آخرین وضعیت دریاچه نیمه جان ارومیه

به گزارش گروه اقتصادی رکنا، سال گذشته متوسط بارش‌ها در حوضه دریاچه ارومیه ۲۰۸ میلیمتر بوده که نسبت به سال ماقبل خود ۳۶ درصد و نسبت به متوسط بلندمدت نیز ۲۴ درصد کاهش داشته و در وضعیت نامناسبی برای احیای دریاچه بوده و از سویی مصوبات دولت نیز به‌خوبی اجرایی نشده است، این کاهش بارش و عدم اجرای پروژه‌ها در حد هدف‌گذاری شده باعث شد تراز دریاچه ارومیه با کاهش شدیدی مواجه شود.

همچنین حجم آبگیری سدهای این حوضه در زمان کنونی ۵۲۰ میلیون متر مکعب است در حالی‌که سال گذشته در چنین زمانی ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده پشت سدها بوده، در زمان حاضر ۳۱ درصد مخازن سدهای منطقه اشباع شده و ۶۹ درصد حجم مخازن خالی است.

در خصوص بارش‌ها در این حوزه نیز باید گفت از ابتدای مهرماه تاکنون نسبت به سال قبل با حدود هشت درصد افزایش به ۷۳ میلیمتر رسیده که این میزان نسبت به متوسط بلندمدت شش درصد کاهش دارد و پیش بینی می شود که تا پایان سال ۹۶ از وضعیت بارش و روان آب بهتری در منطقه برخوردار باشیم.

در گذشته این دریاچه تا قبل از دخالت‌های انسانی خود را با نوسانات بارش و شرایط اقلیمی تطبیق داده و تراز اکولوژیک خود را حفظ می‌کرد، افزایش مصرف در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در ۲۰ سال اخیر شرایط دریاچه ارومیه را وخیم تر کرده و از سویی نیز میزان مصرف در منطقه، ناسازگار با شرایط بارش و روان آب، افزایش داشته و از سهم حقابه دریاچه ارومیه استفاده شده است.

در همین رابطه موسوی مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه تخصیص حوضه آبریز دریاچه ارومیه به میزان ۳۰۰ میلیون مترمکعب از محل سدها در سال آبی جاری صادر شده است تا برای احیای دریاچه ارومیه رها سازی انجام شود، گفت: این میزان رها سازی در اسفندماه سال جاری و فروردین ماه سال آینده از سدهای بوکان و سد مهاباد و بخشی از آب سد حسنلو و سدهای کم حجم دیگر مانند سد زولا، علویان، قلعه چای و ساروق تحقق خواهد یافت.

وی با بیان اینکه، نابسامانی وضعیت بارش حوضه دریاچه ارومیه و افزایش مصرف آب زیرزمینی در سالیان گذشته باعث شده تا بجای تغذیه آب رودخانه، آب خوان‌ها تغذیه شده و بخش ناچیزی از آن به دریاچه برسد، اظهار کرد: امیدواریم وضعیت بارش‌ها و روان آب‌ها بهبود یابد و آنچه که بایستی مدیریت شود این است که بدون هیچ اغماضی دخالت‌های انسانی که سبب ایجاد شرایط کنونی شده است را تصحیح کنیم و مصرف را در بخش‌های مختلف نیز کاهش دهیم.

موسوی همکاری بین جهاد کشاورزی و وزارت نیرو را کمک موثری در کاهش مصرف دانست و افزود: در این میان نقش اساسی را جوامع محلی، مسئولان محلی، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، استانداران، فرمانداران، بخشداران و دهیاران دارند تا بتوانند شرایط را به سمتی سوق دهند که با اجماع این گروه‌ها شرایط برای احیای دریاچه ارومیه فراهم شود. حجم روان‌آب‌های سطحی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دوماه ابتدای سال آبی جاری ۱۱ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.

