خلیج فارس با تهدیدات جهانی روبرو است

اهمیت استراتژیک و ارزش  اکولوژیک خلیج فارس به دلیل وجود منابع چشمگیر نفت و گاز، اکوسیستم های مرجانی و جنگل های حرّا و همچنین تنوع آبزیان به گونه ای است که موسسات مختلف علمی و پژوهشی در نقاط مختلف جهان همواره در حال پایش وضعیت زیست محیطی این خلیج همسایه کشور ما هستند.

«مریم قائمی»، عضو هیئت علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی کشور که به تازگی به عنوان نائب رئیس «کمیته اقیانوس شناسی اقیانوس هند» معرفی شده در توضیح وظایف این کمیته به ایسنا می گوید: «یونسکو، سازمان علمی فرهنگی ملل متحد، کمیسیونی به نام کمیسیون بین دولتی اقیانوس شناسی دارد و اکثر کشورهای دنیا -۱۱۸ کشور - که مجاور دریا و اقیانوس هستند، عضو این کمیسیون هستند که اصلی ترین مرجع فعالیت ها و تحقیقات دریایی و اقیانوسی در دنیاست.»

وی افزود: «یکی از کمیته های زیرمجموعه ی این‌ کمیسیون که حوزه فعالیت آن اقیانوس هند است، به نام کمیته ی اقیانوس شناسی اقیانوس هند شناخته می شود.  هفته گذشته ۲۸ اردیبهشت ماه در جلسه ای که انتخابات آن برگزار شد، رئیس و نائب رئیس آن کمیته به مدت دو سال منصوب شدند که خوشبختانه بنده را به عنوان‌ نائب رئیس آن کمیته انتخاب کردند.»

رئیس مرکز اقیانوس شناسی و علوم جوی استان بوشهر ادامه داد: «وظیفه اصلی این کمیته هماهنگی مطالعات علمی و زیست محیطی و آموزشی کشورهای عضو است و همچنین این کمیته هماهنگی فعالیت این‌ کشورها با برنامه های جهانی را بر عهده دارد. از این نظر این اتفاق می تواند یک موقعیت و جایگاه خوبی را برای کشور به وجود بیاورد.»

قائمی با بیان اینکه هماهنگی کلیه تحقیقات، پژوهش ها و آزمایش هایی که در آب های اقیانوس هند انجام می شود چه در سطح منطقه ای و چه در سطح بین المللی در این کمیسیون انجام می شود، افزود: «این کمیته پروژه های تحقیقاتی ازجمله پروژه های مشترک بین کشورها را تعریف می کند و در نتیجه ظرفیت سازی صورت می گیرد.»

این پژوهشگر همچنین در تشریح وظایف این کمیته به برنامه های آموزشی مانند برگزاری ورکشاپ ها، کنفرانس ها و... چه به صورت منطقه ای و چه به صورت بین المللی اشاره کرد.

وی با تشریح اهمیت استراتژیک خلیج فارس گفت: «به دلیل نقل و انتقالات نفتی و تردد نفتکش ها و توجهی که به این منطقه وجود دارد، و به خاطر شرایط خاص حاکم بر این پهنه آبی، طبیعتا آلودگی هایی را متحمّل می شود.»

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم جوی و اقیانوس شناسی کشور بیان کرد: «با توجه به اینکه محیط خلیج فارس یک محیط نیمه بسته است و تبخیر در آن زیاد و شوری آب بالاست و همچنین حدود سه تا پنج سال طول می کشد تا از طریق تنگه هرمز با اقیانوس هند، آب خلیج فارس تبادل کند و تجدید شود، در نتیجه  هر آلودگی که اتفاق بیافتد در این محیط بیشتر از آب های دریایی دیگر باقی خواهد ماند.»

مریم قائمی افزود: «نقل و انتقالات نفتی و آلودگی های نفتی، آلاینده هایی که بر اثر ورود فاضلاب های شهری و صنعتی به واسطه ‌ی توسعه ساحل نشینی اتفاق می افتد، و همچنین آلودگی پلاستیک ها و میکروپلاستیک ها در آب های سطحی خلیج فارس از جمله تهدیدات زیست محیطی هستند که خلیج فارس با آن روبه رو است.»

وی اظهار کرد: «علاوه بر این موارد، خلیج فارس با تهدیدات جهانی نیز روبرو است. پدیده هایی مثل کاهش اکسیژن در آب دریا، اسیدی شدن آنها و بالا آمدن سطح آب دریاها، ازجمله بحران هایی هستند که خلیج فارس با آن مواجه است.»

این پژوهشگر بیان کرد: «سخت نیست که متوجه شویم محیط زیست خلیج فارس با چه تهدیدات هولناکی روبرو است و لذا با توجه به اینکه ما اطلاعات زیادی از آب های خلیج فارس نداریم، یکی از برنامه هایی که در دست اقدام داریم برنامه‌ تحقیقاتی کاوشگر خلیج فارس وابسته به پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی است که ماموریت این کاوشگر، پایش آب های ساحلی و فراساحلی خلیج فارس و تنگه هرمز است.»

رئیس مرکز اقیانوس شناسی و علوم جوی بوشهر تصریح کرد: «اطلاعات جامعی از محیط زیست خلیج فارس از این پایش ها به دست می آید که طی یک برنامه طولانی مدت و پنج ساله، با استفاده از این داده ها می توانیم هم اطلاعات دقیقی از وضعیت خلیج فارس داشته باشیم و هم اینکه بتوانیم با توجه به این اطلاعات به دست آمده، راهکارهایی برای مدیریت این منطقه حساس داشته باشیم.»

«مریم قائمی» وجود نواحی صنعتی گسترده در استان بوشهر از جمله ناحیه صنعتی کنگان، عسلویه و جزیره خارگ را به دلیل فعالیت های پالایشگاهی و پتروشیمی در حوزه خلیج فارس، عامل شاخص بالای ریسک اکولوژیک در استان بوشهر عنوان می‌کند و جزیره خارگ و تأسیسات پارس جنوبی و کنگان را نقاط داغ آلودگی در استان بوشهر می داند. 

وی تصریح کرد: «در پژوهش هایی که انجام داده ایم میزان آلودگی های نفتی در رسوبات منطقه ی ویژه اقتصادی پارس و خلیج نایبند و همچنین آلودگی پلاستیک ها در محدوده این مناطق بسیار بالاست.»

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: «نتایج تحقیقات ما نشان داده که منطقه ی روبروی بندر بوشهر و منطقه روبروی بندر سیراف، در عمق ۵۰ متر و بیشتر با فقر شدید اکسیژن مخصوصا در فصل تابستان روبرو هستیم که این عامل می تواند آبزیان را در معرض تهدید قرار دهد.»

این پژوهشگر محیط زیست دریایی ضمن تشریح آلاینده های پیرامون خلیج فارس به ایسنا گفت: «از جمله اقداماتی که در زمان وقوع آلودگی باید انجام دهیم این است که در وهله اول بدانیم چطور آلودگی به وجود آمده را جمع کنیم و یا کاهش دهیم.»

وی ادامه داد: «موضوع دیگر بحث پیشگیری است که در این زمینه در مورد آلودگی دریایی کنوانسیون‌های های جهانی وجود دارد، مثل کنوانسیون آلودگی آب دریا، که ناشی از تردد کشتی ها است، کنوانسیون مارپل، کنوانسیون مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی و همینطور کنوانسیون کویت. این الزامات وجود دارد که از محیط زیست خلیج فارس حفاظت شود و یکی از ابزارها برای کنترل و کاهش آلودگی ها همین کنوانسیون ها هستند.»

قائمی اظهار کرد: «راهکار دیگر کاشت جنگل های دست کاشت حرّا است تا بتوان این زیستگاه ها را نجات داد.»

این پژوهشگر افزایش دانش و آگاهی تک تک افراد جامعه و افزایش مسئولیت پذیری آنها نسبت به محیط زیست پیرامون را در کاهش این خسارت ها موثر دانست و ابراز امیدواری کرد: «با توجه به اینکه دهه ای  که در آن قرار داریم از طرف سازمان ملل دهه ی "علوم اقیانوسی برای توسعه پایدار" نامیده شده و با این فرصتی که برای استان بوشهر و کشور فراهم شده، بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم و با برنامه ریزی کلان به حفظ محیط زیست دریاییمان مخصوصا خلیج فارس که برایمان بسیار ارزشمند است توجه ویژه ای کنیم.»

رئیس مرکز اقیانوس شناسی و علوم جوی بوشهر با تأکید بر اینکه در راستای وظایف پژوهشی این مرکز نتیجه ی تحقیقات و یافته های پژوهشی برای حفظ محیط زیست دریایی به سازمان های متولی ارجاع داده می شود، افزود: «سازمان محیط زیست به تازگی قراردادی با پژوهشگاه اقیانوس شناسی به امضاء رسانده که طی آن کلیه آب های ساحلی و فراساحلی خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز در ایستگاه‌های فراساحلی دوبار در سال و ایستگاه های ساحلی مثل شناگاه ها هر دوماه یک‌بار مورد پایش قرار می‌گیرند و وضعیت سلامت آنها سنجیده می شود.»

مریم قائمی با اشاره به این نکته که برای حفظ محیط زیست خلیج فارس نیازمند توجه شرکت ها و تأسیسات نفت و گاز و پتروشیمی هستیم، افزود: «اگر روند کنونی آلاینده ها از جمله نشت گازهای گلخانه‌ای، نشت فاضلاب های صنعتی و خانگی و حجم عظیم پلاستیک که وارد آب های خلیج فارس می‌شود ادامه داشته باشد، سال های آینده وضعیت به مراتب وخیم تر از امروز خواهد بود.»