ایران درگیر اعتراضات و بحران مهاجرت پرستاران ؛ آینده‌ تاریک نظام سلامت

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، امروز در ایران روز پرستار است . در ایران وضعیت پرستاران و آمار پرستاران اینگونه است که ورودی به دانشگاه پرستار پرتعداد است اما از سوی دیگر کشور دچار مهاجرت پرستاران و کمبود پرستار است. افزایش تعداد ورودی‌های دانشکده‌های پرستاری و همزمان مواجهه با کمبود نیروی پرستاری در داخل کشور، واقعاً نشان‌دهنده‌ی یک شکاف ساختاری است. از طرفی سیستم آموزشی کشور، پرستاران زیادی را تربیت می‌کند؛ اما شرایط اقتصادی، سطح دستمزد، عدم امنیت شغلی و همچنین نبود امکانات و شرایط رفاهی مطلوب، پرستاران را به مهاجرت سوق می‌دهد. به بیان دیگر، اگرچه ظرفیت‌های آموزشی و تعداد فارغ‌التحصیلان در این حوزه افزایش یافته است، اما به دلیل نبود سیاست‌های مؤثر برای حفظ و نگهداری پرستاران، کشور در نهایت با کمبود شدید نیروی پرستاری مواجه می‌شود.

این مشکل تنها به شرایط اقتصادی محدود نمی‌شود و ابعاد اجتماعی و سیاسی نیز در این تصمیم‌گیری‌ها دخیل هستند. برای مثال، فشار کاری بالا، شیفت‌های طولانی و گاهاً شرایط ناعادلانه، انگیزه‌ی کار در داخل کشور را برای پرستاران کاهش می‌دهد و آنها به دنبال فرصت‌های بهتر و رفاه بیشتر در کشورهای دیگر می‌روند. کشورهایی که تقاضای زیادی برای پرستار دارند و شرایط کاری و مزایای شغلی بهتری ارائه می‌دهند، مقصد جذابی برای این نیروها هستند.

در حالی که بحران کمبود پرستار در ایران روز به روز عمیق‌تر می‌شود، دولت همچنان به سیاست‌های ناکارآمدی پایبند است که نتوانسته نیازهای واقعی پرستاران را برآورده کند. در حالی که مشکلات اقتصادی و فشارهای روانی بر دوش پرستاران سنگینی می‌کند، بسیاری از این نیروهای حیاتی ترجیح می‌دهند کشور را ترک کرده و به دنبال زندگی و شغلی با شرایط بهتر باشند. در این میان، کمبود پرستار و مهاجرت گسترده آن‌ها به خارج از کشور، نه تنها کادر درمانی کشور را به شدت تحت فشار گذاشته، بلکه موجب تضعیف خدمات درمانی و سلامت عمومی جامعه نیز شده است.

بحران مهاجرت پرستاران: از دست رفتن نیروهای متخصص

هم‌اکنون ایران با موج فزاینده‌ای از مهاجرت پرستاران مواجه است که به‌دلیل نبود حمایت‌های لازم و شرایط ناگوار کاری، کشور را ترک می‌کنند. این مهاجرت‌ها به معنای از دست رفتن متخصصان ارزشمندی است که سال‌ها برای آموزش و تخصص آنان هزینه شده است. در جامعه‌ای که به سمت پیری جمعیت پیش می‌رود، کمبود پرستاران ماهر برای مراقبت از سالمندان و بیماران به چالشی جدی تبدیل شده است. مهاجرت این نیروها، دسترسی به مراقبت‌های پزشکی را به ویژه برای اقشار ضعیف‌تر محدود کرده و فشار را بر باقی مانده‌ی کادر درمانی چندین برابر افزایش داده است.

این بحران نشان‌دهنده ضعف دولت در مدیریت منابع انسانی و بی‌توجهی به اهمیت پرستاران در سلامت جامعه است. سیستم بهداشت و درمان ایران با اتکای غیرمؤثر به پرستاران تازه‌کار و دانشجویان پرستاری که هنوز تجربه کافی ندارند، سعی در پوشش این کمبودها دارد؛ اما این رویکرد کوتاه‌مدت و موقتی، جایگزین مناسبی برای نیروی متخصص نیست.

اعتراضات پرستاران و عدم پاسخگویی دولت

اعتراضات و مطالبات پرستاران برای حقوق مناسب و شرایط کاری بهتر سال‌هاست که نادیده گرفته شده است. حقوق و مزایای فعلی پرستاران، به هیچ وجه با حجم کاری و فشارهای فیزیکی و روانی که متحمل می‌شوند تناسب ندارد. دولت، با بی‌توجهی به این مطالبات، نشان داده که درک روشنی از نیازهای کادر درمانی ندارد و با اتخاذ سیاست‌های نامناسب، پرستاران را به فراموشی سپرده است.

پرداخت حقوق پایین و نوسانات در پرداخت‌ها به گونه‌ای است که پرستاران با وجود فعالیت‌های شبانه‌روزی و مواجهه با بیماری‌ها و شرایط بحرانی، از تأمین معیشت روزمره خود بازمی‌مانند. این شرایط، نیروی کار پرستاری را به سمت ترک شغل یا مهاجرت سوق می‌دهد و بار دیگر نشان می‌دهد که دولت در مدیریت امور رفاهی این قشر حیاتی، ناتوان است.

سیاست‌های ناکارآمد در جذب و نگهداشت پرستاران

رویکردهای دولت در زمینه استخدام و حمایت از پرستاران فاقد چشم‌انداز و آینده‌نگری لازم است. این سیاست‌های نادرست و ناکافی، به جای فراهم کردن انگیزه‌های لازم برای ماندگاری نیروها، تنها فشار بیشتری بر آن‌ها وارد کرده است. کمبود بودجه و مدیریت ضعیف در تخصیص منابع به بخش بهداشت و درمان، مشکلات را بیش از پیش تشدید کرده است.

به نظر می‌رسد، تا زمانی که دولت تغییری بنیادین در نگرش و سیاست‌های خود ایجاد نکند و نیازهای جامعه پرستاری را به‌درستی نشناسد، این بحران نه تنها پابرجا خواهد بود، بلکه با افزایش جمعیت سالمندان و نیاز بیشتر به خدمات درمانی، عمق بیشتری خواهد یافت.

چشم‌انداز اقدامات برای مقابله با بحران پرستاری

با در نظر گرفتن آینده‌ای که جمعیت ایران رو به پیری است و نیاز به خدمات مراقبتی افزایش یافته، دولت باید با اصلاح سیاست‌های حمایتی و تخصیص منابع کافی به حفظ و نگهداشت پرستاران بپردازد. ایجاد انگیزه‌های معیشتی و رفاهی برای پرستاران، کاهش فشار کاری و تأمین امنیت شغلی تنها بخشی از اقدامات ضروری هستند. حمایت‌های قانونی و ارتقای جایگاه اجتماعی پرستاران، اصلاح سیستم پرداخت حقوق و فراهم کردن شرایط کاری مناسب از دیگر اقداماتی هستند که می‌توانند به حفظ این نیروی حیاتی کمک کنند.

اکنون زمان آن رسیده که دولت با تصمیمات قاطع و حمایت‌های واقعی، به بحران پرستاری پایان دهد و زمینه‌ای برای بهبود وضعیت سلامت عمومی جامعه فراهم کند. نادیده گرفتن این بحران به معنای ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به سلامت جامعه است و دولت باید مسئولیت این امر را بر عهده گیرد و پاسخگوی پیامدهای آن باشد.

جدول زیر شامل برخی از کشورهایی است که پرستاران ایرانی به آنها مهاجرت می‌کنند. در این جدول علت مهاجرت پرستاران به هر کشور و تفاوت حمایت آن کشورها از پرستاران نسبت به ایران آمده است:

کشورهای  مقصد معمولاً حمایت‌های مالی و اجتماعی گسترده‌تری به پرستاران خود ارائه می‌دهند.بسیاری از کشورهای مقصد تسهیلاتی برای ارتقاء شغلی و تحصیلی، بیمه و اقامت دائم در اختیار پرستاران قرار می‌دهند.

در مقابل در ایران دستمزدها پایین‌تر است، حمایت‌های آموزشی و امکانات رفاهی محدود بوده و برنامه‌های ارتقاء شغلی به اندازه کافی وجود ندارد.

این تفاوت‌ها در حمایت و امکانات، دلیل اصلی مهاجرت پرستاران ایرانی به کشورهای دیگر است و نشان از لزوم بازنگری در سیاست‌های استخدامی و حمایتی دولت دارد.

در پایان باید تاکید داشت: افزایش پذیرش دانشجویان پرستاری در ایران نتوانسته کمبود نیروی پرستاری را جبران کند؛ چراکه بسیاری از پرستاران به دلیل شرایط کاری و حقوقی نامناسب، چاره‌ای جز مهاجرت به کشورهای دیگر نمی‌بینند. سیاست‌های حمایتی ناکارآمد و عدم توجه به مطالبات پرستاران، این قشر حیاتی را ناچار به ترک وطن کرده است و آینده‌ی نظام سلامت ایران را به مخاطره می‌اندازد.