توسعه کشت چغندر قند خلاف مصوبات طرح احیا است

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه گفت: وابستگی مباحث زیست محیطی با مباحث اقتصادی و اجتماعی دو رکن اصلی عدم موفقیت طرح احیای دریاچه ارومیه است و دلیل عدم موفقیت طرح احیای دریاچه ارومیه را می توان این دانست که به رغم ساختارهای موجود و مصوبات دولتی، در اجرا و در میدان عمل دچار ضعف هستیم.

وی با اشاره به اقتضای شرایط و مصوبات دولت و کارگروه ملی مبنی بر اینکه که قرار بود سالانه طی یک برنامه ۵ ساله به ۴۰ درصد کاهش مصارف حوضه آبریز دریاچه ارومیه برسیم، اظهار کرد: در سال آبی گذشته می‌بایست ۲۴ درصد کاهش مصرف اعمال می‌شد ولی فقط توانستیم ۲۱ درصد کاهش مصرف داشته باشیم و ۳ درصد از برنامه عقب ماندیم.

مدیرکل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه افزود: بایستی در این حوضه اقداماتی مانند کاهش بهینه سازی مصرف صورت می‌گرفت تا آب صرفه جویی شده به جریان‌های ورودی دریاچه اضافه شود و استفاده از آب برای کشت محصولات پر آب بر مانند چغندرکاهش یابد و همچنین الگوی کشت منطقه نیز به محصولات کم آب بر تغییر کند و مابه التفاوت این آب به دریاچه ارومیه اختصاص یابد که عملاً هیچیک از این موارد محقق نشد.

به گفته وی باوجود مصوبات خوبی که برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است، در عمل برای حفظ و حراست از اجرای دقیق تصمیمات اخذ شده ضعف‌های زیادی وجود دارد، یکی از این ضعف‌ها عدم انسجام دستگاه‌های دولتی در اجرای مصوبات کارگروه ملی و دولت است که سبب شده هنوز در حوضه دریاچه ارومیه شاهد توسعه زمین‌های زیر کشت و تبدیل اراضی زراعی به باغی باشیم که با طرح کاهش مصرف منافات دارد.

موسوی ضمن انتقاد از عدم فراهم شدن زیرساخت‌های کاهش مصرف در حوضه آبریز ارومیه، گفت: امروزه شاهد توسعه کشت و احداث کارخانه چغندر قند در این حوضه هستیم که این امر به مصوبات کارگروه ملی، مصوبات دولت و نجات دریاچه ارومیه آسیب می‌رساند.

وی تصریح کرد: تا حاکمیت و مردم و جوامع محلی با جدیت خواستار احیای دریاچه ارومیه نباشند، عملاً طرح احیای دریاچه ارومیه محقق نخواهد شد و لازم است تمام قوای کشور و مردم منسجم شوند تا این طرح به موفقیت برسد.

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه با بیان اینکه تولید محصولات کشاورزی با معیشت مردم و مباحث اجتماعی گره خورده است، افزود: تا زمانی که درآمد و ارتزاق مردم و معیشت مردم از این طریق است و این محل درآمد اصلاح نشود عملاً در طرح احیای دریاچه ارومیه موفقیت چندانی حاصل نخواهد شد؛ زیرا مباحث زیست محیطی حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مباحث اقتصادی و اجتماعی گره خورده و تا زمانیکه آن دو رکن اصلاح نشود، عملاً آب مازادی وجود نخواهد داشت تا به دریاچه ارومیه اختصاص یابد.

علاوه بر این بسیاری از کارشناسان معتقدند که در مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بیش از توان و ظرفیت این حوضه، آب مصرف می‌کنیم و برای اصلاح این روند نیاز به بازسازی مسائل اجتماعی، اقتصادی و معیشتی مردم داریم تا از این راه بتوانیم دریاچه ارومیه را احیا کنیم، برای این مهم انتظار می رود نمایندگان مردم و مسئولان دولتی در امر آگاهی رسانی مردم در کاهش مصرف پیشتاز باشند ولی عملاً مشاهده می‌شود مسئولان و نمایندگان منطقه با توسعه طرح‌های منابع آب و توسعه طرح‌های منابع کشاورزی به دنبال ازدیاد مصرف هستند که این موضوع با طرح احیای دریاچه ارومیه منافات دارد.

