چرا موقع خانه تکانی خون دماغ می شوید؟

 یکی از رسم های دیرینه و زیبای ما ایرانی ها، استقبال گرم و پر طراوت از نوروز است. وقتی به ماه بهمن و اسفند می رسیم، هم شور و هیجان عید و بهار را داریم و هم نگرانی از اینکه نکند نتوانیم خوب برای سال جدید آماده شویم.

خانه تکانی عید سنتی است که از دیرباز در تمام خانواده های ایرانی وجود داشته، اما مساله آن است که این خانه تکانی مایه ی مشکلات سلامتی برای خیلی ها می شود.

از زحمت و خستگی این کار که بگذریم، خانه تکانی برای خیلی از افراد ناراحتی های جدی به دنبال دارد. اما شناخت عوارض خانه تکانی در زمان مواجهه با آن ها به ما کمک می کند که به جای استرس و سردرگمی، سریعا به دنبال راه حل اصلی باشیم.

هنگام گردگیری، چوب بری، گچ بری، نقاشی خانه و ...، اولین اعضایی که تاثیر می گیرد: بینی، ریه ها و مجاری تنفسی است.

ریه ها اعضای بسیار مهمی در بدن هستند که مسئولیت ورود اکسیژن از هوا به خون در طی دم و خارج کردن دی اکسید کربن از خون به هوا در طی بازدم را بر عهده دارند. اما بینی و مجاری تنفسی اعضای دیگری هستند که نقش بسیار مهمی در رسیدن هوای سالم به ریه ها را بر عهده دارند.

البته یکی دیگر از وظایف بینی و مجاری تنفسی، سد دفاعی برای ورود گردوغبار و عوامل خارجی به گردش خون است.

جالب است بدانید در یک کارگر معدن که در طول زندگی خود حداقل ۱۰۰۰ گرم گردوخاک را استنشاق کرده بود، پزشکان بعد از مرگ او و تشریح ریه او متوجه شدند که تنها ۴۰ گرم گردوخاک از سد ریوی او عبور کرده است. این نشان می دهد که نقش بینی و مجاری تنفسی در رساندن هوای سالم چقدر زیاد است. به علاوه آنکه ریه ها و مجاری تنفسی قادرند خودشان را هم گردگیری کنند. سرفه و عطسه نشانه های این گردگیری است.

با تنفس هوای گرد و خاکی چه اتفاقی می افت؟

زمانی که فرد نفس می کشد، حجم بالایی از گردوغبار ریز و درشت هم با هوای تنفسی وارد بینی می شود. اما همه ی این گرد و غبارها به ریه ها نمی رسند. مقدار بسیار زیادی از این گرد و خاک در بینی به دام می افتند تا زمانی که از طریق عطسه یا آبریزش بینی تخلیه شوند.

جرم های ریزی که از بینی عبور می کنند، در مرحله بعدی یعنی در نای و لوله های هوایی ریزتر به دام می افتند. این لوله های هوایی، نایژه و نایژک نام دارند که از سلول های ریز تشکیل شده و بر روی خود مایع موکوسی چسبناکی دارند که به همین راحتی به ذرات اجازه ورود نمی دهند.

در اینجاست که گردوغبار ریز و میکروسکوپی هم به دام می افتند و سپس موهای مسواکی شکل سطح سلول ها با زنش جارویی خود موکوس چسبناک و گرد و غبار گرفتار آن را به سمت حلق و گلو می رانند. در نهایت این مواد خارجی توسط سرفه از بدن خارج می شوند.

اما واکنش مجاری تنفسی به حجم بالای گردوغبار چیست؟

درست است که مجاری تنفسی در شرایط عادی، به بهترین نحو قادر به جلوگیری از ورود این اجزای خارجی به بدن هستند، اما در شرایط مواجهه طولانی مدت با این گردوغبار مساله فرق می کند.

در واقع پاسخ مجاری تنفسی به گردوغبار بسته به حجم گردوغبار وارد شده، اندازه ذرات، جنس ذرات، سلامت غشای مخاطی و چند ویژگی دیگر متفاوت خواهد بود.

ما در اینجا می خواهیم به انواع واکنش های مجاری بینی به این گرد و خاک بپردازیم، چون گرد و خاک خانه تکانی بیشتر از همه با این بخش سروکار دارد.

زمانی که گردوخاک در محیط زیاد باشد، مثل گردوخاک ناشی از گچ بری و یا نجاری، اولین جایی که تاثیر می پذیرد بینی است.

چگونه؟

غشای داخلی بینی مانند غشای خارجی سلول های ریوی و نیز سلول های دستگاه گوارش از ماده چسبناکی به نام موکوس تشکیل شده است. اما مساله آن است که ورود حجم بالای گرد و خاک به این مجاری می تواند سیستم دفاعی بینی را از پای درآورد. درست مثل حمله ی مواد آلرژی زایی که باعث آبریزش و خارش بینی، عطسه، آبریزش چشم و بسیاری علائم دیگر می شوند.

حمله ی گرد و غبار به مخاط بینی و نفوذ به دیواره های آن باعث تحریک سیستم ایمنی و ایجاد التهاب می شود و مشکلات زیر نتایج این التهاب هستند:

۱- آبریزش و گرفتگی بینی

آبریزش بینی یکی از شایع ترین عوارض مواجهه با حجم بالای گرد و غبار است. حساسیت ها، آسم، سرماخوردگی، هوای سرد اتاق و التهاب مجاری تنفسی می تواند این وضعیت را تشدید کند.

در موارد زیادی این آبریزش بینی در صورت تداوم به خونریزی بینی تبدیل خواهد شد.

خونریزی بینی عارضه ی شاید در دوران خانه تکانی است. مخصوصا زمانی که پای خاک خرده های چوب در میان باشد.

۲- درد سینوس ها

سینوس ها حفره های کوچک و بسیار حساس در ناحیه پیشانی، گونه ها و اطراف چشم ها هستند. زمانی که موکوس موجود در سینوس ها به دلیل مواجهه شدید با عوامل حساسیت زا یا همان گرد و خاک تحریک شوند، احساس فشار و درد در این نواحی ایجاد خواهد شد.

برای کاهش این درد و فشار در سینوس ها، پوشیدن لباس گرم، گرم کردن هوای اتاق و نیز پوشاندن دهان و بینی با یک دستمال مرطوب و مقاوم به نفوذ گرد و خاک می تواند کمک کننده باشد.

۳- عطسه

اگر حتی برای یک بار عطسه های حمله ای و پشت سر هم را تجربه کرده باشید، قطعا می دانید این وضعیت چقدر آزار دهنده است. این عطسه ها که از ورود گردوخاک و ذرات خارجی به بینی و به راه افتادن واکنش های حساسیتی و دفاعی ایجاد می شود، اغلب با خارش شدید بینی همراه هستند.

در بسیاری از موارد، این عطسه ها به خونریزی بینی منجر می شوند و چاره ای جز کنار گذاشتن گردگیری، بیرون رفتن از خانه و مراجعه به پزشک ندارد.

اگر شما فردی هستید که در مواقع دیگر سال مثل فصل تابستان و مواجهه با باد دستگاه های خنک کننده، هنگام گرده افشانی گیاهان در بهار، به دلیل حساسیت به برخی غذاها و بوها و به طور کلی در شرایطی غیر از خانه تکانی و گردگیری تجربه ی حملات عطسه را دارید، برای این خونریزی ها بسیار مستعد تر خواهید بود.

۴- خارش چشم ها

خارش چشم ها و اشک ریزش عارضه ی شایع دیگر مواجهه با گرد و غبار است. این وضعیت اگرچه شدیدا آزاردهنده است، اما معمولا باعث مشکلات جدی در بینایی برای طولانی مدت نمی شود.

برای کاهش این مشکل بهتر است درب ها و پنجره ها را باز بگذارید، از لنزهای طبی و غیر طبی به هیچ وجه در این زمان استفاده نکنید و چشم های خود را نمالید.

مالیدن چشم ها اگرچه در یک لحظه خارش چشم ها را تسکین می دهد، اما به دلیل تحریک بیشتر مجاری اشکی، آبریزش و خارش چشم ها را بیشتر می کند. در بسیاری از موارد، استفاده از قطره های چشمی آنتی هیستامین می تواند در تخفیف علائم کمک کننده باشد.

۵- خونریزی شدید بینی

یکی از مهم ترین و جدی ترین علائمی که در دوران خانه تکانی منجر به ترس و نگرانی افراد می شود، خونریزی شدید از بینی است. گرچه گفتیم آبریزش شدید بینی و نیز عطسه های شدید و مقاوم به درمان هم به راحتی می توانند باعث خونریزی بینی شوند، اما این نوع خونریزی بسیار جدی تر و شدیدتر است. بر خلاف سایر موارد که حساسیت یکی از علل رایج ایجاد آنها بود، خونریزی بینی عارضه ی شایع وجود گرد و خاک است.

ورود حجم بالای گرد و خاک و مخصوصا خرده های چوب و خاک اره در زمان چوب بری و نیز گرد و خاک ناشی از گچ بری و البته در بسیار از موارد، رنگ کردن و نقاشی اتاق ها باعث این مشکل می شود.

این مواد با تحریک مخاط بینی و نفوذ به غشای زیرین سلول ها منجر به التهاب عروق و پارگی آنها، التهاب سینوس ها، خس خس کردن سینه، سرما خوردگی های طولانی مدت و نیز کاهش عملکرد ریوی و حجم تنفسی خواهند شد.

نکته بسیار مهم

مبتلایان به این شرایط معمولا به مراکز درمانی مراجعه می کنند و چون اصلا فکر نمی کنند که این خونریزی بینی می تواند فقط به علت مواجهه با گرد و خاک باشد، این مساله را بازگو نمی کنند. مشکل آنجاست که این علت خونریزی بینی هم معمولا توسط پزشکان مورد غفلت قرار می گیرد.

بنابراین بیمار تحت درمان های جدی و مختلف قرار گرفته و خیلی وقت ها در بیمارستان بستری می شود. اما بعد از مرخص شدن و بازگشت به خانه مشکلات از نو شروع می شود.

پس در صورت مواجهه با خونریزی شدید بینی نترسید، بلکه باید بدانید برای متوقف کردن این خونریزی، هیچ درمانی جز دوری از خانه و محیط های حاوی گردوخاک وجود نخواهد داشت.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.