زمان گفتاردرمانی اروپا به سر رسیده است

ولی در عمل هنوز هیچ اقدام قابل ملاحظه‌ای از سوی اروپا صورت نگرفته است تا جایی که ناظران بین‌المللی نگرانی خود از سرریز شدن صبر ایران را مخفی نمی‌کنند. در همین رابطه نماینده ایران در اتحادیه اروپا هشدار جدی مطرح کرده و اروپا را متوجه خطرات بی عملی خود می‌کند. اما ایران تا چه زمانی می‌تواند متعهد به برجام باقی بماند؟ این سؤالی است که با صادق خرازی، کارشناس امور بین‌الملل در میان گذاشته‌ایم.

امریکا از برجام خارج شده و حالا تلاش‌های اروپایی‌ها هم برای حفظ آن چندان مورد رضایت ایران نیست. فرجام برجام چرا به این نقطه رسید؟

واقعیت این است که نظر اروپا و امریکا درباره توافق برجام منطبق نیست. با توجه به اینکه هر دو طرف یعنی هم اتحادیه اروپا و هم امریکا، متحد یکدیگر هستند و منافع مشترک دارند، در اکثر مواقع ممکن است سیاست‌های آنها روی مواضعی منطبق نباشد و اصطکاک‌هایی پیش بیاید. من درصدد این نیستم که موارد اختلافی در گذشته را بشکافم و آن را بررسی کنم اما از آنچه که به کشور ما مربوط است، می‌توانیم به برجام اشاره کنیم. در این بحث طبیعتاً بعد از روی کار آمدن ترامپ و اعلام اینکه قصد دارد از برجام خارج شود، زاویه دید هر دو طرف یعنی اتحادیه اروپا و امریکا بیشتر شد و این اصطکاک منافع روی بودن یا نبودن در برجام روز به روز زاویه بیشتری به خود گرفت. چرا که از ابتدای روی کار آمدن دونالد ترامپ در امریکا و بعد از اعلام خروج از توافقنامه برجام، محور گفت‌وگوهای اروپا و امریکا بیش از گذشته بر روی برجام تمرکز پیدا کرد. در حقیقت اروپایی‌ها در دو فاز حرکت کردند؛ در فاز نخست بر نگه داشتن امریکای ترامپ، در برجام تلاش کردند. با مذاکرات، لابی‌ها و سفرهای متعددی که به واشنگتن کردند یا سفرهایی که امریکایی‌ها به اروپا داشتند، اروپایی‌ها سعی کردند امریکایی‌ها را برای ماندن در برجام متقاعد کنند.

آنها معتقد بودند و هستند که بودن همه طرف‌ها در برجام به نفع همه از جمله امریکاست. اروپاییان سعی کردند به ترامپ تفهیم کنند که بودن امریکا در این توافقنامه به نفع آنها است. تلاش زیادی در این رابطه صورت گرفت اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسید و از آنجا که آقای ترامپ، سیاست‌های غیر قابل پیش‌بینی دارد به رغم این تلاش‌ها اما از برجام خارج شد.

در فاز دوم در حقیقت بعد از بیرون رفتن ترامپ از برجام، تلاش اروپا برای عدم خروج ایران از برجام آغاز شد. اروپایی‌ها متوجه شدند اکنون که امریکا از برجام خارج شده است، منافع اروپا در این است که با ایران کار کنند و ایرانی‌ها را در برجام نگه دارند. معتقد بودند با امتیازهای هر چند کوچک و اندک سعی کنند که ایران را برای ماندن در برجام متقاعد کنند. در همین راستا تلاش‌هایی هم صورت گرفت اما این تلاش‌ها به هیچ وجه تأمین کننده نظرات ایران نبود.

چرا این تلاش‌ها نظر تهران را تأمین نکرد؟

چون ایران از ابتدا بر اساس دیدگاه بردـ‌ برد وارد این بازی شده بود. بنابراین قرار نیست که اگر یک طرف ماجرا از این توافقنامه زیان ببیند آن جمهوری اسلامی ایران باشد.