از سوی دیگر ظرفیت منابع آبی حوضه دریاچه ارومیه بسیار محدود بوده و باید مطابق با ظرفیت موجود، حق آبه دریاچه و میزان مصارف بخش شرب، صنعت و کشاورزی و خدمات تعیین شود تا به تعادل نسبی برسیم، امسال با توجه به اینکه در چهارمین سال اجرای مصوبه قرار داریم، بر اساس مصوبات بایستی به سمت کاهش ۳۲ درصدی مصرف گام برداریم که امکان رسیدن به این هدف با توجه به شرایط موجود دریاچه ارومیه، پروژه‌های اجرایی درارتباط با کاهش مصرف و اهتمامی که بایستی وجود داشته باشد وهمچنین تغییر الگوی کشت، بسیار سخت است.

همچنین در این شرایط حمایت دولت در اجرای پروژه‌های خاک و کشاورزی و آب و مدیریت منابع آبی، بهینه سازی و کاهش مصرف، اهتمام بیشتر در انسداد چاه‌های غیر مجاز، جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز، جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز از منابع آب سطحی، تغییر الگوی کشت حوضه آبریز دریاچه ارومیه، اجرای پروژه‌هایی که باعث کاهش مصرف در زمین شده و سبب صرفه جویی در آب بخش کشاوری می‌شود می‌تواند برای رسیدن به اهداف بسیار موثر باشد.

بر اساس آخرین اطلاعات ثبت شده در ایستگاه‌های باران سنجی، شرکت مدیریت منابع آب ایران، از ابتدای مهرماه تا آبان ماه سالجاری، حجم روان آب‌های کشور به ۳ میلیارد و ۲۰۹ میلیون متر مکعب رسیده، این حجم از روان آب در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به میزان ۳ میلیاردو ۸۱۹ میلیون مترمکعب، ۱۶ درصد کاهش داشته است.

بیشترین حجم روان آب در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان با حجم یک میلیارد و ۶۸۲ میلیون مکعب بوده است. حوضه‌های آبریز دریای خزربا ۶۶۰ میلیون، مرکزی با ۵۷۷ میلیون، دریاچه ارومیه با ۱۶۹ میلیون، قره قوم با ۱۱۷ میلیون و مرزی شرق با ۶ میلیون متر مکعب حجم روان آب، به ترتیب پس از حوضه آبریز خلیج فارس، رتبه‌های دوم تا ششم را از نظر حجم بارش به خود اختصاص داده‌اند.

همچنین حجم روان آب‌های حوضه‌های آبریز دریای خزر، دریاچه ارومیه و مرکزی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، به ترتیب ۲، ۱۱ و ۱۳ درصد افزایش داشته، حجم روان آب‌های حوضه‌های آبریز خلیج فارس، مرزی شرق و قره قوم نیز در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، به ترتیب ۲۷، ۷۷ و ۳۲ درصد کاهش داشته است.

در مجموع باید گفت که در سال جاری سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه به‌خوبی مدیریت شده‌اند و میزان اعمال صرفه‌جویی لازم را با ۳ درصد عقب ماندگی نسبت به تحقق اهداف، به میزان ۲۱ درصد اجرایی کرده‌اند، اما با این حال بایستی در مباحث جلوگیری از برداشت غیر مجاز از منابع آب زیرزمینی، جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز، جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز آب‌های سطحی اهتمام بیشتری صورت گیرد.

همچنین بجز وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی باید سایر دستگاه‌های دولتی استانی و محلی و مردم به ویژه کشاورزان نیز در این امر اهتمام داشته باشند، چراکه دریاچه ارومیه بدون مشارکت دستگاه‌های مرتبط و بدون کاهش مصرف، احیا نخواهد شد.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.