مرعشی: اقتصاد مساله محوری انتخابات 1400/هیچ گروهی حرف جدیدی ندارد!

۲۸ خرداد ماه سال جاری انتخابات ریاست جمهوری همزمان با انتخابات شوراهای اسلامی شهرو روستا و میان دوره ای مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری برگزار می شود. اما مهم ترین موضوع یا مساله محل توجه در انتخابات 1400 چیست؟ اقتصاد، سیاست خارجی، سلامت، فرهنگ و...؟ کدام یک در روزهای منتهی به انتخابات ریاست جمهوری شکل دهنده محتوای اصلی رقابت بین نامزدها و گروه های سیاسی خواهد بود؟

به گزارش رکنا، حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی در گفت و گو با روزنامه ایران به این سوالات محوری پاسخ داده است. در ادامه، متن کامل این گفت و گو را مشاهده می کنید.

در هر دوره از انتخابات 1400 شاهد بودیم که رقابت عموما حول یک مساله محوری شکل می گیرد و به شکلی آن مساله اولویت اصلی مطالبات مردم از یک سو و شعارهای نامزدها از سوی دیگر می شود. به طور مثال در سال ۹۲ این موضوع مساله سیاست خارجی و گره پرونده هسته ای بود. از این منظر در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو به نظر شما چه مساله و موضوعی این نقش را بازی خواهد کرد؟

مساله الان به شکل واضحی مساله اقتصادی است؛ یعنی از هر طرف نگاه کنیم مجموع نیروها و بازیگران موثر در این انتخابات، چه در مقام رای دهنده، چه در مقام گروه های سیاسی، چه در مقام خود نامزدها و حتی من می خواهم بگویم چه در مقام کسانی که این انتخابات را قبول ندارند و با آن مخالفت می کنند و می گویند نباید رای داد، مساله اقتصاد دارند؛ یعنی می گویند با این وضعیت اقتصادی جامعه و این معیشت مردم چه باید کرد؟ یعنی الان از منتهی علیه نیروهای حزب اللهی و اصولگرا گرفته تا آن سر اپوزیسیون خارج نشین کشور اگر سر یک مساله توافق باشد این است که اوضاع اقتصاد خوب نیست و باید برای آن کاری کرد. الان در فضای ایران هیچ کسی نیست که این گزاره را رد کند؛ بنابراین من معتقدم ما مساله اقتصاد را به شکل بسیار پررنگ تری نسبت به قبل در این انتخابات خواهیم داشت و چیزی که بر سر آن بحث خواهد شد این دو سوال است. یکی اینکه چطور می شود این فشار اقتصادی به کشور و مردم را کم کرد؟ دوم اینکه این وضعیت ناشی از چیست؟ الان جامعه در یک طرف این ماجرا نشسته و می خواهد درباره این دو موضوع از مجموع گروه ها و چهره های حاضر در انتخابات پاسخ بگیرد و آن طرف هم سیاسیون بر سر این رقابت خواهند کرد که کدام یک می توانند بهترین پاسخ را به این سوالات بدهند. من بعید می دانم الان کسی باشد که ارزیابی و برداشتی متفاوت از این، از فضای انتخابات داشته باشد. اختلاف در قدم بعدی است که قرار است به این مساله پاسخ داده شود، ریشه یابی صورت بگیرد و مقصریابی شود.

من اتفاقا می خواستم به همین مساله برسم. در تمام ادوار دو دهه اخیر انتخابات مساله اصلی همین موضوع اقتصاد بوده اما در هر دوره ای از منظری به این موضوع ورود شده؛ مثلا سال ۸۴ مساله عدالت ناظر به معیشت مردم مطرح بود و جدال بر سر آن بود. در سال ۸۸ ما تا حدودی بحث های توسعه سیاسی و مدیریت کارشناسی کشور را داشتیم که باز ناظر به اقتصاد بود. در سال ۹۲ مساله اقتصاد و معیشت پیوند خورده بود با موضوع سیاست خارجی و هسته ای. امسال به نظر شما چه خواهد شد؟

