مافیای زباله مازندران، بودجه تفکیک پسماند را می بلعد / وجود فلزات خطرناک در ماهی های خزر + فیلم

زباله های مازندران در تمام عرصه های طبیعی این استان رها می شوند. از 22 شهرستان مازندران، فقط 4 شهرستان دارای سیستم پردازش زباله هستند. به همین دلیل، هم اکنون عمده زباله های مازندران در 27 سایت پسماند این استان بدون رعایت اصول علمی امحا رهاسازی می شوند. بخش زیادی از شیرابه زباله های مازندران از طریق رودخانه ها، جنگل ها و سواحل این استان وارد آب دریای خزر می شود. معضل زباله های مازندران به حدی جدی است که اخیرا علی سلاجقه، رئیس جدید سازمان محیط زیست حل مشکل  زباله های مازندران را از جمله اولویت های کاری خود توصیف کرده است. 

جاده های مازندران به انباری از زباله تبدیل شده اند 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، مازندران سرسبزترین و خوش‌آب‌وهواترین خطه ایران است که نه تنها در حال حاضر بیش از 3 میلیون نفر در آن زندگی می کنند، بلکه سالیانه میلیون ها ایرانی دیگر نیز برای گذراندن اوقاتی خوش به این استان سفر می کنند. در این میان اما آنچه در تمام سال های اخیر موجب رنجش خاطر دلسوزان محیط زیست ایران شده، فقدان سیستم تفکیک، جمع آوری و دفن علمی زباله در سراسر این استان بوده است و همین حالا هم از 22 شهرستان استان مازندران، فقط چهار شهرستان دارای سیستم تفکیک و سوزاندن زباله هستند.

به نحوی که در سایر شهرستان های این استان، زباله های جمع آوری شده از درب منازل و کارخانجات در 27 سایت پسماند که در دل کوه ها، جنگل ها و حتی سواحل مازندران قرار گرفته اند، بدون هیچ گونه جداسازی و رعایت اصول علمی امحای زباله، رهاسازی می شوند و شیرابه های آنها نیز از دل کوه و جنگل به رودخانه های مازندران و در نهایت به دریای خزر می ریزد. 

البته فعالان محیط زیست استان معتقدند که در همان چهار شهرستان دارای سیستم تفکیک و سوزاندن زباله نیز ضعف های زیادی وجود دارد و اصول علمی دفن زباله در آن سایت ها نیز رعایت نمی شود. 

این نکته ای است که دکتر عزیر عابسی، فعال محیط زیست مازندران و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: در شهرستان های مختلف مازندران سیستم جمع آوری زباله در مناطق شهری و روستایی وجود دارد، اما به دلیل فقدان وجود سیستم جامع جمع آوری زباله در جاده ها، در بسیاری از مواقع شاهد جمع شدن کوهی از زباله در گوشه و کنار راه های استان هستیم. 

وی افزود: قسمت هایی که خارج از مناطق شهری و روستایی قرار گرفته است، زیرمجموعه شهرداری ها و دهیاری های استان محسوب نمی شود و این فرمانداری ها و بخشداری ها هستند که باید با هماهنگی ادارات راهداری شهرهای مختلف برای جمع آوری زباله در این مناطق اقدام کنند. 

این فعال محیط زیست مازندان تاکید کرد: متاسفانه استانداری مازندران بودجه لازم برای جمع آوری زباله از سطح جاده های استان را به فرمانداری ها و بخشداری ها تخصیص نمی دهد و به همین دلیل، این نهادها نیز توان عمل به وظیفه خود در قبال زباله های سطح جاده ها را ندارند؛ مساله ای که باعث شده است زباله های رستوران ها و فروشگاه های بین راهی مازندران و سایر پسماندهایی که مردم در جاده ها می ریزند، در گوشه و کنار راه های استان روی هم جمع شود. 

