کنترل گونه‌های مهاجم فقط برعهده سازمان محیط زیست نیست

احمدرضا محرابیان  با بیان اینکه گونه‌های مهاجم آبزی شاخصی در کشور ما از جمله سنبل آبی در شمال کشور وجود دارد، اظهار کرد: پیش از سنبل آبی، گونه مهاجم آزولا در کشور وجود داشت که مشکلات متعددی را ایجاد کرده بود.

وی با اشاره به اینکه گونه مهاجم آزولا در سال ۱۳۶۵ از فیلیپین برای تثبیت ازت اتمسفری و حاصلخیزی مزارع برنج به کشور وارد شد، گفت: در مورد گونه‌های مهاجم باید این نکته را در نظر بگیریم که انتقال هر گونه‌ای در اکوسیستم ملاحظاتی دارد. به طور مثال گونه‌ آزولا در زیستگاه‌های شرق آسیا گونه‌ای معمول و متداول محسوب می‌شود که رقیبان طبیعی آن اجازه تکثیر و رشد بیش از حد را به این گونه نمی‌دهد ولی در کشور ما به دلیل مساعد بودن شرایط محیطی و نداشتن رقیب طبیعی به سرعت تکثیر یافت و سبب حذف گونه‌های بومی، مرگ و میر آبزیان و مشکلات متعدد کشاورزی و اقتصادی شد.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: سنبل آبی در سال‌های اخیر به عنوان یک گونه زینتی آبزی به کشور وارد شد و به تالاب‌های شمال کشور ازجمله تالاب عینک رشت و انزلی نفوذ کرد. این گونه در تمام مناطق دنیا به عنوان یک گونه‌ مهاجم شناخته می‌شود و اکنون در کشور ما نسبت به گونه آزولا چالش‌های بیشتری را به وجود آورده است.

محرابیان با بیان اینکه در حال حاضر در کشور با سنبل آبی به روش فیزیکی یعنی برداشت این گونه از تالاب‌ها مبارزه می‌شود، اظهارکرد: مبارزه با گونه‌های مهاجم کار آسانی نیست. این گونه‌ها سبب می‌شوند که عرصه به گونه‌های بومی منطقه تنگ شود و این گونه‌ها به‌تدریج حذف شوند همچنین گونه‌های غیربومی آبزی مواد و ترکیبات غذایی آب را جذب و در سطح آب لایه قطوری را ایجاد می‌کنند که مانع رسیدن اکسیژن و نور به اعماق آب می‌شود. در نتیجه به آبزیان دیگر آسیب می‌رسانند و اکوسیستم منطقه از حالت طبیعی خارج می‌شود. بسیاری از گونه‌های جانوری مانند پرندگان مهاجر نیز با گونه‌های گیاهی منطقه خود سازگاری پیدا کرده‌اند که در صورت گسترش گونه‌های غیربومی دچار آسیب می‌شوند.

این کارشناس محیط زیست با تاکید بر اینکه هرگونه دستکاری طبیعت، دستکاری فرآیندهای اکولوژیک آن است، تصریح کرد: در حال حاضر در کشورهای جهان برای مبارزه با گونه‌های مهاجم از روش نامساعد کردن زیستگاه برای رشد آن‌ها از لحاظ اکولوژیک استفاده می‌کنند البته این روش ملاحظاتی دارد چراکه با نامساعد شدن زیستگاه ممکن است گونه‌های بومی نیز در پی آن حذف شوند. از راهکارهای دیگر برای حذف گونه‌های غیر بومی می‌توان به ایجاد مانع‌های فیزیکی و زیستی اشاره کرد. این کار سبب می‌شود که گونه‌های مهاجم نتوانند به قسمت‌های دیگر اکوسیستم وارد شوند.

وی در ادامه اظهار کرد: با استفاده از روش مبارزه بیولوژیک نیز می‌توان گونه‌های غیربومی را حذف کرد. به طور مثال در بسیاری از کشورها از حشراتی که آفت سنبل آبی محسوب می‌شوند برای مبارزه با این گیاه استفاده می‌شود البته برای انجام این کار باید مطالعات و تحقیقات انجام شود چراکه ممکن است خود حشره وارد شده تبدیل به گونه‌ای مهاجم شود و برای حذف آن با چالش‌های متعددی مواجه شویم.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با ذکر این نکته که کنترل گونه‌های مهاجم فقط مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست نیست، گفت: سازمان‌های دیگری مانند سازمان جنگل‌ها و مراتع، بخش آب منطقه‌ای وزارت نیرو و سازمان تحقیقات شیلات نیز درگیر این مساله هستند.

محرابیان افزود: تاکنون روش مبارزه با سنبل آبی در کشور بسیار خوب بوده است. حتی بعضی از مردم به طور خودجوش به کمک دولت آمده‌ و اقدام به برداشت این گونه مهاجم از تالاب عینک رشت و انزلی کرده‌اند همچنین با حمایت سازمان جنگل‌ها و مراتع، بخش آب منطقه‌ای وزارت نیرو و سازمان تحقیقات شیلات، کمیته‌ای تشکیل شده است که راهکارهای مقابله با گونه مهاجم سنبل آبی را آزمایش می‌کند. این مشکل فقط مربوط به کشور ما نیست بلکه گونه‌های مهاجم در همه جای دنیا گسترش پیدا کرده‌اند. درواقع وارد شدن آن به منطقه بسیار ساده و مبارزه با آن سخت و زمان‌بر است.

وی با بیان اینکه گونه آزولا توانست آسیب جدی به محیط زیست و کشاورزی کشور وارد کند، اظهار کرد: در مورد سنبل آبی قضیه متفاوت است چراکه خیلی زود به آسیب‌های این گونه به محیط زیست کشور پی برده شد. به همین دلیل سنبل آبی فقط در سطح تالاب عینک رشت و انزلی گسترش پیدا کرد و تاکنون نیز روش مبارزه با آن مثبت بوده است.

گونه مهاجم کهور پاکستانی

این کارشناس محیط زیست در ادامه ضمن اشاره به گونه‌ مهاجم گیاهی کهور پاکستانی - که در جنوب کشور به‌منظور جلوگیری از حرکت شن‌های روان کاشته شده و درحال حاضر تمام زیستگاه‌های این منطقه در سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر را پر کرده است- تصریح کرد: عده‌ای معتقدند که این گونه به دلیل مقاومتی که دارد با زیستگاه‌های جنوبی کشور سازگاری پیدا کرده‌ است و می‌تواند در تعدیل شرایط اکولوژیک موثر واقع شود درحالی‌که بنابر نظر سایر کارشناسان، گونه کهور پاکستانی سبب شده است که گونه‌های بومی کشور حذف شوند.

محرابیان در پایان با تاکید بر اینکه کوچکترین دخالتی در اکوسیستم مستلزم در نظر گرفتن ملاحظات اکولوژیک است، گفت: گونه‌های مهاجم در سراسر دنیا از جمله بزرگترین چالش‌های زیست محیطی هستند که گونه‌های بومی را تهدید می‌کنند بنابراین آگاه‌سازی مردم از طریق رسانه‌ها و کنترل و نظارت بیشتر سازمان‌های مسئول مانند سازمان جنگل‌ها ومراتع، سازمان حفاظت محیط زیست و مشاوره با متخصصان با تجربه دانشگاهی و تحقیقاتی کشور می‌تواند زمینه مبارزه با گونه‌های مهاجم نقش موثری داشته باشد. برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.