آدرس غلط برای بهبود اقتصاد کشاورزی

در این باره مجید حسنی مقدم، معاون دفتر تنظیم بازار وزارت جهاد کشاورزی به «ایران» گفت: «حدود 5 میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی ایران انجام می‌شود که بخش اعظم آن محصولات گلخانه‌ای است. آمار سال 97 احتمالاً با رشد نسبت به سال‌های قبل همراه خواهد بود.»

حسنی مقدم موضوع ضایعات محصولات کشاورزی از مرحله تولید، فرآوری، توزیع و مصرف را یکی از مشکلات بر می‌شمارد و می‌گوید: «تقریباً با 17 تا 18 درصد ضایعات کشاورزی در این مراحل مواجه هستیم.»اما سؤال اینجاست که آیا تولید محصولات کشاورزی با هدف توسعه صادرات در کشوری که اقلیم خشک و نیمه خشک دارد، کاری در جهت منافع ملی است؟ آیا دادن آب مجانی به کشاورزی می‌تواند به اقتصاد این بخش کمک کند؟ برای ایران صادرات آب مجازی باید در اولویت‌های برنامه‌ای قرار بگیرد یا واردات آن؟

آب مجانی راه حمایت از اقتصاد کشاورزی نیست

کارشناسان حوزه آب عقیده دارند که مجانی کردن آن یعنی این‌که آب بی‌بها و ارزش است و این موضوع در بخش کشاورزی یک اشتباه نابخشودنی است. چراکه میزان قابل توجهی از منابع آب کشور در کشاورزی مصرف می‌شود. البته موضوع میزان مصرف آب و راندمان آن در بخش کشاورزی یکی از مسائلی است که وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی درباره آن بحث دارند. برای مثال وزارت نیرو میزان مصرف این بخش را حدود 90 درصد از کل مصارف عنوان می‌کند اما وزارت جهاد کشاورزی این سهم را حدود 70 درصد می‌داند. اما با در نظر گرفتن هر درصدی برای مصرف، این موضوع که کشاورزان ایرانی آب را از عمق 400 متری زمین برداشت می‌کنند و با آن محصولاتی آب بر و با راندمان پایین می‌کارند، پول آب را نمی‌دهند و در همین حال اقدام به صادرات نیز می‌کنند، سیاستی قابل تأمل است. در این خصوص رضا اردکانیان، وزیر نیرو می‌گوید که آب ارزان و مجانی راه کمک به اقتصاد کشاورزی نیست و باید اصلاح قیمت، مصرف و راندمان در این بخش تبدیل به یک مطالبه اجتماعی شود.به گزارش «ایران» او روز گذشته در نشستی خبری اعلام کرد: «ما نیازمند یک فرهنگ‌سازی فوری در زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی هستیم تا این موضوع به یک مطالبه اجتماعی تبدیل شود و اصلاح نگرش از پایین به بالا شکل گیرد. مشکل جدی ما این است که آب یک کالای اقتصادی شمرده نمی‌شود و چنانچه نگرش به آب از کالای مصرفی به‌ یک کالای اقتصادی تغییر کند، می‌توانیم به‌جای تبدیل شدن به کشوری خشک یا نیمه‌خشک، به صادرکننده آب تبدیل شویم. تا زمانی که هیچ علامتی درخصوص اقتصادی بودن کالای آب به جامعه مولد نمی‌دهیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم با تصمیم‌گیری، بخشنامه یا دستورالعمل موضوع حل شود.»

اردکانیان مصرف آب بخش کشاورزی و بی‌توجهی به آب در این بخش را یکی از نقاط ضعف عمده و پاشنه‌ آشیل می‌داند که نه فقط در خشکسالی بلکه در ترسالی هم گریبان کشور را خواهد گرفت. او می‌گوید: «مشکل جدی ما این است که آب یک کالای اقتصادی شمرده نمی‌شود. ممکن است از این جمله بنده، سوء‌برداشت شود که قرار است بهای آب در بخش کشاورزی افزایش یابد، اما تأکید من بر این است که با ادامه روند فعلی می‌بایست تا سال‌های سال و تا زمانی که وضعیت تولید سامان داده شود، یارانه وسیعی به بخش کشاورزی پرداخت شود، اما اگر قصد اصلاح داریم می‌بایست کشاورز زحمتکش و به‌تبع آن وزارت جهاد کشاورزی موضوع اقتصادی بودن کالای آب به عنوان یک کالای یارانه‌ای را به‌رسمیت بشناسند. تا زمانی که هیچ سیگنالی درخصوص اقتصادی بودن کالای آب به جامعه مولد نمی‌دهیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم این موضوع با تصمیم‌گیری، بخشنامه یا دستورالعمل حل شود.»

او ادامه داد: «اکنون یک کشور خشک و نیمه خشک هستیم که به جای این‌که جزو بزرگ‌ترین واردکنندگان آب مجازی باشیم، میزان صادرات آب مجازی‌ کشور از واردات آن بیشتر است. این موضوع جای کار دارد و لازم است از تعارض بین دو دستگاه خارج شود. ما در بدنه کارشناسی درخصوص راندمان آب اختلاف نظر داریم. باید سعی کنیم مسائل مختلف مربوط به آب را بویژه در بخش کشاورزی با هم ببینیم و از این فرصت پیش‌آمده خشکسالی استفاده کنیم.»

آمارهای وزارت نیرو و مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که ایران رتبه پنجم سطح زیر کشت آبی جهان را دارد، اما سی امین تولید کننده محصولات آبی است. متأسفانه در ایران کمیاب ترین، حیاتی‌ترین و غیر قابل تولیدترین ماده کشور تبدیل به بی‌ارزش‌ترین و بی‌بهاترین کالا شده و این موضوع روی مصرف بخش‌های مختلف تأثیر گذاشته است. به این ترتیب که راندمان کشاورزی در ایران حدود 35 درصد است. در کشورهای اروپایی که 10 برابر ایران بارندگی دارند، این درصد به 70 می‌رسد. لذا ما یک سوم جهان منابع آب داریم اما دو برابر مصرف می‌کنیم.

راه حمایت از اقتصاد کشاورزی

بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، در سال 57 تولید محصولات کشاورزی 26 میلیون تن بود که در سال 92 به 97 میلیون تن و در سال 97 به 122 میلیون تن رسیده است. اما زمانی این افزایش تولید ارزش واقعی خواهد داشت که همراه با افزایش راندمان آب باشد. البته آمار این بخش هم نسبتاً مثبت است اما بازهم در این بخش باید کار شود.به نظر می‌رسد که اگر مسئولان به جای دادن آب مجانی به کشاورزی برای حمایت از اقتصاد آن راه‌های دیگر را امتحان کنند به بازدهی بالاتری می‌رسند. برای مثال اختلاف زیاد میان قیمت بار در مزرعه و بازار مصرف یکی از روشن‌‌ترین معضلات نظام بازار محصولات کشاروزی است. اگر روی این بخش‌ها تمرکز شود، کمک بزرگی به اقتصاد کشاورزی خواهد شد.

اصلاح تعرفه‌ها برای رعایت الگوی مصرف

رضا اردکانیان وزیر نیرو گفت:طرح افزایش تعرفه برق مشترکان پرمصرف عملی خواهد شد. تعرفه آن به دولت تقدیم شده، در کمیسیون‌های مربوطه مورد تأیید قرار گرفته و طرح در مراحل نهایی تصویب است. این برای نخستین بار است که اصلاح تعرفه‌ها در وهله اول برای تأمین منابع مالی نیست و چه بسا به‌دلیل کاهش مصرف مشترکان، در کوتاه‌مدت درآمدهای ما نیز در این زمینه کاهش یابد. چراکه منفعت بلندمدت صنعت برق در کاهش اوج مصرف بار است. به این ترتیب که ما را از حجم وسیع سرمایه‌گذاری برای ساخت واحدهای جدید بی‌نیاز خواهد کرد. البته افزایش تعرفه‌ها به این معنا نیست که دیگر نیازی به ساخت نیروگاه نداریم. این کار مسیری رو به جلو بوده و مصارف وسیع در بخش صنعت و صادرات نیاز به ظرفیت‌سازی جدید دارد. اما نباید تعداد محدودی از مشترکان پرمصرف، چند برابر خوش مصرف‌ها یارانه دریافت کنند و در اوج تابستان 21 هزار مگاوات صرف دستگاه‌های سرمایشی کنیم. هر یک درجه دور شدن از دمای آسایش به‌مثابه یک اسراف بوده و این اسراف به‌معنای هزاران مگاوات ساخت نیروگاه جدید و میلیاردها یورو برای سرمایه‌گذاری است.

به هر حال اصلاح تعرفه‌ها را برای سوق دادن پرمصرف‌ها به‌سمت رعایت الگوی مصرف است. در این تعرفه‌ها هم برای آب و هم برای برق پیش‌بینی کرده‌ایم کسانی که زیرالگو مصرف دارند، معادل میزان صرفه‌جویی، وجه ذخیره ‌شده را روی قبض خود مشاهده کنند.اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید

عطیه لباف