به گفته عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، تمام این مسائل باعث شده است که این روزها جاده های استان مازندران به انباری از زباله تبدیل شوند؛ چراکه حتی اداره کل راهداری استان مازندران نیز یک سطل زباله هم در سراسر جاده های استان قرار نداده است و همین مساله موجب شده است که بسیاری از مردم و مغازه داران زباله های خود را در دل طبیعت رها کنند. 

وی در ادامه تاکید کرد: متاسفانه نه تنها زباله های فروشگاه ها و رستوران های بین شهری در دل طبیعت رها می شود، بلکه فاضلاب این مراکز تفریحی و شیرابه زباله های آنها نیز به طور مستقیم وارد رودخانه های مازندران می شود. به همین دلیل است که آب رودخانه هراز که در منطقه پلور یک آب آشامیدنی محسوب می شود، در شهر آمل به رنگ سیاه درآمده است. البته نباید از این مساله غفلت کرد که شیرابه سایت دفن زباله خود آمل نیز وارد رودخانه هراز می شود و از آن طریق به دریای خزر می ریزد. 

پسماندهای شهری و روستایی مازندران در طبیعت رها می شود 

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که حتی در بیشتر مناطق شهری و روستایی مازندران نیز که شهرداری ها و دهیاری ها اقدام به جمع آوری پسماند می کنند، بازهم زباله ها بدون هیچ گونه تفکیکی در عرصه های طبیعی رهاسازی می شوند و عمده شهرداری های مازندران حتی خود را موظف به دفن یا امحای زباله ها نمی دانند. 

عابسی در توضیح بیشتر گفت: متاسفانه حدود 25 سال است که حجم زباله دپوشده در تمام سایت های پسماند مازندران که در عرصه های طبیعی استان قرار گرفته اند، به حدی بالا رفته است که دیگر توان اکولوژیکی این عرصه ها برای تحمل این حجم از زباله به پایان رسیده و شیرابه این سایت ها نیز به طور مستقیم وارد آب رودخانه ها می شود و از آن طریق به دریا می ریزد. حاصل اصلی این روند کاملا غیرعلمی در دپوی زباله های مازندران نیز چیزی جز تخریب مستقیم سرزمین نیست. 

تولید روزانه 2 هزار تن زباله در استان مازندران 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با اشاره به افزایش میزان ورود افراد غیربومی به مازندران در سال های اخیر عنوان کرد: طبیعتا هرچقدر که بی آبی در سطح کشور گسترش یابد و هزینه سفرهای داخلی و خارجی برای ایرانیان بیشتر شود، مردم بیشتری چه به صورت موقت و چه به صورت دائم به استان مازندران می آیند و حجم زباله های این استان نیز بیشتر خواهد شد. بنابراین اگر مسئولان مازندران امروز برای زباله های جمعیت 3 میلیونی این استان فکری نکنند، فردا نخواهند توانست که برای دفن زباله ها ده ها میلیون نفر برنامه ریزی کنند. 

این فعال محیط زیست با تاکید بر این که روزانه حدود 2 هزار تن زباله در سطح استان مازندران تولید می شود، عنوان کرد: با توجه به ویلاسازی های گسترده ای که در سال های اخیر در مازندران انجام شده است و با توجه به این که قطعا در سال های آینده معضلات زیست محیطی مرکز کشور، افراد بیشتری را به صورت دائمی روانه مازندران خواهد کرد، بنابراین قطعا در سال های آتی حجم زباله های مازندران بسیار بیشتر از امروز خواهد شد. 

مازندران فقط 4 سایت پردازش زباله دارد 

عابسی درباره راهکارهای علمی دفن زباله در مازندران توضیح داد: با توجه به حجم انبوه زباله هایی که در سطح مازندران تولید می شود، تمام شهرداری های استان باید مکانیزم تفکیک زباله از مبدا را جدی بگیرند. برای این کار نیز یا باید سطل های بازیافت به صورت تفکیک شده در تمام محله های شهرها و روستاهای مازندران قرار داده شود و برای مردم نیز طوری فرهنگسازی شود که زباله های خود را به صورت تفکیک شده داخل سطل بیندازند، یا این که شهرداری ها باید نیروهایی را استخدام کنند که تمام زباله ها را پیش از رسیدن به سایت های پسماند جداسازی کنند. 