من فکر می کنم امسال در انتخابات 1400 برایندی از تمام این موضوعات داشته باشیم، البته به شرطی که به شکل متوازن تمام گروه ها نامزد داشته باشند؛ یعنی یک طرف اصلاح طلبان و تا حدودی اعتدالیون معتقدند که گره های سیاست خارجی، عدم توسعه سیاسی در داخل و به تبع آن نحیف شدن بدنه کارشناسی کشور در فرایند تصمیم گیری ها و تعدد مراکز تصمیم گیری و برنامه ریزی برای کشور و این دست چیزها زمینه اصلی و عامل وضعیت موجود است. آن طرف اصولگرایان و مخالفان دولت خواهند گفت که بی تدبیری داخلی، نگاه به خارج، عدم اولویت عدالت با تعریفی که دارند و نبود اهتمام داخلی زمینه این مشکلات است. یعنی هر دوی این دیدگاه ها را از الان براحتی می توان حدس زد. حتی من فکر می کنم خیلی راحت و ساده بتوان بخش زیادی از شعارها و استدلال های نامزدهای مختلف را از الان گفت؛ بنابراین به نظر من وجه ممیزه این انتخابات آن است که تقریبا از انتخابات خرداد ۷۶ تا انتخابات ۹۶، بخش عمده مسائلی که به عنوان شعارهای محوری و مسائل محوری در انتخابات ها مطرح بود، در این دوره یکجا مطرح شود.

با این اوصاف یعنی هیچ گروهی حرف جدیدی ندارد؟

ببینید معنی حرف من این بود که به نظرم تمام دغدغه های عمومی که در طول ۲۴ سال گذشته در ادوار مختلف انتخابات به عنوان محور اصلی شکل دهنده رقابت مطرح شده بود، به احتمال زیاد در این دوره به شکل تجمیع شده مطرح خواهد شد. اما اینکه حرف جدیدی هم نیست، شاید این طور باشد، یعنی من بعید نمی دانم این طور شود. چند تا دلیل دارد؛ یکی اینکه هر دو طرف بدون کارنامه نیستند، یعنی مثلا سال ۸۴ نیست که بگوییم اصولگرایان دولت داری نکرده اند و احتمالا آنچه از عدالت می گویند کشور را گل و بلبل خواهد کرد یا سال ۷۶ نیست که بگوییم چه خوب، یک رئیس جمهوری خواهد آمد که فضای کشور را باز می کند. ضعف و قوت گروه ها و تیم های مختلف در این شعارها در کشور سنجیده شده. ما تجربه شعار عدالت و «ما می توانیم» را داریم و ذهن ما نسبت به آن خالی نیست؛ یا مردم ما می دانند که دولت اگر از گشایش خارجی یا توسعه سیاسی بگوید چقدر کار دستش هست. یکی از دلایلی که هنوز فضای انتخابات گرم نشده و معلوم هم نیست بشود یا نه، همین است. جامعه دنبال شعار نو و جدید است اما هنوز آن را پیدا نکرده. معنای این هم یعنی ابهام در آینده. من نمی گویم در این فضا حرف جدید نمی توان زد اما پیدا کردن این حرف جدید و شعار جدید خیلی سخت است. شما ببینید الان حدود ۶۰ روز تا انتخابات مانده اما هنوز حتی ذره ای هم مشخص نشده که نامزدهای اصلی چه کسانی هستند. این تعلیق نشانه وجود یک مشکل اساسی است. یعنی اینکه ما با برنامه های مدون که توسط جمعی کارشناس روی آن کار شده باشد، مواجه نخواهیم بود و چیزی که خواهیم دید باز هم حجم وسیعی از شعارها بر سر مسائل کلی است. انتخابات باید محل رقابت برنامه ها باشد اما در کشور ما صحنه جنگ شعارهاست و این دفعه احتمالا حتی شدیدتر از قبل هم خواهد بود. بعد این در شرایطی است که اقتصاد ما کاملا از حالت نرمال خارج شده و وضعیت بسیار شکننده ای دارد و مسائل آن پذیرفته نمی شوند.

