کاهش سهم نساجی در صنعت کشور از 25 به 5 درصد طی سه دهه گذشته

به گزارش رکنا، مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به بررسی عملکرد صنایع نساجی و پوشاک و ارائه راهبردهای تقویت آن در برنامه هفتم توسعه پرداخته است. البته هدف گزارش آسیب شناسی صنایع نساجی و پوشاک و ارائه راهبردهای بهبود و ارتقای این صنعت در بستر برنامه هفتم توسعه است.

در این تحقیق عنوان شده به رغم مزیت‌های صنعت نساجی و پوشاک، سهم ارزش افزوده این صنعت از کل ارزش افزوده صنعتی از25.5 درصد به کمتر از 5 درصد طی سه دهه گذشته کاهش یافته است. بررسی نتایج این گزارش نشان میدهد چالشهای صنایع نساجی و پوشاک کشور را می‌توان در سه سطح طبقه بندی کرد. سطح اول: شامل چالشهای موجود در محیط داخلی بنگاه ازجمله بهره وری پایین ، سطح دوم: مسائل مربوط به محیط خارجی نزدیک شامل مشکلات مربوط به زنجیره تأمین و ساختار بازار و درنهایت سطح سوم: شامل مسائل ناشی از محیط خارجی دور ازجمله مشکلات مربوط به قواعد تجاری و عدم هماهنگی دستگاههای مجری اثرگذار در طول زنجیره ارزش صنعت است.

چالشهای کلیدی حاکم بر صنایع نساجی و پوشاک، تبعاتی ازجمله هزینه تمام شده بالای محصولات تولیدی، کاهش توان ارزآوری، ناپایداری فعالیت واحدهای تولیدی، کاهش توان خلق ارزش افزوده و ضعف رقابت پذیری کیفی محصولات نساجی و پوشاک کشور را به همراه دارد. ازاین رو به منظور تقویت جایگاه صنعت نساجی و پوشاک در اقتصاد کشور متناسب با چالشها و اهداف کلان این صنعت در تناظر با رویکردهای اقتصاد مقاومتی، راهبردهایی با تأکید بر ارائه پیشنهادهایی در برنامه هفتم احصا شد.

ازجمله این موارد میتوان به اتخاذ سازوکارهای مناسب برای تکمیل زنجیره تأمین پایدار، ارائه سیاستهای حمایتی برای بهبود فناوریها، توسعه ظرفیتهای صادراتی از طریق ساماندهی صادرات شرکتها و تغییر ساختار بنگاهی صنایع نساجی و پوشاک به سمت ساختار متکی بر مقیاس و رقابت اشاره کرد.

_چالشها و نواقص موجود در محیط داخلی (زنجیره ارزش؛ ازجمله نقایص زنجیره ارزش صنایع نساجی و پوشاک به واسطه جایگاه ضعیف خدماتی سازی در این صنعت است، به طوریکه سهم این صنعت از کل پرداختهای غیرصنعتی به کمتر از 1 درصد رسیده است. انگیزه پایین ارتقای بهره وری در شرکتها به دلیل کاهش حاشیه سود، فرسودگی تجهیزات و ضعف در بهره مندی از نیروی انسانی خلاق از چالشهای این صنعت در محیط داخلی است.)

_چالشهای برآمده از عملکرد محیط خارجی نزدیک (ساختار صنعت؛ ازجمله چالشهای مرتبط با محیط کسب وکار واحدهای نساجی و پوشاک میتوان به کمبود مواد اولیه و واسطه‌ای، ضعف فناوری تولید و صنایع پشتیبان، ضعف جایگاه برند ملی، ضعف در اقتصاد مقیاس ، قدرت پایین رقابت پذیری در بازار داخل به ویژه در برابر کالاهای قاچاق اشاه کرد. ضعف ساختاری حوزه صنف و صنعت به ویژه درباره واحدهای زیرپلهای تولیدی و توزیعی پوشاک از نقائص الگوی ساختار بازاری حاکم بر صنعت است. به طوریکه حدود 75 درصد از سهم توزیع پوشاک در بازار متعلق به واحدهای نیمه سازمان یافته انفرادی و 15 درصد نیز به واحدهای غیرسازمان یافته انفرادی زیرپلهای و بدون مجوز اختصاص دارد.)

- چالشها و مسائل ناشی از محیط خارجی دور (سیاستی؛ ازجمله مسائل این حوزه میتوان به مشکلات ناشی از نظام تعرفه بندی، مشکلات ناشی از شرایط بین المللی و عدم هماهنگی دستگاههای مجری در طول زنجیره ارزش اشاره کرد .)

وجود چالشهای مذکور سبب شده تا عملکرد صنعت نساجی و پوشاک کشور با تبعاتی همراه باشد که از اهم آن می توان به هزینه تمام شده بالای محصولات تولیدی، کاهش توان ارزآوری محصولات نساجی و پوشاک، ناپایداری فعالیت واحدهای نساجی و پوشاک در بازار، کاهش توان خلق ارزش افزوده در طول زمان و ضعف رقابت پذیری کیفی محصولات اشاره کرد.

راهکارهای سیاستی و تقنینی

اگرچه گستردگی و پیچیدگی مسائل و معضلات این صنعت، ارائه یک راه حل جامع و مطلوب که دارای قابلیت اثربخشی حداکثری باشد را با موانع جدی روبهرو میسازد اما با این وجود، برخی از راهبردهای اساسی که میتوان برای غلبه بر مشکلات این صنعت و بهبود نسبی آن اتخاذ کرد و از ظرفیت برنامه هفتم برای اجرایی شدن آنها استفاده کرد، به شرح زیر مدنظر است:

• ایجاد و تکمیل زنجیره تأمین پایدار و باکیفیت در صنایع نساجی و پوشاک و صنایع پشتیبان آن از طریق هدفگذاری برای تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنعت نساجی در برنامه هفتم توسعه (کمیسیون صنایع و معادن) و برنامه ریزی وزارتخانه های مرتبط برای اجرا (وزارتخانه های نفت و صنعت، معدن و تجارت و ) ارائه سیاستهای حمایتی برای ایجاد روابط پایدار و شکل گیری پیوندهای افقی و عمودی میان واحدهای تولیدی و سازماندهی آنها در کل زنجیره صنایع نساجی و پوشاک (وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری سایر دستگاههای اجرایی)

• بهبود فناوریهای مورد استفاده در صنعت نساجی از طریق اعطای مشوق ها به واحدهای نوآور (معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت) و ارائه برنامه جامع بازسازی و نوسازی صنایع کشور با اولویت واحدهای نساجی به ویژه بافندگی (وزارت صنعت، معدن و تجارت) و تعیین محل اعتبار و دستگاه متولی در قانون برنامه هفتم برای اجرای طرح بازسازی و نوسازی در صنایع (کمیسیون صنایع و معادن)

• توسعه ظرفیتهای صادراتی و توسعه برندهای ملی از طریق طراحی سازوکار تولید مشترک با برندهای منطقه ای و جهانی و ساماندهی صادرات شرکتها در قالب شرکتهای مدیریت صادرات (وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری دستگاههای اجرایی )

• تغییر ساختار بنگاه صنایع نساجی و پوشاک بهسمت «ساختار متکی بر مقیاس و رقابت» از طریق توسعه مراکز توسعه مهارتی طراحی و مد و ایجاد مراکز نوآوری و شتابدهنده های تخصصی در حوزه تجهیزات مورد نیاز صنایع نساجی و پوشاک و بازنگری در نظام ارزیابی کیفیت متناسب با استانداردهای جهانی و منطقه ای (وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری دستگاههای اجرایی) .

منبع: تسنیم