انتشار سالانه 1.7 میلیارد تن کربن دی اکسید بر اثر آتش سوزی جنگل ها / تشدید روند گرمایش جهانی

آتش سوزی جنگل ها یک پدیده طبیعی بوده که در دهه های اخیر عوامل انسانی مختلفی منجر به تشدید آن شده است. تغییرات اقلیمی مهمترین پدیده ای است که در چند دهه گذشته، در افزایش سطح آتش سوزی جنگل ها در ایران نقش داشته است. تخریب عرصه های جنگلی با تغییر کاربری اراضی و تجاوز به حریم جنگل ها نیز در افزایش میزان وقوع آتش سوزی جنگل ها بخصوص در ایران نقش داشته است. در این میان باید توجه داشت که تغییرات اقلیمی و آتش سوزی جنگل ها ارتباط متقابل و مخربی با یکدیگر دارند؛ به نحوی که هرچه تغییرات اقلیمی تشدید شود، احتمال وقوع آتش سوزی جنگل ها نیز افزایش می یابد و هرچه جنگل های بیشتری بسوزند، گازهای گلخانه ای بیشتری هم در جو زمین منتشر می شوند و در نتیجه، روند تغییرات اقلیمی نیز تشدید می شود.

سیکل مخرب تشدید تغییرات اقلیمی با افزایش آتش سوزی جنگل ها

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که تشدید آتش سوزی جنگل ها در سطح جهان یکی از مهمترین تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی بوده است، اما خود این پدیده نیز به افزایش روند گرمایش جهانی و انتشار گازهای گلخانه ای دامن می زند؛ به نحوی که برآوردها نشان می دهد که آتش سوزی جنگل ها در سطح جهان منجر به انتشار سالانه 1.7 میلیارد تن کربن دی اکسید در جو زمین می شود.

در واقع می توان گفت آتش سوزی جنگل ها منجر به ایجاد سیکل مخربی در جهان می شود که در تمام این سیکل گرمایش جهانی تشدید می شود، چراکه هم تشدید آتش سوزی جنگل ها در جهان بر اثر تغییرات اقلیمی رخ داده است و هم افزایش میزان آتش سوزی ها، منجر به آن می شود که کربن دی اکسید بیشتری وارد جو زمین شود.

همچنین هرچه جنگل های بیشتری بسوزند، طبیعتا مقدار درختانی که می توانند دی اکسید کربن جذب کنند و به کاهش روند انتشار گازهای گلخانه ای در جهان کمک کنند، کمتر می شود. به همین دلیل است که گفته می شود، بیابان زایی و تخریب جنگل ها از جمله مهمترین عوامل تشدید انتشار گازهای گلخانه ای در جو زمین و دامن زدن به تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی است.

در چه شرایطی آتش سوزی جنگل ها می تواند مفید باشد؟

دکتر هادی کیادلیری، رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی در گفت و گو با رکنا درباره نقش تغییرات اقلیمی در آتش سوزی جنگل ها توضیح داد: با وجود این که آتش سوزی جنگل ها بعضا یک فرآیند طبیعی تلقی می شود، اما تغییرات اقلیمی از جمله عوامل مستعد بروز حریق در عرصه های طبیعی به حساب می آید. یعنی در سراسر جهان، جنگل هایی وجود دارند که به صورت طبیعی دچار آتش سوزی می شوند، اما گرمایش جهانی منجر به افزایش احتمال بروز آتش سوزی در جنگل ها شده است.

این کارشناس حوزه جنگل با بیان این که در برخی مواقع، آتش سوزی جنگل ها می تواند برای طبیعت مفید باشد، گفت: برخی گونه های درختان سوزنی برگ از جمله اکالیپتوس که در جنگل ها رشد می کنند، نیاز دارند که آتش سوزی در جنگل ها اتفاق بیفتد تا این گونه ها بتوانند زادآوری کنند. یعنی آتش سوزی جنگل ها از جنبه هایی هم مفید است و حتی در برخی کشورها مشاهده شده است که وقتی به محض وقوع آتش سوزی در جنگل ها، حریق را سرکوب کرده اند، بعد از چند سال جنگل های آن کشورها تبدیل به جنگل هایی یکدست شده است که فقط یک گونه جنگلی در آن وجود دارد.

وی افزود: اگر آن کشورها اجازه می دادند که آتش سوزی به صورت کنترل شده اتفاق بیفتد، فضای بیشتری باز می شد تا گونه های جنگلی مختلف بتوانند در جنگل رشد کنند. اساسا هم یکدست شدن جنگل برای منابع طبیعی مفید تلقی نمی شود، زیرا احتمال تخریب وسیع تر جنگل در صورت حمله آفات را تشدید می کند. بنابراین ما باید توجه داشته باشیم که نباید تحت هر شرایطی جلوی آتش سوزی هایی را که عوامل طبیعی دارد، بگیریم، بلکه بعضا باید اجازه دهیم که آتش سوزی های طبیعی به صورت کنترل شده اتفاق بیفتد.

نقش اصلی عوامل انسانی در 90 تا 95 درصد آتش سوزی جنگل ها در ایران

کیادلیری با تاکید بر این که در گذشته های دور، وقوع حریق در جنگل ها یک فرآیند طبیعی بوده است، عنوان کرد: در دهه های اخیر تغییر الگوهای زمانی و مکانی و افزایش شدت بروز آتش سوزی جنگل ها در سطح جهان منجر به نگرانی فعالان محیط زیست شده است. همچنین در چند دهه گذشته در برخی کشورها از جمله ایران، میزان وقوع آتش سوزی های جنگل ها که عوامل انسانی دارد، بیشتر شده و همین مساله افزایش سطح آتش سوزی جنگل ها را به همراه داشته است.

رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم و تحقیقات ادامه داد: ایران از جمله کشورهایی است که سهم آتش سوزی های انسانی در عرصه های طبیعی آن بسیار بیشتر از آتش سوزی های طبیعی است؛ به نحوی که مطابق آمار سازمان جنگل ها، بین 90 تا 95 درصد از آتش سوزی هایی که در کشورمان رخ می دهد، بر اثر عوامل انسانی اتفاق می افتد. البته قطعا در دهه های اخیر تغییرات اقلیمی به مستعدتر کردن جنگل ها برای گسترش آتش سوزی هایی که جنگل ها در آن نقش دارند، تاثیر گذاشته است.

این کارشناس حوزه جنگل در توضیح بیشتر گفت: اکوسیستم های طبیعی در سطح جهان به گونه ای هستند که اگر آسیب ندیده باشند، می توانند چالش های کوچک را در خود حل کنند، یعنی اگر اکوسیستم های طبیعی سالم باشند، می توانند چالش هایی مثل آتش سوزی ها را تعدیل کنند، اما اگر اکوسیستم های طبیعی به دلیل مسائل مختلف از جمله تغییرات اقلیمی از تعادل خارج شده باشند، در چنین شرایطی وقوع چالش های کوچک در اکوسیستم ها می تواند منجر به بروز حوادث بزرگ شود.

افزایش احتمال بروز آتش سوزی در جنگل ها با تخریب عرصه های جنگلی

کیادلیری با بیان این که تغییرات اقلیمی تنها عاملی نیست که جنگل های ایران را از تعادل خارج کرده است، گفت: تجاوز به حریم جنگل، تغییر کاربری اراضی جنگلی، عبور جاده از دل جنگل و تردد بی ضابطه مردم در عرصه های طبیعی، همگی از جمله عواملی است که منجر به تخریب اکوسیستم جنگل های ایران شده و آن را از تعادل خارج کرده است و همه این موارد در کنار تغییرات اقلیمی در گسترده شدن سطح آتش سوزی جنگل ها در کشورمان نقش داشته اند.

رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم و تحقیقات با تاکید بر این که تمام این عوامل منجر به افزایش شدت آتش سوزی جنگل ها در کشورمان می شود، عنوان کرد: عمده آتش سوزی هایی که در جنگل های ایران رخ می دهد، ناشی از عوامل انسانی است، اما تغییرات اقلیمی و خارج شدن جنگل ها از اکوسیستم طبیعی خود بر اثر تخریب جنگل ها و تجاوز به حریم آنها توسط انسان ها، به تشدید آتش سوزی جنگل ها در ایران دامن زده است.

احتمال افزایش سطح آتش سوزی جنگل های ایران در سال های آتی

این کارشناس حوزه جنگل در همین راستا تاکید کرد: در مجموع درباره آتش سوزی هایی که در جنگل های ایران رخ می دهد می توان گفت که عوامل انسانی مهمترین دلیل وقوع این آتش سوزی ها هستند و متاسفانه در کشور ما برخی مردم با انگیزه های مختلف اقدام به ایجاد حریق در جنگل ها می کنند، اما عوامل مخربی از جمله تغییرات اقلیمی و تخریب جنگل ها به احتمال گسترده تر شدن این آتش سوزی ها دامن زده اند.

رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم و تحقیقات ادامه داد: با وجود این که عمده آتش سوزی هایی که در عرصه های طبیعی کشورمان رخ می دهد، بر اثر عوامل انسانی است، اما آثار سوء ناشی از تغییرات اقلیمی و روند تخریب عرصه های جنگلی در ایران به گونه ای پیش رفته است که در سال های اخیر، سال به سال جنگل های ما هرچه بیشتر مستعد آتش سوزی شده اند و به همین دلیل در چند سال گذشته شاهد افزایش حجم آتش سوزی در جنگل های کشور بوده ایم.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به روند تغییرات اقلیمی، تشدید تجاوز به حریم جنگل ها، افزایش میزان تخریب عرصه های جنگلی و رشد بی رویه عبور و مرور بی ضابطه مردم در جنگل ها، طبیعی است که جنگل های کشورمان هر چه بیشتر مستعد بروز حریق شوند و بنابراین به نظر می رسد که حجم آتش سوزی جنگل ها در ایران در سال های آتی افزایش خواهد یافت.

احتمال بیشتر وقوع آتش سوزی جنگل ها در عرض های جغرافیایی بالاتر

کیادلیری در بخش دیگری از صحبت هایش گفت: در هر نقطه ای از جهان که جنگلی بسوزد، صرف نظر از این که بخشی از منابع طبیعی که می تواند با جذب دی اکسید کربن موجود در جهان در کاهش روند انتشار گازهای گلخانه ای نقش داشته باشند، حجم زیادی از دی اکسید کربن نیز بر اثر سوختن جنگل وارد جو زمین می شود و این مساله به تشدید روند گرمایش جهانی و کاهش رطوبت جنگل ها دامن می زند و احتمال وقوع آتش سوزی های مجدد در جنگل ها را نیز افزایش می دهد.

وی در پایان تصریح کرد: تداوم این سیکل مخرب در بلندمدت نتیجه ای جز فروپاشی جنگل ها ندارد. اتفاقی که هم اکنون در عرض های جغرافیایی بالا آغاز شده است، چون هرچه درجه حرارت کره زمین بالاتر می رود، هم عرض های جغرافیایی بالاتر و هم مناطق مرتفع تر سطح زمین بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند و در چنین شرایطی احتمال وقوع آتش سوزی در جنگل هایی که در این مناطق قرار گرفته اند نیز افزایش می یابد.