چرا پذیرفته نمی شوند؟ مانع این چیست؟

چون مسائلش از ساحت کارشناسی و فنی به ساحت سیاسی منتقل شده. سال های سال هم هست این اتفاق افتاده. من شخصا فکر می کنم هم مساله عدالت مساله اقتصاد ماست، هم گره سیاست خارجی، هم نیازمند اصلاحات جدی داخلی هستیم، هم توسعه سیاسی می خواهیم تا نظام تصمیم گیری و اجرایی کشور ترمیم شود، هم باید بی تدبیری ها را در همین وضعیت موجود بپذیریم. یعنی حرف درست و صحیح در سخنان و شعارهای تمام گروه ها و نامزدها هست اما مشکل این است که این حرف های درست بیشتر به چشم آتش تهیه میدان نبرد سیاسی دیده می شوند تا موضوعاتی که نیاز به نگاه و ارزیابی کارشناسی داشته باشند. بنابراین می بینیم همه آنها حل نشده باقی مانده اند. اتفاقی که تا قبل از این انتخابات یعنی تا الان افتاده این است که از بخش عمده این شعارها به دلایل مختلفی که هر کدام جای بحث دارد، اعتبارزدایی شده. من عرض کردم که خیلی از اینها هم شعارهای درستی بودند و حتی مطرح کنندگان شان هم به آنها اعتقاد داشتند، اما به دلایلی که جای بحث خودش را می طلبد از آنها اعتبارزدایی شده و مساله این انتخابات به نظر من این است که این شعارها به خودی خود دیگر مثل ادوار قبل مشارکت ساز نیستند.

با این تفسیر چه چیزی می تواند مشارکت ساز باشد؟ یعنی شما فکر می کنید چه عواملی می توانند فضا را به سمتی ببرند که شاهد سطح مشارکتی متفاوت از انتخابات اسفند ۹۸ باشیم؟

اگر یک تغییر محسوس در فضای کشور و چشم اندازهای ما طی این ۶۰ روز رخ دهد احتمالا تنها عاملی است که می تواند یک مشارکت فعال مجدد را سبب شود. اصولگرایان به شکل سنتی سبد رای خود را تا حدی دارند که البته آن هم به نظرم دچار تغییراتی شده. اما این افزایش مشارکت اگر اتفاق بیفتد ناشی از تحرک قشر خاکستری جامعه خواهد بود. ما به هر حال باید بپذیریم که طی اتفاقات این چند سال جامعه ما دچار تغییراتی شده که دیگر آن جامعه سال ۹۶ یا ۹۲ نیست. برای یک نمونه این را در نرخ مشارکت انتخابات مجلس یازدهم دیدیم.

در این فضایی که شما ترسیم می کنید آیا یک نگرانی این نیست که اگر تحولی در این ۶۰ روز ایجاد نشود، نامزدها سعی کنند با داغ کردن میدان رقابت از طریق تشدید تنازعات بین خودشان و چندقطبی های سیاسی به طرف افزایش مشارکت و به تبع آن سنگین تر کردن سبد رای خود بروند؟ به عبارت ساده تر آیا این وضعیت احتمال تشدید فضای تنش آلود را بین نامزدها افزایش نمی دهد؟

