خطر در کمین بقعه «شیخ صفی‌الدین اردبیلی»

با توجه به این که حفظ حریم دید و منظر «بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی» یکی از شاخصه های ضوابط ثبت جهانی این مجموعه نفیس در یونسکو است ، نقض این حریم احتمال خطر خروج این بنای فاخر جهانی را از لیست سازمان یونسکو، تقویت می کند.

این در حالی است که پروانه احداث ساختمان مورد نظر در حریم دید و منظر این بنای جهانی از طرف شهرداری اردبیل صادر و‌ مالک به اجرای عملیات ساختمانی اقدام کرده است ، اما نحوه استعلام از اداره کل میراث فرهنگی و جوابیه آن بین دو دستگاه و نهاد دولتی و تقدم و تاخر آن توسط دستگاه قضایی، در دست بررسی است و آن چه مشخص است نقض ضوابط حریم و منظر این بقعه تاریخی است.

پیگیری شکایت از صاحب ملک و شهرداری اردبیل

در این باره مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل اظهار داشت: شکایت از صاحب ملک و شهرداری را در دستور کار قرار داده و پیگیری تخریب در حال انجام است تا بعد از پیگیری‌های قضائی حکم تخریب داده شده و وضعیت ساختمان مذکور مشخص شود.

نادر فلاحی با اشاره به لزوم صیانت از حریم این بقعه تاریخی و پاسداری از میراث فرهنگی کشور گفت: در این زمینه همه تلاش و جدیت خود را به کارگرفته ایم و اجازه نمی دهیم هیچ سواستفاده و تخلفی در این زمینه انجام شود.

شهرداری اردبیل منتظر دریافت پاسخ استعلام نماند!

مدیر پایگاه جهانی مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی با اشاره به اینکه با جدیت پیگیر پرونده موجود هستیم گفت: درباره صدور پروانه برای این ساختمان شهرداری در دو تاریخ 13 و 27 خرداد 1399 در دو نامه مجزا، ولی با یک متن مشترک از اداره میراث درخواست استعلام کرده و ما در دو تاریخ 15 خرداد و دوم مرداد 99 در دو نامه پاسخ شهرداری را داده ایم.

حیدری‌وند بیان کرد: در نامه 15 خرداد 99 به شهرداری اعلام می‌شود که تا تدوین حریم منظری این مجموعه جهانی، منتظر بماند و اجازه بررسی بدهد، ما یکی دو ماه فرصت داشتیم جواب بدهیم، اما شهرداری درست سه روز پس از نامه اول و در تاریخ 18 تیر 99 پروانه ساخت را صادر کرد، بدون آن‌که منتظر پاسخ استعلام بماند!

وی ادامه داد: امید است قبل از اینکه دیر شود و بقعه در خطر خروج از فهرست آثار جهانی یونسکو قرار گیرد شهرداری با پرداخت خسارت به سازنده طبقه 5 و 6 ساختمان مذکور را که منظر بقعه را مخدوش کرده سریع تخریب کند.

شهرداری اردبیل منتظر دریافت پاسخ استعلام نماند

شهردار اردبیل در گفت و گو با خبرگزاری صدا وسیما اظهار داشت : هیچگونه تخلفی در روند دادن پروانه ساخت به این ساختمان انجام نگرفته و روند کار شفاف و قانونی بوده است.

حمید لطف اللهیان تصریح کرد: این ساختمان به هیچ عنوان در حریم بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی قرار ندارد و با وجود در خواست های مکرر میراث فرهنگی تاکنون هیچگونه اسناد و مدارکی درباره قرار داشتن این ملک در حریم بقعه به شهرداری، کمیسیون ماده 5 و یا دستگاه قضایی استان ارائه نکرده است.

شهردار منطقه یک اردبیل هم بیانات شهردار اردبیل را تأیید کرد و گفت : پروانه احداث این ساختمان طبق قانون و ضوابط شهرداری صادر شده و از نظر شهرداری هیچگونه نقض مقرراتی در این راستا انجام نشده است. 

جواد عبدالهی با اشاره به اینکه صدور ابلاغیه میراث فرهنگی قبل از صدور پروانه ساختمان توسط شهرداری بوده افزود: تاریخ ابلاغ منظر شهری میراث فرهنگی پس از صدور پروانه انجام شده و قبل از آن میراث فرهنگی حریم منظر شهری را به شهرداری اعلام نکرده است؛ این ابلاغیه بدون ارزش قانونی است چون بر اساس مصوبه ای خاص مکاتبه نشده است.

 وی گفت : در خصوص حل مساله، مکاتباتی با دادستانی مرکز استان داشته ایم و معاون دادستان هم ارائه ابلاغیه مصوب از سوی میراث فرهنگی اردبیل را خواستار شده است.

آنها فقط گفتند موضوع در دست بررسی است!

معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه یک اردبیل با بیان اینکه قبل از صدور پروانه احداث ساختمان مذکور، 2 مورد مکاتبه در سال گذشته با میراث فرهنگی انجام داده ایم که هیچگونه جوابیه قانونی در این خصوص از سوی میراث فرهنگی اردبیل صادر نشد تاکید کرد:آنها فقط گفتند موضوع در دست بررسی است.

فرشید ملک نژاد از تایید ساخت این مجتمع مسکونی در کمیسیون ماده 5 خبر داد و افزود : صدور پروانه ساخت پس از تصویب این موضوع در کمیسیون ماده 5 انجام شده و شهرداری هیچگونه منع قانونی در خصوص جلوگیری از صدور پروانه نداشته است، در کمیسیون ماده 5 نماینده میراث فرهنگی، نماینده شهرداری، نماینده مسکن و شهرسازی و دیگر افراد مرتبط با موضوع حضور داشته اند و اگر مشکلی در پرونده این ساختمان وجود داشت، باید نماینده میراث فرهنگی در آن جلسه مطرح می کرد تا کار به اینجا نکشد.

فقط حریمِ منظریِ بقعه نقض شده است

عضو شورای اسلامی شهر اردبیل هم دراین باره گفت : شهرداری پروانه ساخت را داده بود، پس از آن اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل اعلام کرد که باید استعلام گرفته می‌شد.

علیرضا پوستی افزود : معمولا با هر نوع ساخت و سازی در حریم درجه یک آثار تاریخی موافقت نمی‌شود، اما در این طرح تعرضی در حریم اتفاق نیفتاده است، و تنها حریمِ منظری نقض و موضوع هم به دادگاه کشیده و قضایی شده است.

او اضافه کرد: پس از پیگیری‌های حقوقی اداره کل میراث فرهنگی اردبیل، با حکم دادگاه ساخت و ساز در قالب این ساختمانِ 6 ‌طبقه متوقف شد اما در نهایت، پس از بررسی و با حکم دوباره دادگاه، ساخت و ساز ادامه پیدا کرده است.

عضو شورای اسلامی شهر اردبیل گفت : با توجه به این‌که ساختمان در حریم درجه یک و دو احداث نشده و فقط حریم منظری را نقض کرده است، مستند به آن‌چه در نامه‌ها وجود دارد، شهرداری تخلفی انجام نداده است، البته باید به ارتفاع ساختمان توجه می‌کرد و زودتر استعلام می‌گرفت، چون طبق قانون در حریم منظری مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، اجازه ساخت بیشتر از چهار طبقه داده نمی‌شود، اداره میراث فرهنگی استان هم باید حساس‌تر می‌بود و سریع‌تر اقدام می کرد.

 لزوم بازنگری درطرح تفصیلی بافت کهن اردبیل

صباحتی کارشناس ارشد شهرسازی و طراح شهری در اردبیل اظهار داشت: نقض حریم منظری بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در روزهای اخیر سر و صدای زیادی در فضای مجازی و در میان مهندسان، متخصصان و صاحبنظران، فعالان مدنی و دوستداران و کنشگران میراث فرهنگی به پا کرد.

