آیا اندازه‌گیری دور سر فایده‌ای دارد؟‌

به موازات سنجش قد و وزن، اندازه‌گیری دور سر تا دو سالگی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. زیرا علاوه بر رشد فیزیکی دور سر از فعالیت مغز اطلاعات مفیدی به دست می‌دهد. زیرا سر کوچک مانع رشد مغز می‌شود و سر بزرگ که یا حاوی مایعات و یا توده‌ای باشد همچنین اشکالاتی برای تکامل مغز ایجاد می‌نماید.

به گزارش رکنا ، تصور اینکه تا دوسالگی چه‌قدر دور سر اضافه می‌شود که هیچ وقت تا آخر عمر دیگر چنین افزایش سریعی وجود ندارد اعجاب‌انگیز است. تا سن یکسالگی حدود دوازده ـ سیزده سانتیمتر اضافه می‌شود. از یک سالگی تا دو سالگی فقط حدود دو تا چهار سانتیمتر اضافه می‌شود. از دو سالگی تا سه سالگی یک سانتیمتر اضافه می‌شود و از این سن تا بلوغ و سن بزرگسالی فقط حدود سه سانتیمتر دور سر افزوده می‌شود.

تکامل و رشد سریع مغز تا یک سالگی حیرت‌انگیز و به‌تدریج تا ملاج‌ها بسته شود به‌مرور بطئی و کند می‌شود. بنابراین اختلالات در این مورد در یک تا دو سالگی حیاتی است.

سر معمولاً دو فونتانل (ملاج) دارد که ملاج جلویی و ملاج پشت سری در بعضی شیرخواران ملاج سوم نیز دروسط اینها قرار دارد. ملاج جلویی بزرگ‌تر و تا حدود دو تا سه‌سانتیمتر قطر آن است و لوزی شکل و ملاج پشت سر کوچک حدود 4 میلیمتر است. فونتانل (ملاج) جلویی در سن 9 تا 18 ماهگی بسته می‌شود و ملاج پشتی در سن 2 تا 4 ماهگی بسته می‌شود. وجود این فونتانل‌ها برای رشد سریع جمجمه و مغز حیاتی است. کوچک بودن آنها و یا زود بسته شدن مانع رشد مغز و بزرگ‌بودن و دیر بسته شدن آنها نیز با بیماری‌هایی همراه است.

شیارهای حد فاصل استخوان‌های سر در این رشد نیز مؤثر هستند و همچنین در شکل و زیبایی جمجمه نقش عمده‌ای دارند. سرهای به شکل کشیده (خربزه‌ای) یا جمجمه بلند و یا ناهموار نتیجه زودتر بسته شدن بعضی از این شیارها است. به موقع و همزمان بسته شدن آنها جمجمه را خوش شکل می‌نماید و بعضی اوقات برای رفع شکل ظاهری جمجمه خانواده‌ها مجبور به جراحی زیبایی جمجمه می‌شوند.

قوام و سفتی استخوان‌های جمجمه نیز مهم است. در بعضی نوزادان و شیرخواران با فشار دادن استخوان پشت سر استخوان مثل توپ پینگ‌پنگ فرو می‌رود و مجدداً به سر جای اول برمی‌گردد. این مسئله بیشتر در نوزادان نارس و گاهی در شیرخواران سالم نیز دیده می‌شود و در صورت ادامه آن بایستی از نظر بیماری‌های خاص پیگیری شود.

در اندازه‌گیری دور سر توجه به دور سر والدین خیلی مهم است. زیرا بعضی خانواده‌ها به‌طور طبیعی دور سر کوچک و گاهی بزرگ دارند نکته مهم پیگیری رشد دور سر است که کمتر یا بیشتر از حد طبیعی در ماه نباشد.

رشد دور سر در 3 تا 4 ماه اول خیلی سریع‌تر از ماه‌های بعد است و به تدریج در سه ماه چهارم بطئی‌تر می‌شود.

اندازه دور سر در موقع تولد در نوزادان ترم (کامل از نظر سن به دنیا آمدن) در پسرها یک سانتیمتر بیش از دختران است. در پسران حدود 35 و در دختران حدود 34 سانتیمتر است. در نوزادان نارس دور سر کمتر از نوزاد ترم می‌باشد. در سه ماه اول دور سر ماهیانه حدود 2 سانتیمتر اضافه می‌شود و به‌طور متوسط به 41 سانتیمتر می‌رسد.

