آموزش پس از کرونا در انتظار روش‌ها خلاقانه، معتبر و متنوع ارزشیابی

کرونا / محمود امانی طهرانی در اولین روز از سی‌وچهارمین اجلاس مدیران و روسای آموزش و پرورش کشور با اشاره به ضرورت وجود نگاهی تحلیلی و تمرکز بر مدرسه، به عنوان قله نظام آموزشی کشور و کانون ساماندهی تمامی اقدامات تربیتی اظهارکرد: یکی از نکات کلیدی که به درک موقعیت کنونی و بقای موثر نظام آموزشی کشور مربوط می‌شود درک اهمیت مدرسه است.

به گزارش رکنا، وی ادامه داد: مدرسه به تعبیر سند تحول بنیادین، نقطه رشد در کشور است. امروزه برنامه ریزان کلان و متخصصان توسعه جوامع به این نتیجه رسیده‌اند که عاقلانه‌ترین راه، و به عبارت مبسوط‌تر، بنیادی‌ترین، موثرترین، پایدارترین، کم‌آسیب‌ترین و شاید از همه مهم‌تر اقتصادی‌ترین و ارزان‌ترین راه برای بهبود تمامی شاخص‌های جوامع بشری، رسیدگی همه جانبه به مدرسه است. اگر به دنبال بهبود اخلاق شهروندان، کاهش جرائم، اعتیاد، خشونت و آسیب‌های اجتماعی، افزایش اشتغال، امنیت، قانون مداری، مهرورزی و کمک به هم‌نوعان، حفظ محیط زیست، مصرف بهینه ماده و انرژی، مقاومت و تاب‌آوری، ارزش مداری و حق طلبی و بسیاری از شایستگی‌های پایه شهروندی هستیم، و اگر در مقیاس خردتر، می‌خواهیم در محله‌ی ما ادب در برخوردها وجود داشته باشد، حیا و عفاف رایج باشد، حقوق و حرمت همسایگان رعایت شود، باید به مدرسه روی آوریم و سرچشمه‌های رشد و تعالی محیط پیرامون خود را در آن جستجو کنیم. اگر می‌خواهیم فرزندان ما بی‌تفاوت، خودخواه، تن پرور و منفی‌نگر و مایوس نباشند، باید مدارس ما به آنها زندگی مسئولانه، دگرخواهی، مثبت اندیشی و خودباوری را بیاموزند. چنین مدرسه‌ای در سند تحول بنیادین به عنوان "نقطه اتکای دولت و ملت در رشد، تعالی و پیشرفت کشور و کانون تربیت محله" توصیف شده است.

امانی تهرانی با اشاره به مسئولیت همگانی در قبال مدرسه گفت: سطح مدارس هر کشور، نشانه‌ی سطح واقعی رشد و توسعه آن کشور است. هرچه سطح توسعه اقتصادی، فرهنگی و ارزشی یک جامعه بالاتر باشد، اوضاع مدرسه در آن جامعه مطلوب‌تر است. جامعه‌ای که به این نتیجه رسیده است که باید بهترین شرایط رشد را برای فرزندان خود فراهم کند، به نوعی برای آینده خود سرمایه گذاری کرده است. در چنین جوامعی، به هر کودکی که به دنیا می‌آید، به عنوان یک سرمایه ارزشمند ملی و فرزندی که متعلق به همه اجتماع است نگاه می‌شود و ضمن سپاسگزاری از پدر و مادری که این کودک را به دنیا آورده‌اند، وظیفه رشد و بالندگی او را یک وظیفه عمومی می‌دانند که همه باید با وضع قوانین مناسب و ارائه خدمات حمایتی، به کمک خانواده بیایند. با چنین نگاهی، تقویت بنیان خانواده و ترغیب به فرزندآوری، یکی از استراتژی‌های مهم حفظ جامعه و کمک به پایداری آن است و اقدامی از جنس برنامه ریزی برای بقاء و ارتقاء آینده نگرانه به شمار می‌آید.

دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش دوام و استمرار سطح توسعه یافتگی هر جامعه در ابعاد حرفه‌ای و اقتصادی و نیز ارتقای شاخص‌های اخلاقی، ارزشی، اجتماعی و سیاسی را نیازمند ورود مستمر جوانانی دارای سلامت جسم و روح و برخوردار از شایستگی‌های پایه و ارزش های درونی شده به درون جامعه دانست و تصریح کرد: تربیت چنین جوانانی، مستلزم وجود مدارسی است که هم به لحاظ فضا و امکانات و تجهیزات فیزیکی و هم به لحاظ نیروی انسانی، بتوانند به عنوان یک زیستگاه، فرصت و موقعیت رشد دینی، علمی، اجتماعی، بدنی، هنری و اقتصادی را برای دانش آموزان فراهم سازند. با چنین نگرشی است که باید تلاش نمود که ساختمان مدارس، بهترین ساختمان هر محله؛ معلمان مدرسه، شایسته‌ترین افراد؛ مدیر مدرسه، با کفایت‌ترین فرد جامعه محلی؛ و بچه‌های مدرسه، شادترین و با نشاط‌ترین ساکنان محله باشند.

مدرسه باید برای دانش آموزان هویت ساز باشد

امانی تهرانی با تاکید بر اینکه مدرسه باید برای دانش آموزان هویت ساز باشد، افزود: وصول به چنین چشم اندازی نه با الگوی مدرسه دولتی به معنای کنونی و نه با الگوی مدارس خصوصی امکان پذیر است. باید نگاه جامعه به مدرسه، مانند نگاه به مساجد و حسینیه‌ها باشد. باید یک احساس مالکیت عمومی، احساس تعلق، و احساس متولی بودن در مردم هر محله نسبت به مدرسه بوجود آید. مدرسه باید احساس کند که در بین افراد توانمند هر محله حامی و صاحب دارد. چنین مدرسه‌ای برای دانش آموزان کنونی و فارغ التحصیلان مدرسه، هویت مدرسه‌ای و احساس تعلق خاطر به نام مدرسه می‌آفریند. هر دانش آموز به محض ثبت نام و ورود به مدرسه می‌داند که در چندمین دوره ورودی دانش آموزان این مدرسه قرار دارد و پیوند خود را با دیگران ذیل انتساب به دانش آموختگان دوره مزبور در مدرسه برقرار می‌کند. چنین مدرسه‌ای دارای سرمایه و پشتوانه‌ای است که هرگز در کار خود وا نمی‌ماند.

دبیرکل شورای عالی با اشاره به اینکه مدرسه و محله باید در تعامل دوسویه با هم باشند، گفت: هر کس، پیش از هرگونه انتقادی نسبت به وضع موجود و ابراز ناخشنودی از فاصله‌ی مدارس با وضع مطلوب، باید از خود بپرسد من برای بچه‌های محله‌ام، شهرم و کشورم چه کرده‌ام؟ چه کارهایی از دست من بر می‌آید، چه کارهایی را تاکنون انجام داده‌ام؟ و نیز از خود بپرسد که مدرسه برای محله چه کارهایی را می‌تواند انجام دهد؟ از فضای آن، امکانات آن، انسان‌هایی که در آن حضور دارند، چه استفاده‌هایی می‌توان کرد؟ چنین مدرسه‌ای، بافتی زنده است که با پیکره جامعه پیرامونی خود پیوند خورده، تغذیه می‌شود و تغذیه می‌کند.

وی با اشاره به اینکه چنین توصیفی از مدرسه، برخاسته از گزاره‌های مدیریتی سند تحول در باب مدرسه است، بیان کرد: برای دست‌یابی به چنین چشم اندازی که مبتنی بر اعتماد به مدرسه و صلاحیت مدیریت آن است، باید تمام عوامل درونی و بیرونی ایفای نقش کنند. شورای عالی آموزش و پرورش با تدوین سیاست‌ها، خط مشی‌ها، قوانین، مقررات و آیین نامه‌های سازگار با این نگرش، حوزه ستادی آموزش و پرورش با خلق و ترویج راهکارهای الهام بخش و راه گشا، مدیریت‌های استانی و منطقه‌ای با ارتقای ظرفیت مدیریت مدارس و ایفای نقش راهبری، راهنمایی، پایش و تضمین کیفیت، و اولیا دانش آموزان در کنار جامعه محلی با بسیج تمامی امکانات خود باید پا به عرصه کمک به مدرسه در راستای تحقق اهداف و کارکرد مدرسه بگذارند.

امانی طهرانی مهمترین آموزه سند تحول بنیادین را دست‌یابی به چشم انداز مدرسه تراز سند دانست و گفت: اجرای سند تحول بنیادین یک وظیفه ملی است و مشارکت همه را می‌طلبد.

یادگیری موثر، مستلزم ایجاد موقعیت‌های یادگیری فعال و رشد دهنده

وی با اشاره به اجرای موثر برنامه‌های درسی مصوب به عنوان مهم‌ترین مسئله‌ای که مدرسه باید در راس امور خود قرار دهد، تصریح کرد: یادگیری موثر، نوعی از یادگیری است که یادگیرنده قبل و بعد از یادگیری، در چارچوب شناختی، مهارتی و نگرشی خود، یا به تعبیر الگوی هدف گذاری برنامه درسی ملی، در تفکر، ایمان، علم، عمل و اخلاق‌اش که شایستگی‌های پایه‌ی او را می‌سازند، تغییر محسوس رخ دهد. نیل به یادگیری موثر، مستلزم ایجاد موقعیت‌های یادگیری فعال و رشد دهنده در سطح مدرسه و کلاس است. بدیهی است این امر نیازمند رشد شایستگی‌های حرفه‌ای معلمان در عرصه طراحی آموزشی، یعنی بکارگیری اصول علم و هنر یاددهی یادگیری (پداگوژی) است که در برنامه درسی ملی به آن اشاره شده است. به قوت می‌توان گفت که اگر مدارس، برنامه‌های درسی موجود را با کیفیت لازم و به صورت موثر اجرا نمایند، بسیاری از ساحت‌های رشد پوشش داده شده و نتایج فراوانی حاصل می‌شود. تحقق این امر، مجالی را به وجود می‌آورد که در کنار برنامه درسی ملی، با استفاده از ظرفیت برنامه ویژه مدرسه (بوم)، به عنوان برنامه درسی سطح مدرسه، به بسیاری از نیازها، دغدغه‌ها و علائق ویژه مدرسه پرداخته شود.

جامعه جهانی آموزش در انتظار تولید روش‌ها و ابزارهایی خلاقانه، معتبر و متنوع برای ارزشیابی

دبیرکل شورای عالی گفت: با بروز شرایط جدید کرونا در جهان، جنبه دیگری از شایستگی‌های مورد نیاز برای ایجاد موقعیت‌های یادگیری موثر، بروز و ظهور پیدا کرد. با تعطیلی آموزش حضوری و چهره به چهره، نیاز جامعه آموزشی کشورهای جهان در همه‌ی سطوح به کسب شایستگی‌های فناوری و عدم آمادگی پیشینی کافی در این زمینه به صورت یک شوک خود نمایی نمود. در چنین فضایی، مدیریت آموزش در فضای غیرحضوری و ترکیبی، مستلزم برخورداری هم زمان از دو دسته شایستگی پداگوژیگ و تکنولوژیک است. پیش بینی می‌شود این عرصه، فضایی را فراهم آورد که آموزش پس از کرونا، هرگز به مدار قبلی خود باز نگردد و در بسیاری از جوانب، دست خوش تغییراتی شود که عمدتا مطلوب تلقی می‌شوند. براین اساس، شاید دهه‌ی آینده، دوران توسعه خلاقیت‌ها، نوآوری در تولید طراحی‌های آموزشی جدید و برنامه‌های درسی رشد دهنده براساس توسعه شایستگی‌های فردی و گروهی دانش آموزان با استفاده از امکانات فضای مجازی و الکترونیک باشد. همچنین بنظر می‌رسد جامعه آموزشی نه تنها در کشور ما، بلکه جامعه جهانی در انتظار تولید روش‌ها و ابزارهایی خلاقانه، معتبر و متنوع برای ارزشیابی تحصیلی به سر می‌برد. به نوعی کرونا به ما آموخت که در برابر تندباد، دیوار نسازیم بلکه توربین‌هایی قرار دهیم که انرژی مخرب آن را در خدمت ساختن قرار دهد.