وی افزود: معترضان در فضای مجازی، همکاری نکردن شهرداری با اداره میراث و صدور بی‌رویه پروانه‌های ساخت و ساز توسط شهرداری در هسته مرکزی و بافت کهن اردبیل را مورد انتقاد شدید قرار داده و بر لزوم بازنگری طرح تفصیلی بافت کهن اردبیل و تدوین حریم منظری این مجموعه جهانی و همکاری شهرداری اردبیل تاکید کردند.

این کارشناس ارشد شهرسازی و طراح شهری تصریح کرد: با توجه به آخرین طرح تفصیلی بافت کهن که سال 78 تهیه شده حدود بافت مشخص و تعیین شده و همه عملیات عمرانی داخل این محدوده باید با نظر اداره میراث اجرا شود.

به گفته وی با توجه به این طرح، و ضوابط و دستورالعمل‌های یونسکو، اثر ثبتی در حریم درجه اول و بلافصل اثر نباید بیش از 5 و نیم متر ارتفاع و یک طبقه باشد و در حریم درجه دوم هم نباید بیش از 7و نیم متر ارتفاع و دو طبقه باشد که این موضوع با صراحت در خصوص بقعه شیخ صفی در طرح جامع 1390 اردبیل در چهار حریم و 5.5 تا 7.5 متر مشخص شده است.

صباحتی اظهار کرد: متاسفانه قسمت‌هایی از محدوده محله های معمار، ملاهادی و خیابان اسماعیل بیگ که ساختمان فوق الذکر نیز در آن قرار گرفته با وجود نزدیکی بسیار با مجموعه و قرار گیری در حریم منظری بقعه در داخل محدوده طرح تفصیلی بافت کهن قرار نگرفته و تنها در حریم منظری است که ضوابط آن به‌صورت کلی بوده و تنها به ذکر ممنوعیت آسمانخراش ها در حریم منظر اثر بسنده کرده و همین باعث ایجاد اختلاف نظر میان شهرداری و میراث شده و این خلا یا به نوعی نقطه کور باعث شده تا سازنده بتواند از شهرداری پروانه ساخت بگیرد.

این کارشناس ارشد شهرسازی و طراح شهری تأکید کرد: این در حالی است که ساختمان 6طبقه مذکور منظر گنبدهای بقعه که نه تنها نماد هویتی شهر و استان اردبیل هستند که وجهه جهانی دارند را کامل مخدوش کرده و حتی از حیاط باغ مجموعه جهانی هم قابل مشاهده است و این نکته فراموش نشود که این موضوع می‌تواند مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی را در معرض حذف شدن از لیست آثار ثبت جهانی یونسکو قرار دهد. 

وی تصریح کرد: همین امر اهمیت و لزوم بازنگری به موقع طرح‌های شهری اعم از طرح‌های جامع و تفصیلی را عیان می‌کند تا به وقوع پیوستن چنین اشتباهات فاحشی جلوگیری کند خصوصا چنین اشتباهاتی که عیار نسل حاضر در امانتداری از میراث را تعیین می‌کند و ممکن است ما را در مقابل نسل های بعد سر افکنده کند.

با این اوصاف این موضوع مهم متاسفانه وارد دور تسلسل شده و میراث فرهنگی و شهرداری یکدیگر را مقصر و دخیل در این مسئله می دانند، باید منتظر بود تا نظر نهایی دادستانی مرکز استان اردبیل در اینباره صادر شود.

 مجموعه فاخر بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نه تنها برای اردبیلی‌ها که برای کشورمان دارای ارزش معنوی و تاریخی و معرف هویت ایرانیان و از شاخصه‌های تمدن ایرانی در جهان است، بنابراین صیانت و نگهداری از آن وظیفه تک تک مردم فرهنگ و هنر دوست این خطه و دغدغه‌مندان آن در ایران اسلامی است.

نگارنده : سیده سارای اطهری