تسنیم نوشت،"مازوت" یکی از انواع سوخت‌های فسیلی سنگین و غلیظ است که در پالایشگاه‌ها از نفت خام استخراج می‌شود. این سوخت معمولاً پس از طی مراحل پالایشی و جداسازی فرآورده‌های سبک‌تر نظیر بنزین و گازوئیل به‌دست می‌آید.

مازوت از جمله سوخت‌های ارزان و پرکالری محسوب می‌شود و به همین دلیل در برخی نیروگاه‌ها و صنایع سنگین به‌عنوان منبع اصلی انرژی برای تولید برق و گرما به کار می‌رود. با این حال، به‌دلیل ویژگی‌های آلاینده آن، مصرف مازوت از سوی سازمان‌های محیط‌زیستی با انتقادات و محدودیت‌هایی مواجه است.

مازوت به‌طور خاص حاوی مقادیر بالایی از گوگرد، فلزات سنگین، و ترکیبات کربنی است. این مواد در فرآیند سوختن، آلاینده‌های متعددی تولید می‌کنند که بر سلامت انسان و محیط‌زیست تأثیرات منفی دارند. یکی از مهم‌ترین آلاینده‌هایی که در اثر سوختن مازوت به‌وجود می‌آید، دی‌اکسید گوگرد (SO₂) است که می‌تواند به ایجاد مشکلات تنفسی، تحریک مجاری تنفسی، و تشدید بیماری‌های ریوی و قلبی منجر شود. علاوه بر این، دی‌اکسید گوگرد یکی از عوامل اصلی تشکیل باران اسیدی است که به اکوسیستم‌ها، جنگل‌ها، و منابع آبی آسیب می‌رساند.

علاوه بر دی‌اکسید گوگرد، مازوت ذرات معلق (PM) زیادی تولید می‌کند. این ذرات معلق به‌ویژه با اندازه‌های زیر 2.5 میکرون (PM2.5) به‌راحتی وارد ریه‌ها و جریان خون انسان می‌شوند و می‌توانند باعث بروز مشکلات جدی در سیستم تنفسی و قلب و عروق شوند. بر اساس پژوهش‌ها، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض این ذرات ریز، خطر ابتلا به سرطان ریه و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

همچنین در فرآیند احتراق مازوت، اکسیدهای نیتروژن (NOx) تولید می‌شوند که در ترکیب با مواد دیگر، به تشکیل ازن سطح زمین کمک می‌کنند. ازن سطح زمین، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، عامل اصلی ایجاد مه‌دود (Smog) است و می‌تواند به مشکلات جدی تنفسی و چشمی منجر شود.

این ویژگی‌های آلاینده، مصرف مازوت به‌خصوص در مناطق شهری و صنعتی با چالش‌ها و محدودیت‌هایی همراه است. سازمان‌های محیط‌زیستی در بسیاری از کشورها تلاش دارند با معرفی سوخت‌های پاک‌تر، استفاده از مازوت را کاهش دهند. در ایران نیز به‌دلیل شرایط خاص آب‌وهوایی و سطح بالای آلودگی در برخی کلان‌شهرها، مصرف مازوت در فصول سرد سال مورد نقد و بررسی بیشتری قرار گرفته است و وزارت نیرو و وزارت نفت مکلف شده‌اند توزیع سوخت مایع را با کمترین تبعات زیست‌محیطی انجام دهند.

به واسطه این آلایندگی، دولت چهاردهم چهارشنبه هفته گذشته در پاسخ به مطالبات مردمی، مازوت‌سوزی در 3 نیروگاه شازند اراک، شهید منتظری اصفهان و منتظرقائم البرز را ممنوع کرد؛ این تصمیم  اگرچه اتفاق خوبی برای محیط زیست کشور بود اما حواشی را نیز در پی داشت که در ادامه دکتر احمد طاهری, مدیرکل مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست به آن پاسخ می‌دهد:

از روز چهارشنبه که ممنوعیت استفاده از مازوت در 3 نیروگاه کشور اعلام شد، حدوداً پنج روز گذشته است. آیا اکنون اجرای آن در سه نیروگاهی که قرار بود مازوت‌سوزی در آن‌ها ممنوع شود، آغاز شده است؟

طاهری: بله روند عدم استفاده از مازوت در هر 3 نیروگاه آغاز شده و بر اساس گزارشی که از ادارات کل استان‌ها دریافت کردیم، مصوبه هیئت وزیران اجرا شده است.

