غبارروبی از چهره یک فرمانده مبتکر

از این‌رو انجمن اندیشه و قلم دهم دی‌ماه در سالن ایوان شمس برنامه‌ای را ترتیب داد تا این مستند به‌صورت ویژه اکران شود و با حضور سردار حسین علایی از فرماندهان ارشد دفاع مقدس، جعفر شیرعلی‌نیا پژوهشگر تاریخ جنگ و محسن رخصت‌طلب از راویان و نویسندگان دفاع، مورد نقد و بررسی قرار گیرد. بعد از تماشای این مستند که روایتی از زندگی سردار شهید علی هاشمی فرمانده قرارگاه سری نصرت در دهه 60 است سؤالات و ابهاماتی برای تماشاگران به وجود می‌آید؛ اینکه این فرمانده چند هفته قبل از پایان جنگ یعنی تیر ماه 67 و قبل از بازپس گرفتن جزیره مجنون ناگهان چرا مفقود شد و هیچ نشانه‌ای از او در دست نبود تا اینکه در سال 89 بقایای پیکر او پیدا و تشییع شد. موضوع بحث‌برانگیز دیگر که در این مستند محل توجه قرار گرفته به شایعه ارتباط شهید علی هاشمی با عراقی‌ها به خاطر عرب بودنش برمی‌گردد. شایعه‌ای که به گفته همسر شهید رنج آن از فقدان و احتمال شهادت او به مراتب برایشان بیشتر و دردآور‌تر بود. همچنین در فیلم از زبان راویان می‌شنویم که مفقود شدن ناگهانی علی هاشمی خواسته یا ناخواسته بعد از جنگ بایکوت می‌شود. هر چند برخی این گونه توجیه می‌کنند که با توجه به احتمال اسارت نمی‌خواستند عراقی‌ها متوجه جایگاه او شوند تا تحت فشار و شکنجه قرارش دهند. توجیهی که هم به خاطر پایان جنگ و تبادل اسرا و بعد‌تر به‌دلیل سقوط صدام چندان موجه به نظر نمی رسد.

شائبه جاسوسی مردود است

سردار حسین علایی در نشست نقد مستند «زیر صفر مرزی» ابتدا با بیان اینکه علی هاشمی زمانی که شهید شد یک جوان 27 ساله بود، گفت: در جنگ فضایی به وجود آمده بود که هر کسی ظرفیت و قابلیتی داشت بدون توجه به موضوع سن، قومیت و... فضا و بستر رشد برایش فراهم بود. یعنی افراد این امکان را داشتند که قابلیت‌هایشان را نشان دهند. از این‌رو شهید هاشمی، نماد نسلی است که بدون توجه به سن، قومیت و پایگاه طبقاتی فرصت بروز استعداد و توانمندی خود را یافت. البته من معتقد هستم با همه تلاشی که کارگردان و عوامل فیلم داشتند این اثر در ارائه تصویر کاملی از شهید هاشمی موفق عمل نکرد، چون هیچگاه بحث جاسوسی در مورد این شهید و پاسداران مطرح نبوده است. من این شائبه را از اساس مردود می‌دانم و حدسم این است که کارگردان تنها برای جذاب کردن فیلم به این موضوع پرداخته است. او افزود: از جمله اقدامات مهم این فرمانده جوان، طراحی عملیات خیبر بود، عبور از هور اقدامی بود که برای ما قبل از خیبر دور از ذهن بود، اما با شناسایی هور توسط شهید هاشمی این طرح آماده و عملیات خیبر مقدمه‌ای برای انجام والفجر هشت شد. این فرمانده ارشد دفاع مقدس افزود: در عملیات والفجر 8 با توجه به اینکه در عملیات خیبر توانستیم عبور از اروند را ممکن کنیم، ارتش عراق یک سال آبادان را محاصره کرد اما نتوانست از اروند عبور و خرمشهر را به آبادان متصل کند. اما ما دسترسی عراق به آب‌های آزاد را مسدود کردیم، البته که در خیبر به اهداف خود نرسیدیم اما این ناکامی پله پیروزی بزرگ والفجر هشت شد.

