مهندسی پزشکی رشته ای که باید بهتر بشناسید

1. رشته ی مهندسی پزشکی را در چند سطر معرفی کنید.

رشته‌ی مهندسی پزشکی یک پل میان رشته‌های مهندسی (به طور خاص الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر و مواد) و رشته‌های پزشکی است.  در حقیقت هدف اصلی این رشته کاربرد دانش مهندسی و تکنولوژی در حوزه‌های مربوط به سلامت و تشخیص و درمان بیماری‌ها، بهبود کیفیت و کارآیی مراقبت از بیمار، ایجاد راه‌حل‌هایی برای مشکلات درمانی و پزشکی، طراحی دستگاه‌های درمانی و ... می باشد.

2. برای موفقیت در این رشته، علاقه‌مندی به کدام یک از دروس دبیرستان لازم است؟

در این رشته علاوه بر ریاضیات با دروس تخصصی رشته‌ی پزشکی و دروس تخصصی مهندسی روبه‌رو هستید. پس برای موفقیت در این رشته باید به ریاضی و فیزیک علاقه‌مند باشید. 

3. آیا موفقیت در این رشته نیاز به روحیه و توانمندی‌های خاصی دارد؟

برای موفقیت در این رشته علاوه بر علاقه مندی به ریاضیات، ذهن فرد باید به تفکر تحلیلی و منطقی عادت داشته باشد؛ یعنی توانایی تفکر درست و حل مساله را داشته باشد تا بتواند دروس این رشته را دقیق و عمیق فراگیرد. این رشته به نسبت سایر رشته‌ها چالش برانگیزتر است چون علاوه بر دروس رشته‌های مهندسی، دروس رشته‌ی پزشکی را هم دارد اما درحین مطالعه آن، هیچگاه احساس خستگی یا آزردگی نخواهید داشت. این مورد از ویژگی های اصلی این رشته ها (رشته های میان رشته ای) است.

4. واحدهای درسی این رشته در دانشگاه چیست؟

واحدهای درسی این رشته، طیف وسیعی دارد و شما از هر رشته ی مهندسی، واحدی را خواهید داشت که رشته مهندسی پزشکی را کامل‌تر می­کند. واحدهای دروس پایه شامل ریاضی1، ریاضی2، معادلات دیفرانسیل، برنامه نویسی پایه و ... هستند.

دروس تخصصی مهندسی پزشکی که هر دانشجویی صرف نظر از گرایش خود باید آن‌ها را بگذراند شامل:

1-واحدهای مشابه دروس رشته‌ی پزشکی مانند آناتومی، فیزیولوژی، توانبخشی، بیولوژی سلولی-مولکولی و ... است.

2-واحدهای اصلی مربوط به مهندسی پزشکی مانند استاتیک و مقاومت مصالح، مقدمه­ای بر مهندسی پزشکی، مدار، الکترونیک، مواد مهندسی1، ترمودینامیک، فیزیک پزشکی و ... است.

5. گرایش‌های این رشته در دوره‌ی کارشناسی چیست؟

گرایش­های دوره کارشناسی در دانشگاه امیرکبیر که قطب مهندسی پزشکی ایران است، به 3 گرایش بیومکانیک، بیومتریال و بیوالکتریک تقسیم می­شود. انتخاب گرایش در ترم دو یا سه شما صورت می­گیرد و شما فرصت کافی دارید که با توجه به علاقه تان، گرایش را انتخاب کنید. از مجموع 140 واحد درسی که باید بگذرانید، حدود 100 واحد درسی در هر سه گرایش مشترک است.

گرایش بیومتریال: واحدهای درسی این گرایش بیشتر مربوط به بیولوژی است و چون یک مهندس بیومتریال باید با انواع مواد و رفتارهای آن‌ها نیز آشنا باشد تا بتواند یک "بیومتریال" مناسب و سازگار با بدن انسان طراحی کرده و بسازد، واحدهایی مانند مواد مهندسی، شیمی آلی بیومتریال‌ها و دروس اختصاصی گرایش مانند مبانی زیست سازگاری، مبانی مهندسی بافت، هیستوپاتوامبریولوژی، زیست مواد و  ... را می‌گذراند.

