گفتگو بر سر تعارضات آبی امنیت منطقه را بهبود می‌بخشد

تهران روز گذشته میزبان افتتاحیه کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار با حضور بیش از ۴۰ کشور، چندین سازمان بین‌المللی و چندین وزیر و کارشناس از سراسر جهان و همچنین معاون دبیرکل سازمان ملل متحد بود. اگرچه از پیش تأکید شده بود که در این کنفرانس کشورهای شرکت کننده بر اشتراکات تمرکز خواهند کرد اما در تمام بخش‌ها تعارضات محیط زیستی منتهی به توفان‌های گرد و غبار از جمله اختلاف بر سر آب‌های مرزی یکی از موضوعات اصلی گفتگو بود. در این باره با اریک سولهایم، معاون دبیر کل و رئیس برنامه محیط زیست ملل متحد گفتگو کردیم و از نقش سازمان ملل متحد و راه‌حل‌های احتمالی این سازمان برای رفع این تعارضات پرسیدیم.

رویدادهایی مثل کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار تهران زمینه را برای گفتگو، بیانیه، توصیه‌های علمی و پیشنهاد راهکار فراهم می‌کند اما این موارد به هیچ رو برای کشورها الزام‌آور نیستند. آیا بختی وجود دارد که خروجی این کنفرانس در قالب پیشنهادی به مجمع عمومی ملل متحد ارائه شود که از دل آن پروتکل‌ها و ضوابطی الزام‌آور در ارتباط با موضوع گرد و غبار شکل بگیرد؟

پرسش خوب و بسیار مهمی است. اگر در گذشته به مسائل محیط زیستی توجه کرده بودیم اکنون همه این مسائل پله پله و از آغاز ساخته شده بود. من اخیراً از ژاپن برگشتم و امسال ما پروتکل مینیماتا را رسمی خواهیم کرد. این پروتکل بین‌المللی طراحی شده تا سلامت انسان‌ها و محیط زیست را نسبت به پسماندها و دورریز جیوه و ترکیبات آن محافظت کند. ایران یکی از آخرین کشورهایی بود که به پروتکل مینیماتا پیوست. نبردی طولانی مدت برای سال‌ها ادامه یافت تا بتوانیم همه کشورها را گرد هم بیاوریم و اکنون همه جهان توافق کرده‌اند که باید جیوه را منع کنیم. یک مثال دیگر از گذشته می‌تواند سوراخ لایه اوزون باشد که اکنون دیگر تقریباً در آستانه احیاست اما این موضوع از ما زمان زیادی گرفت. آنچه اکنون نیاز داریم هم ایجاد یک جنبش است که موضوع توفان‌های گرد و غبار را به سطوح بالای سیاسی بیاورد و توجه بیشتری رابه توفان‌های گردوغبار جلب کند.

درست است که نگاه کشورهای منطقه به موضوع متفاوت است و برخی کشورها چشم‌انداز متفاوتی نسبت به مسئله توفان‌های گرد و غبار دارند. مثلاً در شرایط خاصی مثل کشور سوریه آنچه می‌توانیم از طریق سازمان ملل متحد فراهم کنیم بستری برای گفتگو است. باور داریم که هرچه گفتگو کمتر سیاسی باشد بهتر است و احتمالاً بیشتر می‌توانیم مسائل فرعی را کنار بزنیم و روی موضوع توفان‌های گرد و غبار تمرکز کنیم. همچنین باور داریم که راه حل باید دانش‌بنیان باشد و جایی که پای تعارض‌ها در میان باشد سازمان ملل متحد می‌تواند بهترین دانش در دسترس را ارائه کند.

مهمترین کانون‌های گرد و غبار منطقه که ایران را تهدید می‌کند در مناطقی از کشورهایی همچون سوریه و عراق واقع شده‌اند که درگیر جنگ و تنش‌های سیاسی و حتی تروریسم هستند و برای مثال کانون‌های اصلی گرد و غبار در سوریه در مناطق تحت کنترل داعش ISIS واقع شده‌اند. آیا سازمان ملل به دنبال گفتگو و راهکاری علمی است یا مثلاً حتی شورای امنیت ملل متحد در این مناطق خاص به مسئله ورود پیدا خواهد کرد؟

ما باید به طور کامل از کسانی که توسط شورای امنیت ملل متحد در این زمینه مسئولیت دارند پشتیبانی کنیم و در مورد خاص سوریه استفان دو میستورا به عنوان مأمور ویژه تعیین شده است و از پشتیبانی کامل ما برای بازگرداندن صلح و ثبات در سوریه برخوردار خواهد بود. البته عراق بسیار به موفقیت نزدیکتر است. فکر می‌کنم تردیدی نیست که داعش امسال در عراق ریشه‌کن خواهد شد و چندان نبردی در موصل باقی نمانده است و نیروهای متفاوتی که دولت عراق رهبری می‌کند کنترل کشور را به طور کامل در دست می‌گیرند. درست است که در آینده رخدادهایی مثل حملات تروریستی و مواردی از این جنس را شاهد خواهیم بود اما به دشواری می‌توان تردید داشت که داعش در عراق نابود خواهد شد و این برای همه خبر خوبی است. از آنجا که همه نقاطی که داعش چه در عراق و چه در سوریه تحت کنترل داشته کانون‌های گرد و غبار بوده‌اند و از آنجا که دولتی در شرایط کنونی عراق و سوریه کنترل چندانی روی این مناطق نداشته برایشان بسیار دشوار خواهد بود که گام‌های ضروری را بردارند.

ما در برخی رودخانه‌ها و تالاب‌ها با همسایگانمان شریکیم وهمان طور که بارها دیده‌ایم گاه برسر آب‌های مرزی و نحوه مدیریت این آب‌ها و پیامدهای آن اختلافاتی بین کشورها هست و نمونه روشن آن امروز بین ترکیه و ایران بر سر سدسازی‌های ترکیه بر دجله و فرات بروز پیدا کرد. سازمان ملل متحد چگونه می‌تواند پروتکل‌ها و ضوابطی فراهم کند تا روند کنونی متوقف شود و دولت‌ها موظف شوند به حداقل‌های حق‌آبهٔ زیستی همسایگان خود احترام بگذارند؟

پیش از هر چیز گمان می‌کنم باید این تعارضات را طبیعی تلقی کنیم. من به سختی کشوری در سراسر جهان را دیده‌ام که تعارضات بالادستی و پایین‌دستی در حوزه آب نداشته باشد. این فقط مسئله دجله و فرات نیست. در نیل هم مسئله همین است و حتی تعارضاتی بین ایالت‌های هند را هم شاهدیم. پس این کاملاً طبیعی است چون شما، عراق و ترکیه زاویه دید متفاوتی نسبت به دجله و فرات دارید. اگر طرفین تمایل داشته باشند ما می‌توانیم بستر مشترکی برای حل این مسئله از طریق گفتگو فراهم کنیم و همچنین می‌توانیم بهترین دانش بالقوه مشترک را پیشنهاد کنیم که تا حد ممکن بر مبنای حقایق بنیاد نهاد شده است و این مسئله را برای حل کردن آسان‌تر خواهد کرد. با این حال همچنان این بر عهده طرفین ذی‌نفع است که تصمیم بگیرند می‌خواهند از کمک سازمان ملل متحد استفاده کنند یا نه. ما این تجربه خیلی خوب جهانی را داریم که هرگاه ملت‌ها بتوانند با یکدیگر بر سر حل مسائل و تعارضات آبی از طریق گفتگو و دانش همکاری کنند قطعاً تأثیرات مثبتی بر کل وضعیت امنیت منطقه خواهد داشت.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.