودک ۱۰ فیلم بود که باز هم بسیاری از این فیلم ها در شرایط بدی اکران شدند و صاحبان آنها نسبت به نحوه اکران فیلم هایشان معترض بودند و اظهار می کردند از ساخت فیلم در حوزه کودک دلسرد شده اند.

فیلم سینمایی «قهرمانان کوچک» ساخته حسین قناعت از جمله آثاری بود که در سال ۹۶ اکران شد و به فروشی بالغ بر ۲ میلیارد تومان دست یافت. این فیلم داستان زندگی چهار کودک و نوجوان هفت تا یازده ساله تکواندوکار را روایت می کرد که پدرانشان، کارگران یک کارخانه تولید لوازم التحریرِ در شُرُفِ تعطیلی هستند. آنها برای جلوگیری از بیکاری پدرانشان و گیر انداختن قاچاقچیانِ این کالا که در واقع عاملینِ اصلی این تعطیلی هستند به تعقیبِ آنها می پردازند.

«قهرمانان کوچک» با محوریت تولید ملی از معدود آثاری بود که توانست شرایط نسبتا مناسبی برای اکران داشته باشد و تبلیغ خوب این فیلم و داشتن سانس های مناسب از دلایل موفقیت «قهرمانان کوچک» نسبت به آثار دیگر فیلم های کودک و نوجوان در اکران بود.

«بیست و یک روز بعد» ساخته محمدرضا خردمندان و «شکلاتی» ساخته سهیل موفق از دیگر آثار کودک و نوجوانی بودند که سال گذشته به نمایش در آمدند. همچنین «حقه باز دم دراز» ساخته علیرضا محمودزاده، «فهرست مقدس» ساخته محمدامین همدانی، «کلیه و دمنه» ساخته علیرضا توکلی بینا، «راز سیاوش» به کارگردانی محمد ربانی، «افسانه گل آباد» ساخته محمدرضا عباس نژاد و «پینوکیو، عامو سردار و رییسعلی» ساخته سیدرضا صافی جزو فیلم هایی بودند که صاحبان آنها از نحوه اکران گلایه مند بودند.

در این میان «بیست و یک روز بعد» که فیلم تحسین شده جشنواره ها هم بود آنطور که باید و شاید در اکران مورد توجه قرار نگرفت.

اما انیمیشن «فیلشاه» ساخته کمپانی هنر Art پویا در آخرین روزهای سال ۹۶ به عنوان یکی از فیلم های اکران نوروزی روی پرده رفت و نمایش آن همچنان ادامه دارد.

این انیمیشن بعد از بی مهری و رفتار ناپسندی که در داوری سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر با آن شد، توانست اکران نوروز ۹۷ را داشته باشد که این امر به بهتر دیده شدن آن کمک کرد.

در خلاصه داستان این فیلم که توانسته به فروشی بالغ بر ۷ میلیارد تومان دست پیدا کند، آمده است: «در جنگلی در آفریقا رییس گله فیل ها صاحب فرزندی می ‌شود که همه انتظار دارند جانشین رییس گله باشد، اما برخلاف تصور همه «شادفیل» بسیار دست و پا چلفتی است و هیکل گنده‌اش همیشه سبب تخریب و خرابکاری می ‌شود.»

بنابراین بیشترین فروش در ۲ سال اخیر در حوزه فیلم های کودک و نوجوان در اختیار انیمیشن «فیلشاه» است؛ فیلمی که نه بر اساس سیاستگذاری بخش دولتی بلکه بر اساس تلاش بخش خصوصی ساخته شده است و اگر برنامه ریزی برای تبلیغ و شانس اکران نوروزی را نداشت این اثر هم می توانست به خوبی به دست مخاطب نرسد.

در ترافیک شدید اکران که بیشترین سهم در اختیار سینمای بدنه است و مانور بیشتر روی کمدی های بعضا بی کیفیت است، ژانر کودک و نوجوان در حال نابودی استبه هر ترتیب آنچه مسلم است در ترافیک شدید اکران که بیشترین سهم در اختیار سینمای بدنه است و مانور بیشتر روی کمدی های بعضا بی کیفیت است، ژانر کودک و نوجوان در حال نابودی است و با گزارش های دولتی از شوراهای بی خروجی نمی توان این ضعف را پوشاند.

در همه جای جهان فیلم های کودک و نوجوان در باکس آفیس جایگاه خوبی دارند و تعداد زیادی سالن برای اکران آنها در نظر گرفته می شود ولی در ایران ضعیف ترین شرایط اکران برای این گونه سینمایی درنظر گرفته می شود و در پرسش از مسئولان گفته می شود که آثار ضعیف هستند پس مخاطب هم از آنها استقبال نمی کند. این در حالی است که همین آثار ضعیف مجوز ساخت خود را از سازمان سینمایی می گیرند ولی وقتی فرصت مواجهه واقعی مخاطبان و منتقدان با اثر فراهم نمی شود قطعا این چرخه معیوب ادامه می یابد.