گرایش بیومکانیک: به دروس رشته‌ی مکانیک مانند مقاومت مصالح، دینامیک و .... شباهت دارد. البته دروس اختصاصی مانند بیومکانیک سیستم‌های اسکلتی عضلانی، کنترل اتوماتیک و ... هم جزو دروس این رشته هستند. بخشی از این گرایش، تمرکز بر ساخت و عیب‌یابی دستگاه‌های مختلف مربوط به مهندسی پزشکی دارد و بخشی دیگر ساخت آتل‌ها و مواردی از این قبیل که نیازمند بررسی تنش­های وارد بر هر عضو بدن است را در بر می گیرد.

گرایش بیوالکتریک: این گرایش تا حدودی به دروس رشته‌ی برق شباهت دارد و واحدهای درسی مانند مدار2، الکترومغناطیس، مدار منطقی و درس‌های اختصاصی مربوط به مهندسی پزشکی مثل سیگنال‌ها و سیستم‌ها، میکروپروسسور و ... را خواهید گذراند.

در هر 3 گرایش، واحدهایی مربوط به مدلسازی مختص به آن گرایش هم وجود دارند. هر سه گرایش به نوعی مکمل هم هستند؛ اگر پروژه های مختلف را بررسی کنید، میبینید که مهندسین پزشک با گرایش‌های مختلف همراه یکدیگر در آن پروژه فعالیت می­ کنند.

6. آیا امکان ادامه تحصیل در این رشته در خارج از کشور وجود دارد؟ چگونه؟

بله، به دلیل اینکه این رشته مربوط به حوزه سلامت و بهبود زندگی افراد است، روز به روز پیشرفت کرده است و در دنیا برای آن اهمیت زیادی قائل هستند. با داشتن رزومه ی خوب (نمرات بالا در دوره‌ی کارشناسی، فعالیت­ها و یا توانایی­های شما، پروژه‌هایی که انجام داده اید) امکان پذیرش و تحصیل در دانشگاه‌های خارج از کشور وجود دارد.

1. گرایش های ارشد رشته‌ی مهندسی پزشکی چیست؟

گرایش‌های ارشد رشته‌ی مهندسی پزشکی شامل بایوالکتریک، بایومکانیک، بایومتریال و مهندسی بافت است.

برای مثال در مهندسی بافت اصول مهندسی بیولوژی و دانش‌های زیستی در ارزیابی عملکرد ساختار بافت‌های بدن مورد مطالعه قرار می گیرد، سپس ارتباط این ساختار و عملکرد مورد مطالعه بررسی می شود و از این علم به منظور ترمیم یا بازسازی بافت مورد نظر استفاده می‌شود و یا بافت جدیدی جهت احیای عملکرد آن عضو ایجاد می‌کنند. این امر روش‌های متفاوتی دارد و طیف وسیعی از رویکردها مانند رهایش دارو به محل هدف مورد نظر، ساخت زخم پوش‌ها و پچ‌های ترنسدرمال پوستی، ترمیم و تولید همان بافت در محیط آزمایشگاه و سپس پیوند به بدن شخص و ... را در بر می گیرد.

2. مهارت ها و توانایی های کسب شده پس از فراغت از تحصیل چیست؟

 به طور کلی فارغ التحصیل رشته‌ی مهندسی پزشکی دید عمیق‌تری نسبت به این رشته خواهد داشت و با تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی (مختص گرایش خود) آشنا خواهد شد. مشکلات و خلأهای موجود در بازار و ... را متوجه می شود. روش های متفاوت حل مسائل و ایجاد ایده های مختلف و مسیر صحیح شروع آن ایده را یاد می‌گیرد.

3. وظایف یک مهندس پزشک در محیط کار چیست؟

متخصص تجهیزات پزشکی بیمارستان (مدیریت، تعمیر و نگهداری و خرید تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها) و طراحی و تولید تجهیزات پزشکی، فروش و خدمات پس از فروش تجهیزات پزشکی وادراتی از جمله وظایف فارغ التحصیلان این رشته است.

همچنین فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی پزشکی، می‌توانند در حوزه‌های کاری مرتبط با برق و الکترونیک، کامپیوتر و مکانیک نیز مشغول به کار شوند.

4. بازار کار و شرایط شغلی این رشته در ایران چگونه است؟

به طور کلی می توان گفت بازار رشته‌ی مهندسی پزشکی در ایران متوسط است.

