مروری بر وضعیت فعلی صنعت چاپ / چه عاملی عرضه و تقاضای صنعت چاپ را دچار آشفتگی کرده است؟
رکنا: صنعت چاپ در کشور قدمتی دیرینه دارد اما در طی این سالها دچار آشفتگی های بیشماری شده که باعث کاهش کیفیت آن شده است.
صنعت چاپ کتاب در حالی در کشورمان ۳۸۰ ساله شد که وضعیت چندان مناسبی ندارد.
مهدی کاظم مهیاری مدیر مجتمع چاپ مهیار در گفتگو با خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ درباره وضعیت فعلی صنعت چاپ کشور گفت:متأسفانه در کشور تا اسم چاپ به میان می‌آید فکر همه به سمت روزنامه و کتاب می‌رود در صورتی که ما چاپ را به ۳ قسمت چاپ برای نشر، چاپ برای بسته‌بندی و چاپ برای تبلیغات تقسیم می‌کنیم.
وی افزود:امروزه مدیران و آحاد مردم روی چاپ برای نشر تمرکز کرده‌اند و قسمت‌های دیگر تعریف شده برای صنعت چاپ را نمی بینند از این رو همیشه به حق چاپخانه‌هایی که با محوریت چاپ برای بسته‌بندی و چاپ برای تبلیغات فعالیت می‌کنند، اجحاف شده است. امروز ما در قسمت چاپ برای نشر پا به پای دنیا پیش می‌رویم و ارز دولتی به این قسمت اختصاص داده شده است مثلا هم‌اکنون ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی به کاغذ تحریر اختصاص یافته است اما کاغذ‌های پشت طوسی، لیدر برد و لیبل که برای بسته‌بندی و تبلیغات از آن‌ها استفاده می‌شوند با ارز آزاد تهیه می‌شوند که همین موضوع باعث می‌شود تا چاپخانه‌داران بیشتر به سمت فعالیت در عرصه چاپ برای نشر بروند بنابراین آن حوزه قوی‌تر می‌شود و حوزه‌ای که تجاری‌تر و درآمدزاتر است نه تنها دیده نمی‌شود بلکه به آن بها هم نمی دهند.
مدیر مجتمع چاپ مهیار گفت:ما معتقدیم که صنعت چاپ می‌تواند صنعت سوم جهان باشد اما امکانات مناسبی به چاپ برای بسته‌بندی و چاپ برای تبلیغات اختصاص پیدا نمی‌کند و در اصل صنعت چاپ از به هم‌ریختگی عرضه و تقاضا رنج می‌برد زیرا مجوز‌های بدون برنامه‌ای صادر شده است و تعداد افرادی که می‌توانند خدمات چاپ انجام دهند خیلی بیشتر از سفارش‌ها است. مشکل اصلی ما این است که در مدیریت کل، جوایز چاپ بدون برنامه صادر شده است و افرادی که به این شکل مجوز گرفته‌اند با هزینه کمی که برای فعالیتشان داشته‌اند بدون توجه به قیمت واقعی محصول قیمت‌گذاری می‌کنند و با این کار علاوه بر اینکه خودشان پیشرفت نمی‌کنند مانع پیشرفت سایر مراکز فعال در عرصه چاپ می‌شوند.
امروزه همه روسای اتحادیه چاپ ایران و به خصوص استان تهران افراد سن‌بالایی هستند که چاپخانه هایشان ورشکسته شده و کاری ندارند ولی یک مسئولیت صنفی داشته‌اند و رئیس اتحادیه شده‌اند. در اینجا باید پرسید آیا کسی که نتوانسته چاپخانه خودش را به درستی اداره کند، می‌تواند به جوانان جویای نام ایده‌ای بدهد که بتوانند به فعالیت خودشان ادامه بدهند؟ امروزه افرادی که در رأس کار صنعت چاپ کشور قرار گرفته‌اند متخصص نیستند و نمی‌توانند صنفی که در عرصه صنعت چاپ فعالیت می‌کنند را مدیریت و هدایت کنند زیرا درد فعالان این عرصه را به صورت کامل متوجه نمی‌شوند از ین رو چاپخانه‌دارانی هم که در عرصه چاپ برای نشر فعالیت می‌کنند نیز از وضعیت نامطلوب کارشان شکایت می‌کنند و می‌گویند کاغذ لازم به دستشان نمی‌رسد و در اصل تهیه کاغذ دشوار است.
صنعت چاپ پیشینه قوی در کشورمان دارد در اصل تاریخچه چاپ در ایران به پنج قرن پیش از میلاد و چاپ مُهر‌های سلطنتی برمی‌گردد، اما واژه چاپ از اواخر قرن هفتم هجری و با چاپ پول‌های کاغذی به نام چاو یا کااو وارد زبان فارسی شد. پول کاغذی چاو در دوره ایلخان گیخاتوخان به تقلید از چین در کشورمان چاپ شد.
چاو نخستین بار در ۱۹ شوال ۶۹۳ هجری قمری در شهر تبریز منتشر شد. براساس آنچه که در صفحه ۲۷۲ کتاب وصاف‌الحضره آمده است چاو، کاغذی مستطیل شکل بوده است که چند کلمه به خط ختایی در ابتدای آن نوشته شده بود البته بر بالای آن از دو طرف واژه‌های لا اله الا الله محمد رسول الله درج شده بود و در زیر آن کلمات ایرینجین تورچی به معنای جواهر الماس حک شده بود. جواهر الماس لقب گیخاتوخان، پنجمین شاه ایلخانان مغول در ایران بود.
اگرچه اولین پول کاغذی در دوره ایلخانان چاپ و منتشر شد اما نخستین چاپخانه ایران در دوره صفویه در جلفا راه‌اندازی شد. این چاپخانه در وهله اول برای چاپ تعدادی از دعا‌ها و ذکر‌های مسیحی استفاده می‌شد بعد‌ها خاچاطور کساراتسی، خلیفهٔ وقت ارمنی‌های جلفای اصفهان و مؤسس اولین چاپخانه در خاورمیانه در جریان سفر به لهستان از چاپ کتاب آگاه شد و پس از بازگشت به جلفا چاپخانه‌ای تأسیس کرد. زبور داوود عنوان اولین کتابی است که در ایران منتشر شد. این کتاب در سال ۱۶۳۸ میلادی چاپ شد و در یاداشت‌های آن چنین نوشته شده است: «یک سال و پنج ماه است که روز و شب بدون وقفه با کل اعضاء حوزهٔ علمیه به کار مشغولیم، برای اینکه نه از جایی دیده‌ایم و نه استادی داشته‌ایم.»
البته برخی از افراد معتقدند نخستین کتاب چاپی ایران«رسالۀ جهادیه»بوده که به همت «میرزا عیسی قائم مقام فراهانی» نگاشته شده و در سال ۱۲۳۳ ق. در تبریز منتشر شده است.
گفتنی است؛ چاپ تصویری در ایران به دوره حکومت فتحعلی شاه برمی گردد. کتاب لیلی و مجنون مکتبی نخستین کتاب شناخته‌شده‌ای است که در ایران و در سال ۱۳۰۹ هجری قمری چاپ شد.
ارسال نظر