رویکرد حماسی به جای کارشناسی

جعفر شیرعلی‌نیا در ادامه این نشست با بیان این سؤال که چرا ما باید عبور از هور را یک کشف بزرگ و پیروزی محسوب کنیم؟ اظهار داشت: ما با نسلی مواجه هستیم که بدون تخصص و تجربه خاصی در مصدر امور قرار گرفتند و هر تلاش و خطای خود را موفقیت جلوه می‌دهند. در کتاب «شهرآرای خورشید» درباره عملیات خیبر و انهدام گردان‌های لشکر ٢٧ صحبت شده است، اما تاکنون کجا دیده‌اید در تحلیل‌های رسمی و از بین رفتن انسان‌ها صحبت شده باشد؟ چرا به موضوعات کارشناسی وجه حماسی می‌دهیم؟ آیا هدف عملیات خیبر تصرف جزایر مجنون بود یا چون عملیات به اهداف نرسید، جزایر مجنون بزرگ جلوه داده شد. او ادامه داد: واژه «صلح» در دوران جنگ، تابو بود و هیچ‌کس؛ نه سیاسیون و نه فرماندهان حتی یک بار هم از صلح نگفتند و هر چه بود صحبت از سرنگونی صدام و سقوط رژیم بعث بود. علایی در پاسخ به سخنان شیرعلی نیا با بیان اینکه دفاع، مقدس است اما جنگ مقدس نیست، اظهار کرد: بله من هم معتقدم همه اقدامات ما در جنگ درست نبود، اما این را هم باید بدانیم که اگر تلاش‌ها هم نبود ارتش بعثی عراق پیروز جنگ بود نه ایران. ما در دوره جنگ دستگاه دیپلماسی کارآمدی برای صلح نداشتیم و به همین خاطر برخی موقعیت‌های صلح را از دست دادیم. اما ما در جنگ و از پی هر عملیات به‌دنبال صلح بودیم.

با همه شکست ها بازهم پیروز بودیم

محسن رخصت‌طلب نیز در این نشست اظهارداشت: دهم دی‌ماه سالروز خاتمه جنگ جهانی اول است. آلمان با از دست دادن بخش بزرگی از خاکش تا امروز به‌خاطر جنگ‌های جهانی در حال خسارت دادن است، ده‌ها جنگ در دوره معاصر رخ داده و خسارات فراوانی به کشورهای درگیر وارد شده است، از جمله حمله عراق به ایران، اما فقط در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نه متجاوز مجازات شد و نه خسارت داد. این نویسنده و راوی حوزه دفاع مقدس خاطرنشان کرد: در بحث شکست و پیروزی باید بگویم چه کسی گفته است که شکست نبود؟ شکست و پیروزی در جنگ ما توأمان باهم بوده چه بسا بررسی کنید شکست‌های ما بیشتر هم بوده و اینکه حدود 50 کشور بزرگ جهان از عراق حمایت کردند و با ما که حداقل امکانات را داشتیم می‌جنگیدند. معلوم است که ما با تلاش و انواع ترفند‌ها توانستیم به پیروزی برسیم. گرچه نشست نقد مستند «زیر صفر مرزی» که با حضور پر رنگ اهالی رسانه و علاقه‌مندان برگزار شد به نشستی پر بحث و جدل برای طرح پرسش‌های صریح درباره دلایل ادامه جنگ و حضور در خاک عراق و پاره‌ای تصمیمات دوران جنگ تبدیل شد اما این نوع برنامه‌ها می‌تواند نویدی باشد بر اینکه همچنان مردم بخصوص نسل جوان نسبت به دوران دفاع مقدس حساسیت دارند.

علی هاشمی با محسن رضایی در سپاه سوسنگرد مرکز عملیات جلسه ای2 ساعته داشت و همانجا تصمیم گرفته شد که قرارگاه سری نصرت را تشکیل دهد. او در این قرارگاه کارهای ابتکاری بسیاری ازجمله طرح پل خیبر، طرح قایق‌هایی که بتوانند در هور(جایی که باتلاق است) مانور بدهند، طرح جاده شهید همت تا پل خیبر و... را انجام داد. همچنین در قرارگاه کربلا ایشان جانشین سردار غلامپور شد و بعد از عملیات بدر هاشمی تمام نیروها را فرستاد به اروند رود که آن منطقه را شناسایی کنند و بعد عملیات والفجر 8 را انجام دهند. اواخر سال 65 ایشان فرمانده سپاه ششم شد و قرارگاه سری زیر نظر سپاه ششم رفت و پشتیبانی‌اش می‌کرد تا اواخر جنگ که عراق فاو و شلمچه را گرفته و آماده بود که به جزیره بیاید و آنجا را بگیرد. در آن زمان علی هاشمی فرماندهان را آنجا جمع کرد تا تصمیمی اتخاذ کنند و جلوی عملیات عراق را بگیرند و نگذارند جزیره سقوط کند. اما عراق آنقدر با تجهیزات کامل حمله‌اش را شروع کرده بود که 8 هلی کوپتر بالای قرارگاه نصرت می‌چرخیدند. 4-3 هلی کوپترشان توپ دار بودند، 4-3 هلی کوپتر هم نیرو پیاده کردند تا هاشمی را پیدا و او را اسیر کنند. او به سمت نیزارها دوید و هلی کوپترها هم بالای نیزارها می‌چرخیدند. آتش همه نیزار را فرا گرفته بود که هلی کوپترها از آنجا رفتند. بعد از 22 سال از آن روز یعنی 4/4/67 پیکر شهید هاشمی را نزدیک بیمارستان علی بن ابی طالب کنار جاده پیدا کردند و از روی پلاک و آزمایش دی‌ان‌ای مطمئن شدند که او شهید علی هاشمی است.

سید صالح موسوی

همراه همیشگی و همرزم علی هاشمی

اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید

مرجان قندی