هشدار مجلس به غرب با یک مصوبه جدی/ آژانس و مسیر پرتلاطم مذاکرات برجامی

به گزارش رکنا، گفت‌وگوهای اخیر برجامی و اظهارات تازه «علی اکبر صالحی» رییس سازمان انرژی اتمی درباره شکسته‌شدنِ محتمل بن بست برجام نگاه بسیاری را معطوف به مذاکرات ساخته است. حالا بسیاری منتظرند تا ببینند اروپا، آمریکا و نیز سازمان های بین المللی مثل آژانس بین المللی انرژی اتمی چه رویکردی را در پیش می ‌گیرند.

ایران تا اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ که ترامپ از برجام خارج شد، همچنان به تعهدات خود پایبند ماند تا اروپایی ها خلاء نبود آمریکا را پُر و حتی کارشکنی های این کشور را خنثی کنند؛ انتظاری که برآورده نشد و تهران در سال ۱۳۹۸ بر پایه مصوبه شورای عالی امنیت ملی در نخستین سالروز خروج آمریکا از توافق، گام هایی را برای متوازن سازی تعهدات برداشت.

این گام های کاهنده که شمار آنها به پنج رسید، عبارت بود از گام اول (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین؛ گام دوم (۱۶ تیرماه ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک؛ گام سوم (۱۵ شهریور ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت های مربوط به تحقیق و توسعه؛ گام چهارم (۱۵ آبان ۱۳۹۸)، بازگشت ماهیت فردو به مرکز غنی سازی و آغاز گازدهی به سانتریفیوژ ها در این مرکز و در نهایت گام پنجم (۱۵ دی ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت در تعداد سانتریفیوژها. البته همه این گام ها در صورت اجرای تعهدات از سوی طرف مقابل، قابل بازگشت هستند.

اقدامات کاهنده ایران در سال ۱۳۹۸ بر همکاری های تهران و آژانس در سال بعد تاثیر گذاشت و آنها دو توافق در شهریور و اسفند امضا کردند.

توافق شهریورماه۹۹ ایران و آژانس

طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، «رافائل گروسی» مدیر این سازمان دوشنبه سوم شهریورماه ۱۳۹۹ برای مذاکره با مسوولان عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران وارد تهران شد تا به گفته خود او به طور «صریح» و «مستقیم» با مسوولان ارشد برنامه اتمی ایران گفت وگو کند. در پایان این سفر دو روزه و بعد از انجام مذاکرات در سطوح مختلف، تهران و آژانس روز چهارشنبه پنجم شهریورماه بیانیه مشترکی مبنی بر تقویت همکاری‌ها منتشر کردند.

در این بیانیه اعلام شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جمهوری اسلامی ایران توافق کرده‌اند تا همکاری‌های خود را بیش از پیش تقویت کرده و اعتماد متقابل را به منظور تسهیل اجرای کامل موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی به آن، که از ١۶ ژانویه ۲۰۱۶ به صورت موقت توسط ایران در حال اجرا است، ارتقاء بخشند.

بر اساس توافق مذکور، ایران به طور داوطلبانه به دو مکان مشخص شده از سوی آژانس دسترسی داده و فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس را برای حل وفصل این موضوعات تسهیل خواهد کرد. همچنین آژانس نیز به موجب توافقی که در بیانیه مشترک به آن اشاره شده،‌ هیچ سؤال دیگری از ایران و هیچ درخواستی برای دسترسی به مکان‌هایی فراتر از آنچه که توسط ایران تحت موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی اظهار شده‌اند، ندارد.

هشدار مجلس به غرب با یک مصوبه جدی

آذرماه سال گذشته نمایندگان مجلس مصوبه «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را از تصویب گذراندند که پس از تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شد.

این قانون تاکید داشت در صورتی که تا سوم اسفند تحریم‌های مالی، بانکی و نفت برداشته نشوند، دولت باید سالانه ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد ذخیره کند. همچنین بازرسان آژانس باید از ایران اخراج شوند و جمهوری اسلامی اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. بر اساس پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای (ان‌پی‌تی) بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجازند سرزده و هر زمان که لازم بدانند از تاسیسات هسته‌ای ایران بازرسی کنند.