این بستگی به ترکیب نامزدهای باقی مانده در صحنه رقابت دارد. نکته دوم هم اینکه صداوسیما چه تدارکی برای این انتخابات ببیند، خصوصا برای مناظره ها. اما در شرایط نرمال اگر ببینیم با ترکیبی از نامزدها مثل ادوار اخیر مواجه باشیم به نظر می رسد که فضا برای تشدید جبهه بندی نامزدها علیه همدیگر خیلی مستعدتر است. شما الان ببینید شاهد مواجهه های انتخاباتی درون جناحی در بخش هایی هستیم که مطلقا در دوره های قبل ندیده بودیم. باید ببینیم که آیا این تنازعات تا قبل از شروع تبلیغات و رقابت رسمی مدیریت خواهد شد یا اینکه به آن فضا منتقل می شود. طبیعی است که اگر چنین شود با توجه به اینکه نامزدهای دیگری از جناح های دیگر هم حضور دارند، زمینه تنش سیاسی به شکل ایجاد دوقطبی و چندقطبی های شدید، بسیار بیشتر است. در نهایت باید منتظر آن ترکیب نهایی باشیم. اما همین الان هم واضح است که حتی در درون جناح ها شاهد مواجهه هایی هستیم که قبلا به این شدت نبود. نقش شبکه های اجتماعی را هم در این دوره باید خیلی بیشتر از قبل جدی گرفت. اینها هم به هر حال با گسترشی که پیدا کرده اند و خصوصا اینکه از یک طرف کاربران این شبکه های اجتماعی خیلی بیشتر از قبل شده اند و از طرف دیگر تعدد شبکه های اجتماعی و تقویت ابزارهای آنها را هم داریم اما هنوز واقعا من خودم هیچ ایده ای درباره اینکه ترکیب کاندیداها چه هستند، ندارم. این ترکیب می تواند طوری باشد که فقط یک نامزد جدی حضور داشته باشد و در آن شرایط مشخص است که این درگیری سیاسی و تبلیغاتی را نخواهیم داشت. بنابراین باید منتظر تعیین تکلیف این بخش از ماجرا باشیم. اما اگر در یک حالت فرضی که محتمل هم هست، به سمت فضایی برویم که بخواهیم یک مشارکت هیجانی برای انتخابات به دست بیاوریم، من شخصا قدری نگران تبعات آن هستم. یعنی مشارکت هیجانی نیازمند دادن پاسخ متناسب است که در این مورد واقعا تردید وجود دارد. یعنی شاید با این ترتیب مشارکت در مقطع انتخابات بالا برود اما مشکلات آن پس از انتخابات خواهد بود.

به این ترتیب آیا صحنه ای که شما ترسیم می کنید به این شکل خواهد بود که گروه های مختلف به میدان می آیند تا برآیند تمام گفتمان ها و شعارهای دو دهه اخیر خود را به رقابت بگذارند؟

با این قطعیت نمی توانم بگویم. به هر حال عرض کردم که ترکیب نامزدها مشخص نیست. باید ببینیم مثلا اصلاح طلبان یک نامزد مشخص و مورد وثوق دارند یا نه. یا اینکه در جریان اصولگرایان چه نوع تنوعی از نامزدها را خواهیم دید و چنین دست مسائلی. اما اگر فرض بگیریم همه طیف ها نامزد داشته باشند تقریبا همین طور می شود، یعنی گروه های سیاسی معدل گفتمانی و شعارهای دو دهه اخیر خود را به صحنه خواهند آورد و ناظر به بحث های اقتصادی از آن استفاده خواهند کرد. یعنی هم از عدالت و مدیریت جهادی خواهیم شنید و هم از تنش زدایی خارجی و حتی لزوم توجه جدی تر به مردمسالاری و دموکراسی. البته این دوره همه چیز بر عهده نامزدها نیست و فضای مجازی نقش بسیار زیادی به هواداران اینها خواهد داد که باید به آن هم توجه شود. در ادوار اخیر هر چه جلوتر آمدیم این موضوع پررنگ تر شده و این دفعه جدی تر خواهد بود. این دو بخش در صورتی که یک صف کشی جدی از نظر نامزد داشتن تمام جریان های داخل چارچوب جمهوری اسلامی را تجربه کنیم، همدیگر را تقویت خواهند کرد و احتمال دارد این تقویت کردن همدیگر به شکل تشدید هیجان باشد. یعنی نامزدی از طرفدارانش برای این هیجان نیرو بگیرد یا هوادار از نامزدش این نیرو را دریافت کند.

اما یک نکته هم این است که به نظر من خیلی ها خصوصا در وقایع سال های ۹۶ و ۹۸ از تزریق هیجان به جامعه درس گرفته اند و این احتمال وجود دارد در این انتخابات به کار بیاید و قدری باعث فاصله گرفتن از فضای هیجانی شود. اما در نهایت همه چیز بستگی به اینکه چه کسانی ترکیب نامزدها را تشکیل دهند، دارد و این که تا آن روز چه تحولاتی رخ دهد. مثلا شاید اگر در برجام گشایشی رخ دهد قطعا در شکل و جنس فضا تاثیر خیلی زیادی خواهد داشت یا اتفاقاتی از این دست. آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.