ایران باید چه بر نامه‌ای در دستور کار داشته باشد؟

قطعاً جمهوری اسلامی ایران بر اساس دو فاکتور از پیش اعلام شده حرکت خواهد کرد. ۱ـ پایبندی به برجام همانند پایبندی به سایر قواعد و مقررات بین‌المللی که تاکنون جمهوری اسلامی آن را اثبات کرده است. ۲ـ در صورت عدم دستیابی به منافع حاصل از برجام هیچ دلیلی وجود ندارد که ایران برای همیشه و تا ابد در برجام ماندگار شود. چرا؟ برای اینکه اروپایی‌ها علی رغم تلاش‌های کمی که صورت دادند به هیچ نتیجه ملموسی که در واقع تأمین کننده منافع ایران باشد دست نیافته‌اند. در حقیقت اینکه مدت‌ها بحث کانا‌ل‌های مالی را معطوف به مسائل فنی کردند و باز هم جمهوری اسلامی به آنها فرصت داد. اما آرام آرام ما به این نتیجه نزدیک می‌شویم که اگر اروپا بخواهد این مشکل تکنیکی و فنی ،دستمایه و دستاویزی برای کم تحرکی آنها جهت رسیدن به مسیر تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران شود، تهران هم دلیلی نمی‌بیند که دست بسته کناری بنشیند و به برجام و به دستاوردهایی که چیزی نصیب جمهوری اسلامی ایران نکرده است، نگاه کند.

در این بحث آیا تنها منافع اقتصادی مد نظر ایران است؟

اروپایی‌ها باید بدانند که یکبار برای همیشه تکلیف خود را با این توافقنامه مشخص کنند و آن این است که داشتن رابطه با جمهوری اسلامی ایران فقط منافع تجاری و اقتصادی نیست بلکه حفظ برجام می‌تواند منافع امنیتی برای اروپا داشته باشد. چیزی که امریکایی‌ها نه نیاز به آن دارند و نه اهمیتی به این موضوع می‌دهند. اما این اروپا است که این فاکتور مهم را باید در نظر داشته باشد. بنابراین گذشته از منافع تجاری، فاکتور امنیتی حاصل از برجام را هم مد نظر داشته باشد و ببیند که تلاش‌های جمهوری اسلامی بوده که توافقنامه برجام را تاکنون سرپا نگه داشته است. بر اساس گزارش همه مراکز ذیربط از جمله آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، چه قبل از خروج ترامپ از برجام چه بعد از خروج او از برجام، جمهوری اسلامی ایران به طور کامل به تعهدات خود پایبند بوده است و همه نرم‌ها و مقررات بین‌المللی را رعایت کرده و می‌کند. اما این دلیل نمی‌شود که دیگر طرف‌های این توافقنامه از آن سوء استفاده کنند و نگذارند ایران از منافع حاصل از برجام بهره ببرد. همان طور که بارها اعلام شده است صبر و مدارای جمهوری اسلامی ایران هم اندازه‌ای دارد. اگر راهکار مناسبی برای توسعه مناسبات جمهوری اسلامی ایران و حذف مشکلات بر سر راه چه در زمینه تجارت، چه در زمینه بیمه و چه در زمینه سرمایه‌گذاری از سوی اتحادیه اروپا، قدمی برای گشوده شدن این گره برداشته نشود، طبیعتاً ایران هم اقدامات مناسب دیگری را انجام خواهد داد.

با این وصف شما خروج از برجام را به صلاح ایران می‌دانید؟

خروج برجام مورد نظر جمهوری اسلامی ایران نیست اما ادامه این روش هم تأمین کننده منافع ملی ما نیست. بنابراین من معتقدم مسئولین ذیربط به راهکار میانه‌ای دست پیدا خواهند کرد تا این که اتحادیه اروپا تلاش خود را بیشتر کند و بتواند حضور مثمر ثمری در برجام داشته باشد. اروپا بیاد بیاورد که دوره گفتار درمانی به پایان رسیده و تاریخ آن منقضی شده است و باید عملاً اقدام مناسب انجام دهند.اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید

زهره آقایانی