وی با انتقاد از رهاسازی زباله ها در بیشتر سایت های دفن زباله مازندران گفت: متاسفانه از 27 سایت پسماند موجود در مازندران، فقط در 4 سایت عمل پردازش انجام می شود و در سایر سایت ها زباله ها بدون هیچ گونه پردازشی در دل طبیعت رهاسازی می شود. این در حالی است که در سراسر جهان، شهرداری های مناطق سرسبزی مثل مازندران، حدود 80 درصد حجم زباله ها را به روش کمپوست کردن یا با استفاده از روش های دیگر بازیافت می کنند و بعد زباله های باقیمانده را روش های علمی یا می سوزانند یا زیر زمین دفن می کنند. 

بحرانی ترین سایت زباله مازندران در فریندونکنار 

عابسی با تاکید بر این که بحرانی ترین وضعیت در میان 27 سایت زباله مازندران مربوط به سایت پسماند فریندونکنار است، عنوان کرد: متاسفانه حدود 30 سال است که زباله ها در سایت پسماند فریندونکنار بدون هیچ گونه پردازشی در فاصله کمتر از 300 متری دریای خزر و در کنار تالاب ارزشمند این منطقه رهاسازی می شود و اکنون حجم زباله های فریدونکنار به قدری بالا رفته است که بوی تعفن ناشی از آنها باعث کاهش قیمت ویلاهای این منطقه شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل ادامه داد: بعد از فریدونکنار نیز سایت پسماند بابلسر بدترین وضعیت را دارد که در آن، زباله ها در فاصله 350 متری دریا روی شن های کنار دریا رهاسازی می شوند. بعد از آن هم سایت دفن زباله آمل بدترین وضعیت را دارد که در کنار رودخانه هراز قرار گرفته است و 30 سال است که شیرابه زباله ها به طور مستقیم وارد آب رودخانه می شود. 

وی با بیان این که پیش از دهه 70 حجم زباله های تولیدی مازندران بسیار کمتر بود، گفت: در دهه 60 و سال های قبل از آن، بیشتر زباله های مازندران را زباله های روستایی تشکیل می داد و خود روستاییان بخش عمده زباله ها را بازیافت می کردند.

البته به گفته این فعال محیط زیست مازندران، در آن زمان هم سایت های پسماند در مازندران وجود داشتند و زباله های شهری مانند امروز در این سایت ها رهاسازی می شدند، اما در دهه های اخیر حجم زباله های شهری مازندران با هجوم افراد غیربومی به حدی بالا رفته است که دیگر توان اکولوژیکی عرصه های طبیعی که به سایت پسماند تبدیل شده اند، از بین رفته و کوه ها، جنگل ها و سواحل مازندران به زباله دانی تبدیل شده اند. 

شیرابه زباله های مازندران به دریای خزر می ریزد 

عابسی با تاکید بر این که شیرابه سایت های رهاسازی پسماند در مازندران در نهایت به دریای خزر می ریزد، اظهار داشت: شیرابه سایت های پسماند مازندران یا وارد رودخانه های این استان می شود و از آنجا به دریا می ریزد یا با توجه به این که برخی سایت ها در فاصله ای نزدیک به دریای خزر قرار گرفتند، شیرابه ها راه خود را در میان ماسه های کنار دریا باز می کنند و از آنجا به صورت مستقیم وارد دریای خزر می شوند. البته در برخی مناطق مثل بابل نیز چون سایت های پساند دور از رودخانه قرار گرفته اند، شیرابه زباله ها وارد منابع آب زیرزمینی می شوند. 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با بیان این که وارد شدن شیرابه سایت های پسماند به دریای خزر منجر به آلوده شدن آب این دریا می شود، گفت: مقالاتی که از سوی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر منتشر شده است نشان می دهد که ماهی های این دریا به فلزات سنگین و خطرناکی نظیر سدیم، سرب و جیوه آلوده هستند و خوردن این ماهی ها می تواند منجر به ورود این فلزات به بدن انسان ها شود. 

این فعال محیط زیست ادامه داد: نه تنها ورود شیرابه سایت های دفن پسماند به دریای خزر آب این دریا را آلوده کرده است، بلکه ورود بخش زیادی از فاضلاب مازندران به این دریا نیز منجر به آلوده شدن آب دریای خزر شده است و به همین دلیل، شنا کردن در دریای خزر هم به دلیل آلودگی های میکروبی فراوانی که در آن وجود دارد، خطرناک است. 

زباله سوز نوشهر کاربرد ندارد، چون پسماندها تفکیک نمی شوند 

عابسی با بیان این که رشد شهرنشینی در مازندران در دهه های اخیر موجب افزایش شدید حجم زباله های تولیدی در این استان شده است، اظهار داشت: در سال 77 فعالان محیط زیست در بابل، ساری و دیگر شهرهای مازندران به شدت درباره وخیم شدن اوضاع دفن زباله در این استان هشدار دادند، اما متاسفانه در 23 سال گذشته، بیشتر مسئولان محلی این هشدارها را جدی نگرفته اند و در تمام این سال ها فقط شهرهای ساری، بابل، تنکابن و نوشهر مجهز به سایت دفن و کمپوست زباله یا دستگاه های زباله سوز شده اند و از میان 22 شهرستان مازندران، 18 شهر دیگر همچنان فاقد هرگونه سیستم دفن و امحای زباله هستند. 

این فعال محیط زیست مازندران البته تاکید کرد در شهرهایی از مازندران هم که سایت های جدیدتر برای دفن یا سوزاندن زباله ها ساخته شده است، بازهم مشکلات فراوانی بر سر راه امحای علمی زباله ها وجود دارد؛ به نحوی که در ساری با وجود این که 8 سال است مسئولان مشغول ساخت یک دستگاه زباله سوز هستند، اما این دستگاه هنوز به بهره برداری نرسیده است. 

همچنین به گفته عضو هیات علمی دانشگاه نوشیروانی بابل، در نوشهر هم که دستگاه زباله سوز به بهره برداری رسیده است، چون زباله ها پیش از ورود به دستگاه زباله سوز تفکیک نمی شوند، عملا این دستگاه هیچ کاربردی ندارد، زیرا یک دستگاه زباله سوز زمانی قادر به فعالیت خواهد بود که صرفا زباله های تر پس از تفکیک شدن وارد آن شوند. 

تفکیک نشدن پسماند، مشکل اصلی زباله های مازندران 

این صحبت های عابسی نشان می دهد که صرف نظر از فقدان وجود سیستم علمی دفن، امحا یا سوزاندن زباله در بیشتر شهرستان های مازندران، مشکل مهمی که تمام این شهرها با آن دست و پنجه نرم می کنند، عدم تفکیک زباله در سایت های پسماند است.

در واقع به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، بسیاری از شهرداری های شهرهای مختلف مازندران، یا اساسا هیچ بودجه ای برای تفکیک زباله اختصاص نمی دهند و پیمانکاران آنها صرفا زباله ها را جمع آوری و در سایت های پسماند رهاسازی می کنند یا این که بودجه های تخصیص یافته برای تفکیک زباله در برخی شهرهای مازندران، سرنوشتی نامعلوم پیدا می کنند و پیمانکاران به وظیفه قانونی خود در این زمینه عمل نمی کنند. 

این در حالی است که به گفته این فعال محیط زیست مازندران، در بسیاری از شهرهای کشور، نه تنها پیمانکاران شهرداری ها فرآیند تفکیک زباله را به طور کامل انجام می دهند، بلکه بسیاری از آنها بابت سود کلانی که از بازیافت و فروش زباله های خشک به دست می آورند، برای اخذ مجوز تفکیک زباله از شهرداری ها نیز مبالغ زیادی را به شهرداری ها پرداخت می کنند. 