در سه ماهه دوم ماهیانه حدود یک سانتیمتر در ماه اضافه و به 44 سانتیمتر می‌رسد و در شش ماه بعد تا یک سالگی ماهیانه حدود نیم سانتیمتر اضافه می‌شود که در یک سالگی به حدود 47 می‌رسد و در طول سال دوم ماهیانه 2/0سانتیمتر اضافه و در دو سالگی حدود 49 سانتیمتر می‌رسد و همچنین در طول سال سوم کمتر از ماهیانه 1/0 سانتیمتر اضافه و به 50 سانتیمتر می‌رسد و تا بلوغ و سن بزرگسالای کلاً 2 تا 4 سانتیمتر اضافه می‌شود. بنابراین متوجه می‌شویم که چه‌قدر در طول سال اول رشد و تکامل مغز و جمجمه اعجاب‌برانگیز و حیاتی می‌باشد.

تعریف سر کوچک چیست؟ 

چه موقع می‌گوییم میکروسفالی (مغز کوچک) وجود دارد. در صورتی که در موقع تولد دور سر کمتر از 32 سانتیمتر در نوزادان ترم و یا در طول اندازه‌گیری‌های ماهیانه رشد دو سر کمتر از حد متعارف و یا به عبارت دیگر سه مرحله (سه استاندارد) کمتر از حد طبیعی باشد سر کوچک منظور می‌شود و بایستی پیگیری شود.

علل سر کوچک و میکروسفالی چیست؟‌

دو دسته علل مهم یکی اولیه یا ژنتیک و دوم علل ثانویه (غیرژنتیک)

از علل ژنتیک می‌توان بیماری مونگولیسم (سندرم داون) ، سندرم ادوارد، سندرم کورنیلا ـ دلانژ، رابین‌اشتین، اسمیت لمیلی اوپتیز و گاهی اوقات مادرزادی است.

از علل غیرژنتیک و ثانویه که در کشورهای جهان سوم که زیاد دیده می‌شود،‌ زایمان مشکل و نرسیدن اکسیژن به سلوله‌های مغزی می‌باشد، سوءتغذیه نوزادان، مننژیت، آنسفالیت گرمای زیادی که به نوزادان در چهار تا شش هفته اول زندگی و باعث تب آنها در این مدت می‌شود ، بیماری‌های متابولیک و از علل دیگر (سرخچه، سیتومگالوویروس، توکسوپلاسموز) که از عفونت مادران بوده و سبب میکروسفالی نوزاد می‌شود، می‌باشند.

مصرف الکل و بعضی داروها مثل هیدانتئوین در مادر نیز سبب میکروسفالی می‌گردد. همچنین پرکاری غده تیرویید نوزاد سبب زود بسته شدن ملاج‌ها و میکروسفالی می‌گردد.

تشخیص و علل بزرگی سر (مگالوسفالی یا هیدروسفالی) :

زمانی مگالو سفالی گفته می‌شود که اندازه دور سر از سه حد (سه استاندارد)‌از میانگین دور سر بیشتر بوده و یا اندازه‌گیری‌های ماهیانه دور سر بیش از حد متعارف اضافه شود که نتیجتاً پیشانی برجسته ، کره چشم پایین افتاده و شبیه غروب آفتاب، شیارهای روی سر گشاد و ملاج‌ها بخصوص ملاج جلویی برجسته است.

علل مگالوسفالی :

هیدروسفالی (یعنی جمع شدن مایعات مغزی بیشتر داخل مجاری و بطن‌های مغز)، اکوندروپلاژی (نوزادان کوتاه قد با سر بزرگ)، سندرم آپرت، رشد کم جنین داخل رحم مادر ، نوزادان نارس، نرمی استخوان ناشی از کمبود ویتامین D ، هیپوفسفاتاژی، هیپو تیروییدیسم، عفونت‌های مادر که در نوزاد گاهی اوقات سبب کوچک شدن و بعضی مواقع سبب بزرگ شدن سر نوزاد می‌شود. (همانند سندرم سرخچه مادرزادی ، توکسوپلاسما، سیتو مگالوویروس) و یک سری علل نادرتر که همانند کوچکی سر هم می‌تواند ژنتیک و غیر ژنتیک باشد و از علل مادرزادی دیگر که والدین سر بزرگداشته و فرزندشان سرش بزرگ خواهد داشت را می‌توان ذکر کرد.آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.