 آیا تضمینی وجود دارد که به دلیل کمبود برق یا مسائل دیگر، وزارتخانه‌ها از این دستور تخطی نکرده و مجدداً در این سه نیروگاه مازوت نسوزانند؟

هیئت دولت مصوبه‌ای را در این خصوص اعلام کرده و لذا تخطی از آن ممکن نیست؛ ما نیز حتماً نظارت مستمر و دقیقی بر آن خواهیم داشت تا شاهد مازوت‌سوزی نباشیم.

 برخی نمایندگان مجلس و مردم در برخی استان‌ها ابراز نارضایتی کرده‌اند که چرا فقط در این سه استان مازوت‌سوزی ممنوع شده و چرا در یازده نیروگاه دیگر که امکان مازوت‌سوزی دارند، این ممنوعیت اعمال نشده است. علت این تصمیم چه بود؟

بسیاری از وظایفی که در حوزه آلودگی هوا داریم بر اساس قانون هوای پاک تصویب‌شده در سال 1396 است و به این دلیل که متأسفانه فکر می‌کردیم قوانین باید با یک فرمول برای کل شهرها اجرا شود، نتوانستیم تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر کاهش آلودگی هوا بگذاریم. به همین دلیل تصمیم گرفتیم منابع شاخص انتشار آلاینده هوا در هر کلان‌شهر را شناسایی کنیم و و متناسب با منابع اصلی آلاینده در هر شهر، سناریوهایی را طراحی و اجرا کنیم که بیشترین تأثیر را بر کاهش آلودگی هوای آنها داشته باشد.

برای مثال، در تهران و مشهد منابع متحرک سهم عمده‌ای در آلودگی هوا دارند، بنابراین سناریوهای مرتبط با این منابع را با جدیت در دستور کار قرار داده‌ایم. برای شهرهایی مانند اراک و اصفهان که منابع ثابت سهم بیشتری در آلودگی دارند، تمرکز بیشتری روی کنترل این منابع خواهیم داشت. در اراک، وضعیت آلودگی متفاوت است و این شهر تنها کلان‌شهری است که سال گذشته به‌خاطر آلاینده دی‌اکسید گوگرد عمدتاً ناشی از سوختن مازوت، 27 روز در وضعیت ناسالم قرار گرفت. در اراک 98 درصد انتشار آلودگی از منابع ثابت صورت می‌گیرد که بخش عمده آن به نیروگاه این شهر مربوط می‌شود. از این رو اولویت عدم مصرف مازوت در نیروگاه اراک نسبت به سایر کلان‌شهرها بالاتر است.

البته نباید چنین برداشت شود که سایر نیروگاه‌ها و منابع ثابت کشور به حال خود رها شده‌اند و ما همچنان در نظارت بر نیروگاه‌ها و سایر منابع انتشار آلودگی فعال هستیم. یکی از مصوبات کارگروه ملی این است که وزارت نیرو و وزارت نفت توزیع سوخت مایع را در فصل سرد به گونه‌ای انجام دهند که کمترین تبعات زیست‌محیطی را به همراه داشته باشد. همچنین، وزارت نفت مکلف شده است که برنامه‌ای برای تأمین سوخت استاندارد ارائه دهد.

در حال حاضر شرکت‌های دانش‌بنیان ادعا می‌کنند که می‌توانند گوگرد مازوت را از 3.5 درصد به زیر نیم درصد کاهش دهند و ما نیز از وزارت نفت خواسته‌ایم که این موضوع را بررسی و نتایج آن را به کارگروه ارائه کند.

همه این تلاش‌ها نشان می‌دهد که ما پیگیر تمام منابع آلودگی، نه فقط نیروگاه‌ها، هستیم و برای دستیابی به بهترین نتیجه، اولویت‌بندی‌ها و سناریوها را متناسب با نوع منابع انتشار در هر منطقه تنظیم کرده‌ایم.

  از روز گذشته برنامه‌های خاموشی در برخی مناطق به دلیل قطع مصرف مازوت اعمال شده است. آیا این برنامه‌ها واقعاً به دلیل قطع مصرف مازوت در این سه نیروگاه است؟

پاسخ این موضوع بهتر است از وزارت نیرو گرفته شود، زیرا تأمین برق کشور وظیفه آنهاست اما ما اطمینان داریم که مصوبه به‌طور کامل در حال اجرا است.

اخبار وبگردی را در اینجا بخوانید: