رازهای نهفته در دل منطقه‌ای باستانی در ایران

به گزارش رکنا ، عباس مقدم، باستان‌شناس و اهل شیرود مازندران است و از سال ۱۳۹۴ مشغول کاوش در این محوطه نویافته است. او بتازگی فصل دیگری از کاوش را آغاز کرده که باتوجه به آنکه یک پروژه بلندمدت است، فصول کاوش در این محوطه ۶ هزار ساله ادامه خواهد داشت.

تل چگاسفلی از جمله محوطه‌هایی است که در آستانه شهرنشینی تاریخ قرار دارد و اهمیت آن همسان با شوش است. گورستان پیش از تاریخ دارد و هرچند کاوش‌های محدودی در آن انجام شد، اما یافته‌های متنوعی داشت. سال گذشته نیز در بخش نیایشگاه کاوش‌هایی انجام شد.

محوطه پیش از تاریخی تُل چگاسفلی با نام‌هایی، چون تُل چیگاپایینی، تُل چگادومنی و تُل چغاسفلی نیز شناخته می‌شود. در سال‌های دهه ۱۳۵۰ خورشیدی در طی یک بررسی باستان‌شناسی توسط هانس نیسن و همکارانش از موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو و دانشگاه آزاد برلین‌شناسایی و به عنوان وسیع‌ترین محوطه پیش از تاریخی دشت زهره معرفی شد. در سال ۱۳۸۸ خورشیدی، به همت گروه بررسی‌های شهرستان بهبهان به سرپرستی کامیار عبدی، تُل چگاسفلی با نام تُل چگاپایین (سفلی)، در فهرست آثار ملی با شماره ۲۸۸۲۲ به ثبت رسید.

در زمستان ۱۳۹۴، اولین مرحله اجرایی برنامه بلندمدت پروژه پیش از تاریخی زهره در دستور کار هیئت باستان‌شناسی قرار گرفت.

مقدم و سرپرست کاوش‌های باستان شناسی درباره کاوش‌های اخیر منطقه و اهمیت آن‌ها  می‌گوید: اندکی ارزیابی مسائل و مشکلات موجود درباره گورستان‌های کهن و خصوصاً گورستان شوش می‌تواند شاهد خوبی برای اهمیت کشف چنین گورستانی باشد. ضمن آنکه کاوش‌های اولیه شوش به حدی غیرحرفه‌ای انجام شد که نباید انتظار داشت تا آن‌ها توانسته باشند حتی ساختار‌های خشتی مربوط به گور‌ها را شناسایی کنند.

اولین گزارش کاوش‌های انجام شده در گورستان شوش روایت می‌کند که اسکلت‌های اموات در وضعیت خیلی بدی حفظ شده بود. تدفین‌ها در وضعیتی بود که هیچ جهت و حالت خاصی نداشت و هیچ اثری از ساختار گور به دست نیامد. طبق گزارش‌های جسته و گریخته، معمولاً بیش از سه یا چهار اسکلت به صورت تلنبار شده به‌دست آمد.

مجموعه‌ای از سه تا پنج ظرف و در مواردی نیز سرگرز‌های مسی، آیینه‌های مسی، یا ظروف سنگی یا سفالی آرایشی (سرمه دان) در جوار سر اسکلت گذاشته شده بود. متاسفانه موقعیت هیچ‌یک از گور‌ها ثبت نشده است و تنها یک طرح ذهنی از یک گروه رایج قبور تاکنون چاپ شده است. در مراحل اولیه، دمرگان تعداد قبور کشف شده را ۱۰۰۰ گور و ظروف مرتبط با آن را ۲۰۰۰ عدد تخمین زده است.

بعداً، وی این تخمین را اصلاح کرده و تعداد گور‌ها را ۲۰۰۰ و تعداد ظروف مرتبط با آن را ۴۰۰۰ قطعه توصیف کرد که ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ عدد از آن ظروف منقوش بود. رولند دمکنم با اشاره مختصری درباره کاوش‌های اولیه شوش، «بدون ذکر جزئیات» عنوان کرد که تدفین‌ها ثانویه بودند و اغلب، جمجمه‌ها را درون کاسه‌ها و استخوان‌های بلند را درون جام‌های بلند یافته‌اند.

وجود صد‌ها کارگر در کارگاه کاوش باعث شد تا اطلاعات به طرز بسیار ضعیفی ثبت شود. همین امر باعث شده است تا روایت‌های مختلفی حتی از تعداد گور‌ها و اشیا وجود داشته باشد. به قولی، هنوز عموم باستان‌شناسان نمی‌دانند که مجموعه دستاورد‌های کاوش گورستان شوش چه ویژگی‌هایی داشت. از این رو کاوش و یافته‌های تل‌چگاسفلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

در گورستان چگاسفلی با یافته‌های متنوعی روبه‌رو شدیم. از یک‌سو معماری قبور بسیار فاخر است. در پیش از تاریخ چنین معماری در قبور نداشتیم؛ چنانکه در قبر‌های گورستان چگاسفلی از مصالح مختلف بخصوص آجر استفاده کرده‌اند که تا آن زمان استفاده از آجر مرسوم نبود. می‌توان گفت، قدیمی‌ترین گور آجری که تاکنون شناخته شده در این منطقه کاوش شد. از آنجا که این گور‌ها دارای تزئینات و معماری بسیار ظریف است که دقت زیاد در ساخت آن را نشان می‌دهد، می‌توان گفت، مردم آن زمان به زندگی بعد از مرگ باور و اعتقاد داشتند و براساس آن، خانه بعد از مرگ خود یا خانه آخرت خودرا می‌ساختند.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.