محله دروازه غار یا همان شهید هرندی یکی از نقاطی است که سال‌ها است مورد توجه جمعیت‌های مردم نهاد قرار گرفته ولی همچنان در این منطقه شاهد وجود معضلاتی هستیم که گریبان مردم منطقه را گرفته و رها نمی‌کنند. در این خصوص نشست تحلیلی یک تجربه زیسته از دروازه غار به هرندی با عنوان در همین نزدیکی در خانه وارطان برگزار شده تا شاید با بهره‌مندی از کارشناسان این حوزه بتوان گامی در خصوص کاهش مشکلات برداشت. در این خصوص جمعیت امام علی که از سال 1380 فعالیت خود را آغاز کرده با استفاده از تجاربی که با حضور مستمر 15 ساله در محله دروازه غار کسب کرده فرصت‌ها و نقاط قوت و ضعف و راهکارهایی را در خصوص این محله مورد بررسی قرار داد.

ریحانه شیرازی، مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه غار، در زمینه جغرافیا و تاریخ اجمالی این منطقه گفت: محدوده دروازه غار دروازه جنوبی ورود به تهران در زمان ناصرالدین شاه بوده که اسم محله هم از آن دروازه آمده که امروز به نام دروازه شهیدهرندی نام‌گذاری شده ولی همچنان به دروازه غار معروف است و به دلیل وجود کوره‌های آجرپزی محل اسکان افراد کم درآمدی بود که در آن کوره‌ها کار می‌کردند. از جنوب به خیابان شوش و از غرب به خیابان خیام ،از شمال به خیابان مولوی و از شرق به ری محدود می‌شود. در دهه 80 به دلیل معضلاتی که در این مناطق وجود داشت گودها را پرکرده و چند پارک در این مناطق احداث شد ولی بزه‌ها از آن گودها به سطح آمده و شاهد طرح‌های ضربتی هستیم که هرازچندگاهی برای جمع‌آوری بزهکاران طراحی و اجرا می‌شوند. در سال 1394 کارتن خواب‌هایی که در این پارک‌ها بودند شناسایی شده و اندک دارایی آنها آتش زده شد و بسیاری از منازل مسکونی این منطقه نیز به انبارهای بازاریان تبدیل شده است، این در حالی است که اعتیاد و فحشا و موادفروشی و مشکلات عدیده اقتصادی در این مناطق موج می‌زند. دروازه غار به لحاظ اجتماعی هم با توجه به جمعیت مهاجری که دارد خاستگاه بسیاری از کودکان کار شهر تهران است و ازدواج کودکان در این منطقه بیداد می‌کند.

به گفته شیرازی، در سال‌جاری جمعیت خانوارهای این منطقه از 9 به 4 نفر تقلیل پیدا کرده ولی همچنان آمار خانوارهای حدود 7 نفر در اولویت قرار دارد و بیشتر بچه‌ها هم در خانواده‌های پرجمعیت زندگی می‌کنند و در10 سال گذشته وضعیت بهداشت، سواد و پوشش بهبود یافته است. اما در زمینه کودک کار 4 درصد افزایش داشتیم. دستفروشی، کارگری و کار در کارخانه‌ها از جمله مشاغل این کودکان هستند که تنها به دلیل اجبار و فشار اقتصادی مجبور به کارکردن می‌شوند. از جمله مشخصه‌های دروازه غار افغان‌ها هستند که درصد زیادی از ساکنان را شامل می‌شوند. در سال 1397 عاملان ترس کودکان این منطقه، هراس از حیواناتی مانند سگ و موش و دعواهایی است که کودکان شاهد آنها هستند.

پرهیز از تکرار اشتباهات

بر اساس مطالعات انجام شده محله هرندی یا دروازه غار فرصت‌هایی دارد که با ارائه راهکارهای مناسب می‌توان از مشکلات ساکنان تا اندازه زیادی کاست؛به عنوان مثال پیشینه و تاریخ این محله می‌تواند کمک کننده باشد. کودکان که سرمایه‌های اجتماعی هستند می‌توانند عامل تحول و تغییر باشند چون کودکانی مستقل و خودخواسته هستند نزدیکی به بازار هم از فرصت‌های دیگر این محله شناخته شده است. در اولویت نبودن تخصیص منابع و به رسمیت شناخته نشدن ساکنان این محله نیز از جمله نقطه ضعف‌های دروازه غار است. وجود اتباع و مهاجران هم مزید بر مشکلاتی است که وجود دارد.

پرویز پیران، جامعه شناس با اشاره به مشارکت‌های فنی و تخصصی در حوزه آسیب‌های اجتماعی، درباره معضلات منطقه دروازه غار گفت: باید گام‌های درستی در این حوزه برداشته شود و از تکرار اشتباهات گذشته پرهیز کرد. فاصله از عرصه سیاست و فعالیت‌های جمعی در شبکه‌های مجازی می‌تواند دو عاملی باشد که در رفع مشکلات مؤثر باشند. از دیگر نکاتی که باید درباره آن صحبت شود نحوه کنترل احساسات در برخورد با این افراد است یعنی در مواجهه با آنها باید احساساتی عادی داشته باشیم. استفاده از واژه حاشیه نشینی نیز اشتباه بعدی است که دامن افراد ساکنین چنین جمعیت‌هایی را می‌گیرد چون بار منفی بسیار زیادی دارد مخصوصا بیان واژه «کودک حاشیه ای» بسیار اشتباه است.

به گفته این جامعه شناس، باید نگاه و رویکردی دارایی محور به محلات داشته باشیم زیرا هر محله دارایی و استعدادهای خاص خودش را دارد، البته سؤال از ایده‌های مردم و شنیدن راه حل‌های بدیهی از زبان مردم و حمایت نهادها و استفاده از خدمات آنها نیز می‌تواند راهگشا باشد.

نگاه جذبی را جایگزین کنیم

سیدمحسن حبیبی، استاد شهرسازی نیز در ادامه گفت: اولین مرحله جداسازی شمال شهر و جنوب شهر و ایجاد دروازه‌ها در مناطقی از تهران به دوران ناصری باز می‌گردد. از سال‌های 1330 به بعد می‌بینیم که جایی مانند دروازه غار مکانی می‌شود برای استقرار لوطی‌ها که بعدا به لات‌ها تغییر می‌کنند وعده‌ای معترض و در عین حال جوانمرد که در فیلم‌ها هم به آنها اشاره شده است این محله هویتی معنادار و اجتماعی دارد که متأسفانه با حضور دیگر اقشار اجتماعی این هویت کم کم کمرنگ شد. اما از سال 1384 به تدریج توجه‌ها به این مناطق جلب شد.

وی افزود: همیشه در خصوص کاهش معضلات صحبت از جابه‌جایی ساکنان می‌شد در حالی که به جای نگاه دفعی باید دیدی جذبی داشته باشیم. این محله علی رغم تمام توجهاتی که شده باز هم فقر و طرد را بازتولید کرده بخواهیم یا نخواهیم با نگاهی پیش داورانه این افراد را طرد کرده‌ایم تا جایی که خود اهالی محله هم نگاهی متمایز به هم دارند، در محله‌ای که خود ساکنان مطرود هستند، بین غربتی‌ها، افغان‌ها و سایران هم جدایی وجود دارد. نگاه ما هم نگاهی از بالا و آمرانه است در حالی که راه حل در خود محله است حتی برای ترک معتادان نمی‌توان از بالا و با فشار وارد شد بلکه باید از دل خود محله ورود کرد از دل دروازه غار.

تحصیل کار کودک است، نه کار در خیابان

سعید نوروزی، کارشناس مسئول دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی با تأکید بر این‌که بهزیستی به هیچ عنوان موافق طرح‌های ضربتی با هدف جمع‌آوری نیست، توضیح داد: ممکن است کارهای جهادی در همه جای دنیا در یک سری امور سودمند باشد اما این قبیل طرح‌ها در زمینه کاهش معضلات اجتماعی نمی‌توانند مثمرثمر باشند و حتی اثر معکوس دارند چون بازداشت افراد معتاد، نگهداری در مراکز و رهاسازی آنها و تکرار چندین و چند باره این چرخه، عملی بیهوده است.

وی درباره ساماندهی کودکان خیابانی با اشاره به آیین نامه‌ای که در این زمینه وجود دارد، گفت: شهرداری موظف است زیرساخت‌ها را طراحی و به بهزیستی ارائه دهد در این خصوص کارهایی شده ولی کافی نیست. در استان تهران نزدیک به 4 هزار نفر کودکان کار و خیابان را تحت پوشش داریم، 12 هزار نفر در کل کشور کودکان کار و خیابان داریم و 70 درصد این افراد جزو اتباع هستند و لازم است که مداخلات خاص قومیت‌ها و ملیت‌ها در این حوزه وجود داشته باشد.

نوروزی با بیان این که نباید بگوییم کودک کار حذف شود، می‌افزاید: یک کودک کلاً نباید کار کند، تحصیل کردن، کار کودک است. به گفته NGO‌ها در زمینه کودکان کار چنان سازماندهی‌هایی وجود ندارد و کودکان کار و خیابان البته بجز کودکان زباله گرد، باندهای سازمان یافته ندارند.

به خاطر داشته باشیم برای حل معضلات محله دروازه غار یا هرندی و کلیه مشکلات در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیاز همکاری و همدلی کلیه مسئولین در سازمان‌های درگیر لازم و ضروری است و با شانه خالی کردن مسئولین نمی‌توان با سرعت دلخواه به نتایج مؤثر مورد نظر رسید.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.

مهسا قوی قلب

اخبار وبگردی را در اینجا بخوانید: