مکران لرزه خیز تر است یا تهران؟ / استاد تمام زمین شناسی توضیح داد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا ،این روزها موضوع تغییر پایتخت از سوی دولتمردان زیاد مطرح می‌شود و در یک مقطع زمانی بحث انتقال پایتخت به مکران مطرح شد. یکی از نگرانی‌هایی که درباره تهران مطرح می‌شود، خطر زلزله است. اما سوال اینجاست که مکران چقدر در معرض تهدید زلزله قرار دارد؟ 

دکتر مهدی زارع، استاد تمام زمین‌شناسی، در این‌باره چنین گفت:

با رخداد زمینلرزه با بزرگای ۵.۲ در ۴۳ کیلومتری شرق-شمالشرق ایرانشهر در ساعت ۹:۵۵ صبح دوشنبه ۱۳-۱۲-۱۴۰۳ مجددا به این پرسش می توان پرداخت که مکران در جنوب شرق ایران چقدر لرزه خیز است؟ و ضمنا با طرح موضوعات اخیر برای انتقال پایتخت به مکران می توان این منطقه را با پایتخت کنونی نیز مقایسه کرد. مکران لرزه خیز تر است یا تهران؟

لرزه خیزی نواحی جنوب شرقی ایران و مکران و البرز جنوبی و تهران به دلیل موقعیت های زمینساختی متمایز، دینامیک گسل ها و مخاطرات مرتبط با آن ها به طور قابل توجهی متفاوت است.  فرورانش پوسته اقیانوسی درناحیه مکران به  زیر ورقه اوراسیا فرورانش رخ می دهد. با کوتاه شدگی (~2 سانتی متر در سال) و تجمع رسوب ضخیم لایه در مکران و  پتانسیل سونامی زایی  نظیر زلزله و سونامی گوادر ۲۸ نوامبر ۱۹۴۵ مکران با بزرگای ۸.۱ از مشخصات این منطقه است. در منطقه تهران با وجود گسلهای فشاری و امتداد لغز (مانند گسل‌های شمال تهران، مشا و کهریزک) شاخص است. نرخ کوتاه شدگی بالاتر در مکران (~5 میلی متر در سال) منجر به زلزله های بزرگتر می شود. زمین لرزه های نادر اما بسیار بزرگ با بزرگای بیش از ۸، با  دوره بازگشت طولانی  نظیر زمینلرزه  1945 در هر سده در مکران قابل انتظارند. در محدوده تاریخی ری-تهران زمین لرزه های شدید ۷۳۴ میلادی،  855 میلادی، ۱۳۸۴ م   با بزرگای تخمینی ۶ تا ۷ رخ داده اند.

منطقه مکران در امتداد مرز فرورانشی بین ورقه عربی و ورقه اوراسیا قرار دارد. فرورانش منجر به کوتاه شدن و تغییر شکل قابل توجه پوسته می شود. کوتاه شدگی منطقه فرورانش مکران، تقریباً 30-20 میلی متر در سال مشخص است.  نرخ همگرایی بین دو ورقه  در محل پهنه فرورانش مکران  با استفاده از شبکه ای از 27 ایستگاه GPS (سیستم موقعیت سنجش جهانی) در ایران و عمان شمالی  حدود 19.5 میلی متر در سال است.  مکران یکی از بزرگترین گوه های برافزایشی روی زمین را دارد و با ضخامت رسوب بسیار بالایی در حدود 7 کیلومتر مشخص می شود . تا فاصله ۷۰ کیلومتری پیشانی ساحل مکران به سمت دریا رسوبات  با سرعت لرزه ای کم و فشار سیال منفذی بالا هستند که  پتانسیل شکستگی و ایجاد لغزش های بزرگ سونامی زا در زیر آب را دارند. پهنه فرورانش مکران  دارای زاویه شیب بین 2 تا 8 درجه است . مانند بسیاری از مناطق فرورانش دیگر، گلفشان های فعال در سراسر پهنه فرورانش مکران  وجود دارند.

سرعت های بالاتر  لغزش در مناطق فرورانش مانند مکران نشان‌دهنده تجمع کرنش شدیدتر و پتانسیل زلزله‌های بزرگ‌تر است، در حالی که سرعت ‌های پایین‌تر لغزش در مناطقی مانند تهران منعکس کننده تغییر شکل پوسته در راستای گسلهای درون ورقی از طریق گسلهای فشاری است.

البته ریسک فاجعه بار زمینلرزه  شهری به دلیل تراکم جمعیت بالای (بیش از ~15 میلیون نفر) در پهنه تهران در ایران بیش از هر پهنه دیگر ایران است.

مکران پهنه ای است که علاوه بر بیشنه زمینلرزه قابل انتظار با بزرگای ۸ یا بیشتر  انتظار رخداد سونامی هم با توجه به سابقه رخداد های قبلی در آن وجود دارد. در این پهنه علیرغم سرعت همگرایی  (حدود 2 سانتی متر در سال)، ابرراندگی مکران  قفل شده و  فشار را برای رویدادهای نادر اما فاجعه بار بعدی ذخیره میکند. نرخ بالا آمدن در این منطقه نسبت به سایر مناطق  فعال ایران نسبتاً کمتر است (حدود 1 تا 3 میلی متر در سال) این بالا آمدن در درجه اول به دلیل فرآیند فرورانش است. در منطقه البرز جنوبی ,و پهنه پیرامون تهران سرعت بالا آمدن حدود 5 تا 10 میلی متر در سال است.

جدول مقایسه‌ای از ویژگی‌های لرزه‌خیزی مکران و تهران براساس اطلاعات ارائه شده توسط دکتر مهدی زارع:

این جدول مقایسه‌ای نشان می‌دهد که هر دو منطقه تهران و مکران با ویژگی‌های خاص خود در معرض خطرات مختلف لرزه‌خیزی قرار دارند.