از آنجا که مصوبه مجلس با مهر تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شد از سوی دولت لازم الاجرا شده بود. با نزدیک شدن به این موعد، همواره تیم دیپلماسی دولت روحانی به طرف آمریکایی هشدار می دادند تا شاید بایدن به تبعات ناشی از گذر زمان و اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی آگاه شود.

توافق جدید ایران و آژانس در اسفندماه۹۹

چند روز مانده بود به پایان ضرب الاجل مجلس به طرف غربی برای رفع تحریم ها، مدیر کل آژانس سفری غیرمنتظره به تهران داشت. سفر یک روزه گروسی به تهران و گفت وگوی وی با مسوولان کشور از جمله رییس سازمان انرژی اتمی یکشنبه سوم اسفندماه به پایان رسید؛ سفری که برخلاف انتظارات با یک توافق سه ماهه همراه بود. در این توافق سطح دسترسی های بازرسان آژانس کاهشی چشمگیر یافت، همچنین اجرای پروتکل الحاقی متوقف و تنها سطح نظارت ضروری برای راستی‌آزمایی حفظ شد.

بر اساس این توافق، آژانس به فعالیت های «ضروری» خود برای راستی آزمایی و نظارت بر مراکز هسته ای ایران ادامه خواهد داد. مقصود از تداوم راستی آزمایی و نظارت ضروری که در بند ۲ بیانیه آمده، این است که «ایران به مدت سه ماه اطلاعات برخی فعالیت ها و تجهیزات نظارتی را که در پیوست مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می ماند. چنانچه ظرف سه ماه تحریم ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می گذارد، در غیر اینصورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد. »

نکته مهمی که در این توافق وجود دارد، ضرورت محرمانه ماندن اطلاعات مندرج در پیوست توافق است. سازمان انرژی اتمی کشورمان اعلام کرد به دلیل ملاحظات حفاظتی درباره تاسیسات هسته‌ای، پیوست توافق با آژانس محرمانه می‌ماند و منتشر نمی شود. بدین ترتیب مشخص نخواهد بود که ایران اطلاعات کدام تاسیسات را منحصرا نزد خود نگه خواهد داشت و آژانس فعالیت‌های نظارتی خود را در کدام بخش ادامه خواهد داد.

تهدید به صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام و سپس عقب‌نشینی

اسفندماه پارسال برخی رسانه ها خبر دادند که اعضای اروپایی برجام در صددند در نشست شورای حکام در وین، قطعنامه‌ای را علیه تصمیم ایران به تعلیق برخی بازرسی‌های هسته‌ای و خروج از پروتکل الحاقی تصویب کنند. اما پس از هشدار جدی مسوولان جمهوری اسلامی ایران، سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس که از آنها به عنوان تروئیکای اروپا یاد می شود، روز پنجشنبه چهاردهم اسفندماه در نشست شورای حکام آژانس از ارایه طرح ضدایرانی خودداری کردند؛ تصمیماتی که بسیاری معتقدند با چراغ سبز آمریکا صورت می گرفت.

از نگاه ناظران، هشدارهای جدی مسوولان ایرانی و اجرایی سازی وعده هایی که تهران تا کنون داده، بر عقب نشینی غربی ها اثرگذار بود. رییس سازمان انرژی اتمی هشدار داده بود: در صورتی که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به اقدام ایران مبنی بر توقف پروتکل الحاقی قطعنامه‌ای را علیه کشورمان صادر کنند، ایران واکنش مناسبی را خواهد داشت و در این راستا نامه‌ای هم ارسال شده است.

از سوی دیگر شاهد چند هشدار جدی از سوی دستگاه وزارت امور خارجه بودیم. «محمدجواد ظریف» در آستانه اجلاس شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار داد «پیگیری قطعنامه علیه ایران در شورای حکام باعث به هم ریختگی شرایط کنونی می‌شود» و «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه نیز با تاکید براینکه اتهام زنی و تهدید علیه ایران جواب نمی‌دهد، تاکید کرد «اقدام مثبت را با اقدام مثبت پاسخ می‌دهیم و اگر عمل متفاوت مشاهده کنیم، پاسخ متناسب خواهیم داد . »

با توجه به این روندها، انتظار می‌روند مقاومت جمهوری اسلامی ایران در برابر فشارها به موازات تعامل‌جویی تهران با جامعه بین الملل و سازمان‌های بین المللی، نهادی مثل آژانس را در ادامه مذاکرات به سوی رویکردها و ایفای نقش منطقی سوق دهد.آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.