هوای تهران پاک شد، شهرستان‌ها ناسالم !

امسال با 18 روز پاک، دیروز بــــرای تهران نشین‌ها یک روز واقعاً «پاک» بود. پاکی هوای تهران البته با یک اتفاق خوب دیگر هم همراه شده بود و آن پیوستن وزیر جوان کابینه به کمپین «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» بود. شهردار تهران پیش از این از تک تک اعضای هیأت دولت خواسته بود تا به این کمپین بپیوندند. محمد جواد آذری جهرمی دیروز به این درخواست شهردار جوان لبیک گفت و با مترو و بدون محافظ و راننده! به محل کارش رفت. معصومه ابتکار هم در سه‌شنبه گذشته جزو اولین نفراتی بود که به این کمپین پیوست.

با این همه در آن سوی کشور، غلظت گرد و غبار با افزایش 13 برابری موجب شد، خوزستانی‌ها، یک روز پاک که هیچ! یک روز بحرانی را سپری کنند. کمی آن طرف‌تر کرمانی‌ها هم بر خلاف تهرانی‌ها، از اول سال تا پایان آذر، فقط 2 روز هوای پاک را تنفس کردند و جالب این‌که 3 روز هوای فراتر از مرز خطر هم به تقویم آلودگی کرمانی‌ها اضافه شد! گچسارانی‌ها هم دید افقی شان به علت گرد و غبار به جای 10 هزار متر، به دو هزار متر رسید! با این همه دیروز همچنان روز هوای پاک بود! درحالی که بنا به اعلام هیأت کارشناسی بانک جهانی، ضرر بهداشتی ناشی از آلودگی هوا فقط در تهران 2 میلیارد و 500 میلیون دلار برآورد می‌شود!

سرعت آلوده شدن هوا کند شده است

«اجرای طرح کاهش آلودگی هوا»، «سختگیری در معاینه فنی» و همین‌طور «برخورد شدید پلیس با خودروهای دیزلی دودزا»، 3 عامل مهمی محسوب می‌شود که تهران امسال را نسبت به سال‌های گذشته متفاوت کرده است، در حالی که سال گذشته، گرد و غبار اجازه نداد تا روزهای پاک تهران به بیش از 12 روز برسد و در نهایت کار تهرانی‌ها به تعطیلی مدارس و اداره‌ها هم کشیده شد.

روند کاهش آلودگی هوا در تهران از سال 93 همزمان با اصلاح سوخت مصرفی خودروها آغاز شده است. سال 90 هم تهران با 60 روز آلوده، یک رکورد بی‌سابقه را در دهه اخیر ثبت کرد. در نهایت، اما امسال به یک سال ویژه برای تهران نشین‌ها تبدیل شده است! حـــــــالا تقریباً 24 سال از آن روزی که 29 دی ماه در تقویم ایرانی‌ها به عنوان روز هوای پاک ثبت شد، می‌گذرد، وضعیت آلودگی هوا از مونوکسید کربن و ذرات معلق زیر 2 و نیم میکرون به گرد و غبار هم رسیده است.اما همچنان این تغییرات جوی است که حرف اول را در کاهش و کنترل آلودگی‌ها می‌زند. محسن پورسید آقایی، معاون حمل و نقل ترافیک تهران در گفت‌و‌گو با «ایران» معتقد است که وضعیت تهران با وجود شرایط جوی مطلوب امسال، بازهم متفاوت از سال‌های گذشته بوده است. او در این باره توضیح می‌دهد:« ما تا پایان آذر، حتی یک روز ناسالم برای گروه‌های عادی نداشته‌ایم. روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس هم از اول امسال تا الآن 14 روز بیشتر نبوده. خب در این مدت مجموعاً 16 روز بارندگی نسبت به سال گذشته بیشتر بوده، اما روزهای سالم ما 26 روز بیشتر شده است؛ یعنی 10 روز بیشتر از کمک عوامل جوی! از این مهم‌تر این‌ که سرعت آلوده شدن هوا کند شده است. سال گذشته از یک روز پاک به یک روز آلوده، سه روز طول می‌کشید، اما امسال در سه ماه پاییز، در بدترین شرایط، این زمان، 6 روز بوده است. این‌ها مدیون طرح کاهش و سختگیری در معاینه فنی است، اگرچه اقدامات جوی هم کمک‌کننده است.»

او بار دیگر بر بی‌اثر شدن طرح زوج و فرد در کاهش آلودگی هوای تهران تأکید کرده و می‌گوید:«ما کنترل معاینه فنی را در سطح سراسر شهر و به صورت شبانه‌روزی و در همه روزهای هفته امسال شروع کرده‌ایم و پیش از این معاینه فنی خودروها فقط در محدوده طرح‌های ترافیک و زوج و فرد و در ساعات و روزهای اجرای طرح، کنترل می‌شد. ضمن این‌که معاینه فنی، حداقل‌ها را کنترل می‌کند. البته ما از سال آینده به‌جز معاینه فنی برتر، معاینه فنی ویژه هم برای خودروها در نظر گرفته‌ایم که سختگیرانه‌تر است.»وی همچنین تأکید می‌کند: «برای جریمه خودروهایی که معاینه فنی ندارند نیاز به همکاری بیشتر پلیس داریم، کد جریمه بعضی از دوربین‌ها اعمال نمی‌شود اما پلیس به ما قول داده است که این کار بزودی انجام شود. طی سه ماه گذشته ۴ هزار وسیله نقلیه سنگین در شهر تهران را متوقف و دود آن‌ها را اندازه‌گیری کردیم. متأسفانه ۲۴ درصد آن‌ها مشکل داشتند که معاینه فنی آن‌ها باطل شد.»

پورسید آقایی با انتقاد از کاهش بودجه توسعه مترو در وزارت کشور، هم می‌گوید:« سال گذشته بودجه مترو 2000 میلیارد تومان بود که امسال این رقم به ۹۱۰ میلیارد تومان کاهش پیدا کرد.»

اتوبوس‌ها باید مجهز به فیلتر شوند

وحید حسینی، کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه با بیان این‌که تاکنون اقدامات خوبی در حوزه سیاستگذاری و اجرا در حوزه آلودگی هوا صورت گرفته است، به «ایران» می‌گوید: اما ما همچنان ناراضی هستیم و قطعاً کم کاری‌هایی هم صورت گرفته است، اگرچه نادیده گرفتن اقدامات هم بی‌انصافی است و موجب ناامیدی می‌شود.

به گفته او، «حذف سرب از هوای تهران»، «کاهش غلظت مونوکسید کربن از 50 ppm به 5 ppm» و «به حد سلامت رسیدن دی اکسید گوگرد درهوای تهران» از جمله اقدامات مثبتی است که باعث شده تهران یک گام جلوتر از سایر کلانشهرها قرار بگیرد.

آیا کلانشهرهای دیگر به سراغ اقداماتی همچون طرح کاهش آلایندگی و سختگیری در معاینه فنی نرفته اند؟ پاسخ حسینی به این سؤال مثبت است:« اتفاقاً سایر کلانشهرها هم به سراغ نصب دوربین ومعاینه فنی رفته‌اند، اما تهران امسال فعالانه‌تر ظاهر شده و نتیجه آن هم مشخص است.»

نبود اعتبار و بودجه کافی برای اجرای برنامه‌های مرتبط با کاهش آلودگی هوای تهران، اما آن بخشی است که نارضایتی ایجاد کرده است. این استاد دانشگاه به خسارت 3 میلیارد دلاری آلودگی هوا به تهران اشاره کرده و می‌گوید: این درحالیست که اجرای برنامه‌های مرتبط با کاهش آلودگی در حوزه‌های مختلف مثل بهداشت و درمان و مرگ و میر می‌تواند تا 10 برابر سود داشته باشد. جـــالب این‌که سالانه 4 هزار و 500 مرگ منتسب به ذرات معلق در تهران اعلام می‌شود.

وی البته از اجرای طرح‌هایی که از مطلوبیت خودروهای شخصی می‌کاهد، استقبال کرده و با وجود ظرفیت محدود حمل و نقل عمومی در کلانشهرها می‌گوید: در همه کشورها چنین سیاست‌هایی اعمال می‌شود و بسیار جدی است. مثلاً در امریکای شمالی به علت لابی شدید شرکت‌های خودروساز، حمل و نقل عمومی توسعه جدی پیدا نکرده است، با این وجود هزینه خودروی شخصی مثل پارکینگ و بنزین بالاست. حتی پلاک خودروها اعتبار دارد و اگر معاینه فنی نداشته باشند، پلاک مخدوش می‌شود یا در سوییس پس از تذکر، پلیس شخصاً به در منزل مراجعه کرده و پلاک خودرو را می‌برد. ما درتهران بعد از 4-5 سال دوندگی، بالاخره توانستیم بحث اجباری شدن معاینه فنی و جریمه را اعمال کنیم.درحالیکه معاینه فنی حداقل کار است. الآن در لندن و برلین، دیزل بدون فیلتر حق تردد ندارد. یک فیلتر می‌تواند بیش از 99 درصد ذرات معلق را کاهش دهد. در اروپا 3 سال است که خودرویی بدون فیلتر تولید نمی‌شود و خودروهای قدیمی نیز باید فیلتر بگذارند.

وی با تأکید بر این‌که ما باید از تجربیات جهانی در این زمینه استفاده کنیم، می‌گوید: ما از ابتدای سال 96، خودروساز‌ها را موظف به تولید دیزل با فیلتر کردیم که با مقاومت شدید آنها مواجه شد، اما نتیجه 15 هزار خودروی دیزلی با فیلتر بود.

درحالی که الآن حدود 60 اتوبوس در تهران با فیلتر تردد می‌کنند. متأسفانه دود دیزل سرطان زاست و شهرداری باید پیمانکاران طرف قرارداد را مجبور به نصب فیلتر کند چرا که کامیون‌های حمل زباله به مراتب وضعیت بدتری دارند و در بستن قراردادهایی که ارزش ریالی بالایی دارد باهم رقابت می‌کنند، اما بندی برای الزام آنها به این کار وجود ندارد!

مراجعه کمتر از یک سوم خودروها به مراکز معاینه فنی

مدیرعامل مرکز معاینه فنی تهران با اشاره به تأثیر حدود 10 درصدی معاینه فنی بر بحث آلایندگی هوای تهران به «ایران» می گوید: متأسفانه از 4 میلیون خودرو در تهران، کمتر از یک سوم آنها به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنند و براین اساس نمی‌توان درباره تأثیر کلی آنها با اطمینان نظر داد.اما نکته مهم کاهش آلودگی هوای امسال، جدا از عوامل جوی، برخورد با خودروهای دیزل دودزا از اول مهر بوده است، چراکه دیزل یا خودروهای سنگین بیشترین سهم را در آلودگی هوای تهران دارند. عامل مهم دیگر توزیع سوخت مناسب و با کیفیت است.برای همین ما امسال برای اولین بار بعد از 15 سال به شرایط اضطرار وارد نشدیم. به هرحال این اقدامات موجب شده تا تاب‌آوری اقلیم افزایش یابد. به این صورت که بعد از یک روز بارانی، برگشت آلاینده‌ها حداقل 6-5 روز طول می‌کشد، درحالی که سال‌های گذشته یک نیم روز بیشتر نبود.

سید نواب حسینی منش با اشاره به نقص قوانین، بر کاهش سن معاینه فنی تأکید کرده و می‌گوید: هم‌اکنون حدود 40 تا 45 درصد خودروها زیر 4 سال سن دارند که متأسفانه در بررسی روی 110 هزار خودرو غیر مشمول متوجه شدیم که 63 درصد آنها نمی‌توانند معاینه فنی را پاس کنند. در چنین شرایطی 4 سال معافیت اصلاً خوب نیست و باید به 2 سال کاهش یابد. تاکنون یک میلیون و 500 هزار خودرو در تهران برای معاینه فنی اقدام کرده‌اند، درحالی که باید به بالای 2 میلیون خودرو برسد. اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید

حمیده امینی فر