آب خط قرمز را رد کرد / آب هم کم است ، هم نیست /کابوس بی‌آبی و فرونشست پایتخت را تهدید می‌کند!

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تهران، این کلان‌شهر ۱۴ میلیونی، روی لبه‌ پرتگاه یک فاجعه‌ آبی ایستاده است. آب‌های زیرزمینی که دهه‌ها بی‌رحمانه مکیده شده‌اند، حالا به ته رسیده‌اند و زمین زیر پای ما در حال فرونشست است. تصور کنید روزی را که خیابان‌های پایتخت، پر از چاله‌های عمیقی شوند که ساختمان‌ها، خودروها و حتی مردم را در خود ببلعند. آب پشت سدها هم به پایان نزدیک است و بارش‌های ناچیز توان جبران این زخم‌های عمیق را ندارند. در چنین شرایطی، میلیون‌ها نفر مجبور خواهند شد برای هر لیتر آب، ساعت‌ها در صف‌های طولانی بایستند، در حالی که ثروتمندان با تانکرهای خصوصی، زندگی عادی خود را ادامه می‌دهند.

ایران به‌سرعت به سمت یک "جنگ آب" داخلی حرکت می‌کند، جایی که استان‌ها برای بقای خود به جان یکدیگر خواهند افتاد. اصفهان، چهارمحال، یزد و خوزستان همین حالا هم درگیری‌های پراکنده بر سر حقابه دارند، اما این تازه آغاز ماجراست. تصور کنید کار به جایی برسد که گروه‌ها، ایستگاه‌های پمپاژ را تصرف کنند، تانکرهای آب مورد حمله قرار بگیرند و مهاجرت‌های گسترده‌ی اقلیمی، شهرهای دیگر را به آستانه فروپاشی بکشد. خشک‌شدن دریاچه‌ها، مرگ کشاورزی و بیکاری گسترده، ایران را به سرزمینی تبدیل خواهد کرد که شهروندانش برای زنده ماندن ناچار به مهاجرت‌های میلیونی هستند.

و در نهایت، بحران آب می‌تواند تیر خلاص را به امنیت ملی ایران بزند. وقتی جمعیت کلان‌شهرها از تشنگی و بی‌آبی به ستوه بیایند، دیگر خبری از ثبات و کنترل نخواهد بود.

تهدیدی برای پایداری زیست‌محیطی و امنیت ملی

امیر رهبر فعال اجتماعی در مورد  ابر بحران آب  اینگونه به رکنا گفت:محدودیت منابع آب شیرین در جهان و افزایش روزافزون مصرف، موجب کشیده شدن آب به عرصه رقابت کشورها و گروه های مختلف شده و آب ایفاگر نقش اساسی در شکل‌دهی به روابط اجتماعی- سیاسی میان گروه های اجتماعی است. در قرن بیست و یکم کمبود آب به‌عنوان با ارزشترین منبع در زندگی بشر، موجب تهدید معاش بسیاری از انسان  ها در کشورهای مختلف بویژه در مناطق خشک جهان شده و نیاز روزافزون به آب، تغییر الگوهای مصرف، آلودگی، از بین رفتن منابع طبیعی و توسعه بیابانها بشر را به‌سوی بحران جهانی آب سوق داده است. به‌طوری که برخی معتقدند که جنگ های آینده و خشونت‌های مدنی و اجتماعی عمدتاً از کمبود منابع آب خواهد بود.

به گفته مسئولان زیربط : آب خط قرمز را رد کرد.کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و ناترازی در منابع آب و برق، زنگ خطر بحران را در کشور به صدا درآورده است.بر اساس اعلام وزارت نیرو، میزان بارندگی‌ها در برخی مناطق تا ۴۰ درصد کاهش یافته است.

همچنین سال سخت آبی در راه است و دست‌کم ۱۹استان ایران درگیر بحران خشکسالی و کاهش محسوس بارندگی شده‌اند و خبر بد برای پایتخت‌نشین‌ها اینکه سدهای تامین‌کننده آب تهران هم با کمترین میزان پرشدگی مواجه شده‌اند و به گل نشسته‌اند.

الان وضعیت کلی چطور است ؟

امیر رهبر گفت : ایران از نظر موقعیت جغرافیایی در کمربند خشک کره زمین قرار گرفته است که این امر موجب کمبود طبیعی آب در کشور شده است. ایرانیان از دیرباز برای کنار آمدن با این امر، دست به اقداماتی نظیر احداث قنات، آب بند و آب انبار و... در بیشتر مناطق کشور زده​اند. با مرور زمان، افزایش جمعیت و گسترش فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و خدماتی نیاز به استفاده از آب را افزایش داده است و در کنار این امر، توزیع نامتعادل فعالیت‌ها و جمعیت در پهنه کشور در اغلب موارد پدیده طبیعی کمبود آب را تبدیل به پدیده انسانی و مدیریتی بحران آب کرده است که در نتیجه آن فشار مضاعفی به منابع آب وارد می​شود و در این بین شاید به‌توان محیط زیست و اکوسیستم​های طبیعی را اولین قربانیان خاموش این وضعیت محسوب کرد که مداخلات انسانی باعث قطع یا کاهش شدید حقابه آن‌ها می​شود و متعاقب بحران آب، انواع و اقسام بحران​های زیست محیطی اتفاق می​افتد.

در دنیا چه خبر است ؟

بر اساس گزارش جدیدی که موسسه منابع جهانی( WRI) که سال گذشته منتشر شده است، تا سال ۲۰۵۰ میلادی یک میلیارد نفر دیگر به جمعیت مناطق خشک و با تنش آبی بالا اضافه خواهد شد، نقاطی که حداقل ۴۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر در هر سال در آنجا مصرف می شود و در حال حاضر ۳.۳ میلیارد نفر در آن مناطق زندگی می کنند.

این گزارش حکایت از آن دارد که بر اساس شواهد و مطالعات انجام شده، علاوه بر کل شبه‌جزیره عربستان، ایران و هند، بیشتر کشورهای شمال آفریقا مانند الجزایر، مصر و لیبی نیز از جمله کشورهایی هستند که انتظار می‌رود تا سال ٢٠٥٠ حداقل ٨٠ درصد از آب در دسترس خود را مصرف کنند.

براساس این گزارش، اثرات تغییرات آب و هوایی و افزایش جمعیت وبرداشت های نادرست و بی رویه، منابع آب شیرین جهان را طی ٣٠ سال آینده به شدت تحت فشارقرار داده و تامین آب موجود برای مصارف خانگی، آشامیدنی و کشت مواد غذایی را به خطر می اندازند. موضوعی که در نهایت رشد اقتصادی کشورهای آسیب‌پذیر و همچنین امنیت غذایی جهانی را تهدید خواهد کرد.

چی شد که بحران شد...؟

تغییرات اقلیمی:

تغییرات اقلیمی جهانی تأثیرات قابل توجهی بر وضعیت آب در ایران داشته و خواهند داشت. افزایش دما و کاهش میزان بارندگی‌ها در دهه‌های اخیر منجر به کاهش منابع آبی تجدیدپذیر شده که نه تنها باعث کم شدن حجم آب‌های سطحی و زیرزمینی گردیده، بلکه الگوی بارش‌ها را نیز دگرگون کرده است.

مدیریت نادرست منابع آب:

یکی از مهم‌ترین دلایل بحران آب در ایران، مدیریت نادرست و ناکارآمد منابع آب عنوان می‌شود. استفاده بیش از حد از منابع آبی برای کشاورزی، که بیش از ۹۰ درصد از مصرف آب کشور را در بر می‌گیرد، منجر به کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی و خشکی بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌ها شده است.

 رشد جمعیت و شهرنشینی:

رشد سریع جمعیت و توسعه شهرنشینی بدون برنامه‌ریزی مناسب نیز فشار زیادی بر منابع آب وارد کرده است.

توسعه ناپایدار کشاورزی:

کشاورزی به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در ایران با مشکلات جدی مواجه خواهد بود. کاشت محصولاتی که نیاز زیادی به آبیاری دارند، در مناطقی که منابع آبی محدود هستند، یکی از عوامل مهم بحران آب در ایران محسوب می‌شود. استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی و ناکارآمد در بخش کشاورزی نیز در هدررفت مقدار زیادی از منابع آبی نقش دارد.

تخریب منابع طبیعی و زیست‌محیطی:

تخریب جنگل‌ها، مراتع و منابع طبیعی نیز در کاهش ظرفیت ذخیره و تجدید منابع آبی نقش مهمی دارند. جنگل‌زدایی و چرای بی‌رویه دام‌ها باعث فرسایش خاک و کاهش نفوذپذیری آب به سفره‌های زیرزمینی می‌شود. همچنین، آلودگی منابع آبی به دلیل ورود فاضلاب‌های صنعتی و خانگی نیز یکی دیگر از مشکلات جدی در این زمینه به شمار می‌رود.

خب حالا چکار کنیم ...؟

بهبود مدیریت منابع آب:

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای مقابله با بحران آب در ایران، بهبود مدیریت منابع آب است. اجرای طرح‌های جامع مدیریت منابع آب، استفاده بهینه از منابع موجود و توسعه زیرساخت‌های آبیاری مدرن می‌تواند به کاهش مصرف آب و حفظ منابع آبی کمک کند.

توسعه فناوری‌های آبیاری مدرن:

استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و آبیاری تحت فشار می‌تواند به میزان قابل توجهی مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش دهد. این فناوری‌ها با افزایش بهره‌وری آب و کاهش هدررفت آن، به بهبود وضعیت منابع آبی کمک می‌کنند.

تغییر الگوی کشت:

تغییر الگوی کاشت به سمت محصولات مقاوم به کم آبی و خشکی یکی از راهکارهای مؤثر در کاهش مصرف آب است. کاشت گیاهانی که نیاز کمتری به آب دارند و سازگار با شرایط اقلیمی مناطق مختلف ایران هستند، می‌تواند به مدیریت بهتر منابع آبی کمک کند. همچنین، تحقیق و توسعه در زمینه اصلاح نباتات و معرفی ارقام مقاوم به خشکی نیز از جمله اقدامات مثبتی به شمار می‌روند که می‌تواند باعث بهبود وضعیت منابع آبی شوند.

 استفاده مجدد از آب:

بازچرخانی و استفاده مجدد از آب‌های فاضلاب تصفیه شده در بخش‌های مختلف مانند کشاورزی و صنعت می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب‌های شیرین کمک کند. این راهکار با کاهش مصرف آب‌های تازه و استفاده مجدد از منابع موجود، باعث پایداری منابع آبی و کاهش آثار منفی بحران آب در ایران خواهد شد. توسعه زیرساخت‌های لازم برای تصفیه و بازچرخانی آب‌های فاضلاب و ترویج استفاده از آن در بخش‌های مختلف نیز از جمله اقداماتی است که می‌تواند منجر به بهبود مدیریت منابع آبی شود.

حفاظت و بازسازی منابع طبیعی:

حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و تالاب‌ها و بازسازی مناطق تخریب شده می‌تواند به افزایش ظرفیت ذخیره و تجدید منابع آبی کمک کند. از طرف دیگر، اجرای طرح‌های جنگل‌کاری، مدیریت چرای دام‌ها و احیای تالاب‌ها می‌تواند باعث حفظ منابع آبی و کاهش بحران آب شود. توسعه و اجرای طرح‌های حفاظت از منابع طبیعی و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت حفظ این منابع از جمله اقداماتی است که باعث بهبود وضعیت منابع آبی خواهد شد.

و اما حرف آخر.....

بحران آب در ایران یک مشکل پیچیده و چند بعدی است که نیازمند رویکردهای جامع و هماهنگ برای مقابله با آن است. دلایل مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، تغییرات اقلیمی، مدیریت نادرست منابع آب، رشد جمعیت و توسعه ناپایدار کشاورزی در این بحران نقش دارند. با این حال، با بهبود مدیریت منابع آب، توسعه فناوری‌های نوین و ... می‌توانند به عنوان راهکارهای مقابله با این بحران کاربردی باشند. درست مصرف کنیم...