اگر به کارهای تعمیرات دستگاه و بردهای الکترونیکی آن‌ها علاقه دارید می‌توانید در گرایش بایوالکتریک ادامه تحصیل دهید و یا اگر دوست دارید در بیمارستان ها مشغول شوید با همان مدرک کارشناسی بالینی یا بایوالکتریک می توان به صورت طرح برای مدتی محدود در یک بیمارستان مشغول شد و در صورت امکان همان‌جا استخدام شوید. (لازم به ذکر است که طرح کار در بیمارستان برای گرایش‌های بایومتریال و بایومکانیک وجود ندارد و تنها برای گرایش های بایوالکتریک و بالینی تعریف شده است.)

همچنین فارغ التحصیل از هر گرایشی از رشته ی مهندسی پزشکی که باشید، می توانید در دوره های مخصوص مسئولین فنی که توسط اداره کل تجهیزات پزشکی کشور برگزار می شود شرکت کنید و پس از قبولی در آزمون و دریافت مدرک مسئول فنی در یکی از شرکت‌های تولید، واردات، پخش و توزیع تجهیزات پزشکی مشغول شوید. (با توجه به اشباع شدن دارندگان مدارک مسئول فنی و اعطای آن حتی به فارغ التحصیلان رشته‌هایی غیر از مهندسی پزشکی؛ این مورد بازار پر رقابتی برای کارفرمایان ندارد و یافتن مسئول فنی برای گذراندن کار و رفع محدودیت‌های آن‌ها کار دشواری نیست. همچنین با قوانین جدید وضع شده که مجوزی برای اشتغال داروسازان به‌جای فارغ التحصیلان مهندسی پزشکی در صنف تجهیزات پزشکی است؛ اشتغال متخصصین تجهیزات پزشکی در این زمینه با مشکل روبه رو خواهد شد و به زودی این مورد از لیست موارد اشتغال مهندسین پزشک خط خواهد خورد!)

در صورت علاقه و یا داشتن مهارت‌های بازاریابی؛ می توانید وارد این زمینه شده و با تلاش و پشتکار فراوان درآمد بالایی کسب کنید.

ممکن است فرصت‌های شغلی دیگری نیز مانند کارشناس تجهیزات پزشکی در یک آزمایشگاه، کارشناس تحقیق و توسعه در یک شرکت تجهیزات پزشکی، پیوستن به یک تیم تحقیقاتی و ... پیش بیاید که برحسب مورد می‌توان مشغول شد.

5. آیا امکان ایجاد کارآفرینی در این رشته وجود دارد؟

 بله در صورت داشتن سرمایه‌ی مناسب و با در اختیار داشتن منابع و دانش کافی می توان موسسه‌های آموزشی اعم از آموزش نرم افزارهای مورد نیاز رشته، کارگاه‌های آموزش آشنایی و کار با دستگاه‌های مهم تجهیزات پزشکی و تعمیر آن‌ها، آزمایشگاه های مخصوص تست های بایومکانیکی، تست‌های سلولی مولکولی و ... دایر کرد.

همچنین می توان در زمینه‌ی واردات کالا (مصرفی یا تجهیزات) وارد شد و یا در صورت داشتن دانش و علم کافی و داشتن ایده چه به صورت شخصی و یا به صورت همکاری با شرکت‌های بزرگ‌تر و داشتن اسپانسر به تولید یک محصول پرداخت.

در صورت برخورداری از سرمایه‌های کمتر می توان شرکت توزیع یا پخش کالای پزشکی ثبت کرد. همچنین از طریق شرکت های تولید یا واردات به صورت عمده و خرده به بازار پزشکی تزریق و از آن کسب درآمد نمود.

6. چه نرم افزار هایی وجود دارند که یادگیری آن‌ها در این رشته به افراد کمک می کند؟

نرم افزار های مخصوص مدل‌سازی و میمیک به خصوص برای دانشجویان گرایش بایومکانیک و افرادی که علاقه به کارهای شبیه سازی دارند وجود دارد که برحسب نوع پروژه و امکانات نرم افزار می توان از آن ها استفاده کرد. این نرم افزار ها شامل متلب، آباکوس، پایتون، میمیکس، لب ویو و ... است که با استفاده از کد های برنامه نویسی و محاسبات عددی به پردازش تصاویر و شبیه سازی محیط بایولوژیک بدن می پردازند.