امانی طهرانی با تاکید بر اینکه راهبری و مدیریت نظام آموزشی از ستاد تا صف در چنین شرایطی امری زنده، پرهیجان، متغیر در لحظه، اقتضایی و گاهی بحرانی است، بیان کرد: مدیریت نظام آموزشی در این شرایط، لااقل چهار عرصه اصلی را در بر می‌گیرد. از سویی باید شایستگی‌های حرفه‌ای فوق را در خود و دیگران به وجود آورد، از سوی دیگر برای فراهم آوردن زیرساخت‌ها و ایجاد دسترسی برای آحاد دانش آموزان به اشکال جدید آموزش اقدام کند و در عرصه سوم، برای حفظ عدالت آموزشی، تدابیری خاص برای دانش آموزانی که دسترسی به ابزارهای آموزش الکترونیک یا اینترنت ندارند اندیشیده شود و سرانجام در جهت آموزش خانواده‌ها برای ایفای آگاهانه نقش خویش به عنوان شرکای راهبردی موفقیت در این موقعیت جدید اقدام نماید. مدیریت عرصه‌های فوق، مستلزم برخورداری از آگاهی روزآمد، عملکرد حرفه‌ای، تقسیم کار متعادل و داشتن اختیاراتی است که از فضای اعتماد متقابل سرچشمه می‌گیرد.

اگر مدارس کارا نباشند، در معرض تهدید، تعطیلی و جایگزینی خواهند بود

وی در پایان گفت: بطور جدی پیش بینی می‌شود که اگر مدارس نتوانند کارآیی خود را در شرایط جدید نشان دهند، با بحران کارکرد مواجه می‌شوند و به راحتی در معرض تهدید، تعطیل و جایگزینی به وسیله جریان‌های رقیب تجاری قرار می‌گیرند. قانون نانوشته طبیعت، به حذف نهادهای فاقد کارکرد حکم می‌کند. به نظر می‌رسد مدارس برای بقا و حفظ کارکرد خود، باید از فضای جدید استفاده کنند و با استفاده از امکاناتی که فضای نوین یادگیری برای تسهیل یادگیری در اختیار می‌گذارد، بارهایی را که به طور سنتی حمل می‌کرده‌اند، کمی سبک کنند و با استفاده از فراغت حاصل از آن به کارکردهایی بپردازند که در تمام جوامع بشری مورد تاکید تام بوده است و عدم اهتمام به آنها در نظام‌های آموزش رسمی محل انتقاد همیشگی بوده است. کارکردهایی که بیشتر معطوف به مهارت آموزی، آمادگی برای زندگی، اجتماعی شدن، یادگیری راه یادگیری، کسب وکار، تربیت بدنی، هنرآموزی و در یک کلام، جبران نقائصی که در برنامه‌های درسی نسبت به تربیت تمام ساحتی وجود دارد. موقعیت امروز با قبل فرق می‌کند و باید شرایط را طوری رقم بزنیم که شایسته تمدن اسلامی است.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.