نقش مافیای زباله در سیستم جمع آوری پسماند مازندران 

اما از نظر عابسی، نفوذ مافیای زباله در مازندران باعث شده است که سیستم تفکیک پسماند در شهرهای مختلف این استان هیچ گاه به شکلی مطلوب پا نگیرد؛ به نحوی که سال هاست بودجه های زیادی که شهرداری ها برای تفکیک زباله دریافت می کنند، راه به جایی نمی برد و مبالغ کلانی هم که شرکت های پیمانکاری زیر نظر شهرداری ها از مدیریت شهری می گیرند، عملا بلعیده می شود. 

زیرا به گفته این فعال محیط زیست مازندران، شرکت های پیمانکاری زیر نظر شهرداری های این استان، به جای این که زباله های شهرستان های مختلف را پیش از رساندن به سایت های پسماند، تفکیک کنند، فقط آن بخش از زباله های خشک را که برای خودشان سود زیادی دارد، جداسازی می کنند و در بازار سیاه می فروشند و سایر بخش های زباله های خشک و تر را در سایت های پسماند رهاسازی می کنند. 

مسئولان حریف مافیای زباله مازندران نیستند 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در توضیح بیشتر گفت: متاسفانه لابی های گسترده مافیای زباله در مازندران به حدی است که حتی برخی مسئولان ادارات محیط زیست شهرستان های مازندران و نمایندگان این استان نیز حریف آنها نیستند.

در این میان البته از نظر این فعال محیط زیست مازندران، بعضی مسئولان شهرداری ها هم هستند که خودشان دست در دست مافیای زباله یا همان پیمانکاران زیرمجموعه شهرداری ها دارند و به بهانه راه اندازی سایت تفکیک زباله، بودجه های زیادی را می بلعند و هیچ اقدامی هم در جهت تفکیک یا دفن علمی پسماندهای مازندران انجام نمی دهند. 

اطلاعات سپاه برای حل مشکل زباله های مازندران ورود کند 

عابسی با تاکید بر این که حل معضل پسماند مازندران فقط با شکل گیری عزمی ملی در سطح مدیریت کلان کشور امکان پذیر است، اظهار داشت: حجم زباله های موجود در سایت های پسماند استان مازندران به حدی بالا رفته است که ابتدا باید بودجه ای کلان برای امحای علمی این زباله ها اختصاص یابد و بعد هم باید پروژه هایی ملی برای ایجاد سایت های جامع دفن یا سوزاندن پسماند و همچنین تصفیه خانه های فاضلاب در مازندران ایجاد شود تا محیط زیست استان بیش از این به زباله دانی تبدیل نشود. 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل البته بخشی از مشکل امروز پسماندهای مازندران را نیز امنیتی توصیف کرد و گفت: متاسفانه مافیای زباله در حدی در سطح مدیران ارشد استان نفوذ دارند که نهادهای امنیتی کشور از جمله وزارت کشور و اطلاعات سپاه باید به این مساله ورود کنند و با مافیای زباله مازندران برخورد نمایند. همچنین قوه قضاییه نیز باید به مساله مافیای زباله در مازندران ورود کند و از مسئولان فعلی و قبلی شهرداری ها بخواهد که درباره قراردادهایی که برای تفکیک و پردازش زباله های مازندران با پیمانکاران مختلف بسته اند، توضیح دهند. 

وی در پایان تصریح کرد: نهادهای امنیتی و قضایی کشور باید از تمام مسئولان فعلی و سابق مازندران توضیح بخواهند که بودجه های کلانی که برای راه اندازی سایت های دفن و پردازش زباله در شهرهای مختلف دریافت کرده اند، دقیقا صرف چه مواردی شده است. چون براساس تحقیقات اساتید دانشگاه مازندران به نظر می رسد که سوء مدیریت کلان پسماند در مازندران و نفوذ مافیای زباله در بدنه مدیریتی برخی شهرستان ها باعث شده است که سلامتی اهالی و گردشگران مازندران به شدت به خطر بیفتد.