در خانه ما همیشه دعواست

محیط خانواده به حدی مهم است كه می‌توان گفت سرمایه‌های اجتماعی را رشد می‌دهد. اگر این محیط عاری از همبستگی و محبت باشد، به طور قطع خانواده را با چالش‌هایی رو‌به‌رو می‌سازد كه جبران‌ناپذیر است. خانواده مهم‌ترین ركن یك جامعه به شمار می‌رود كه داشتن یك جامعه سالم یا ناسالم در گرو خانواده تحقق می‌یابد. اختلافات درون‌خانوادگی منجر می‌شود تا بین دو نسل دیروز و امروز فاصله ایجاد شود. همین فاصله‌ها خشونت و پرخاشگری را رشد می‌دهد تا حدی كه نوجوانان و جوانان احساس تعلق در خانواده ندارند و باعث فروپاشی خانواده‌ها می‌شود. زندگی پیچیده امروز سبب شده است اعضای خانواده‌ها توجهی به یكدیگر نداشته و دچار آسیب‌هایی شوند، از این رو نقش این نظام اجتماعی بسیار مهم است.
خانواده به عنوان اصولی‌ترین كانون كه به مهرورزی و پرورش نسلی آگاه می‌پردازد مهم‌ترین بنیاد اجتماعی به شمار می‌رود. یكی از جایگاه‌هایی كه برای خانواده تعریف می‌شود، این است كه خانواده بویژه پدر و مادر موظف هستند بر پایه حقوق اصولی اداره زندگی را به دست بگیرند. برای داشتن یك جامعه سالم از همه جوانب نیاز است تا قداست خانواده همیشه مورد ارزیابی و احترام قرار گیرد تا والدین با تعهد هر‌چه بیشتر به تربیت سرمایه‌های اجتماعی بپردازند. اگر پدر و مادر در تربیت فرزندان سهل‌انگاری كنند و روش‌های درست و كاربردی را اعمال نكنند، تحكیم خانواده به خطر می‌افتد و همین سهل‌انگاری در اداره زندگی باعث می‌شود خانواده با چالش‌ها و بحران‌هایی رو‌به‌رو شود كه منجر به فروپاشی خانواده می‌شود. علت اینكه برخی جوانان و نوجوانان دچار بی‌نظمی و نابسامانی می‌شوند، این است كه خانواده‌هایشان تا حدودی بی‌سر و سامان بوده و كاركردهای مثبتی ندارند. همین امر مبنای آسیب‌شناسی خانواده می‌شود. بی‌ثباتی در خانواده منجر می‌شود تا افراد بدون داشتن علم و آگاهی از آسیب‌ها انگیزه اختلاف و انجام جرم و خطا پیدا كنند.
در جامعه كنونی آسیب‌های اجتماعی و انحرافات اخلاقی به عنوان یك تهدید جدی برای افراد جامعه به شمار می‌رود. با پیدایش شهرنشینی و گسترده‌تر شدن كلانشهرها و پیدایش جوامع توده‌دار برخورد و تضادها میان هنجارها به چشم می‌خورد و باعث فروپاشی روابط بین‌فردی می‌شود. تاثیر گروه همسالان به حدی جدی است كه می‌توان اذعان داشت بودن در گروه‌های اجتماعی ناسالم آسیب‌های رفتاری زیادی را در سنین پایین رقم می‌زند. البته آسیب‌های اجتماعی امروزه روند رو به گسترشی در برخی جوامع به خود گرفته است و شاهد آمارهای بالای جرم و جنایت در اغلب جوامع هستیم. مسائلی از قبیل اعتیاد، فرار از خانه، ‌پرخاشگری، ‌تنهایی، ‌انزوا در اجتماع، نابهنجاری‌های اجتماعی و... در نتیجه نبودن جوّ سالم و صمیمی در خانواده است.
مطالعات و پژوهش‌های انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد انحرافات اجتماعی و آن دسته از افرادی كه درگیر چنین معضلاتی می‌شوند، به دلیل نداشتن خانواده‌ای سالم است. نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی و بالا بودن برخی طبقات اجتماعی منجر شده است تا والدین برای تامین برخی نیازهای فرزندان و خانواده خود بیشتر به كار، ‌فعالیت و كوشش بپردازند و فرصت اندكی در كنار خانواده داشته باشند. همین مشكلات زندگی روزمره در برخی خانواده سبب شده است برخی افراد جامعه در موقعیت‌‌هایی قرار گیرند كه نمی‌توانند نقش‌های اجتماعی و خانوادگی خود را به خوبی ایفا كنند و همین امر موجب می‌شود تا اختلافات و هنجارهای اجتماعی رو به گسترش رود. عدم تعهد به معیارها در خانواده باعث می‌شود پایبندی در خانواده ضعیف شده و پدر و مادر نتوانند قوانین را به خوبی به اجرا در‌بیاورند. همین امر موجب می‌شود تا تضادهای اجتماعی به نوبه خود افزایش پیدا كند و همین تضادها افراد جوان و نوجوان را به سوی انحرافات اجتماعی می‌كشاند.
ضعف در روابط خانوادگی و انسانی باعث می‌شود جوانان و نوجوانان به سوی انحرافات اجتماعی تشویق شوند. امروزه رابطه بین والدین و فرزندان به حدی ضعیف شده است كه عامل اصلی كشمكش‌های خانوادگی به شمار می‌رود. همین رابطه ضعیف بین این دو نسل باعث می‌شود سیستم خانوادگی دچار مشكل شود و والدین و فرزندان برای كاهش درگیری خانوادگی كمتر با هم در ارتباط باشند. بدیهی است در چنین شرایطی فقر فرهنگی در خانواده رشد می‌كند و اگر خانواده‌ای با فقر مالی و اقتصادی نیز همراه باشد، مبنا و اساس آن خانواده حول محور انحرافات اجتماعی می‌چرخد. درگیری و تنش‌های خانوادگی با توجه به اینكه در اقشار پایین اجتماع بیشتر به چشم می‌خورد، افراد نوجوان و جوان بیشتری را با اختلالات روانی رو‌به‌رو می‌سازد و همین شكاف بین‌نسلی موجب می‌شود تا طبقات ضعیف در اجتماع به دلیل نداشتن جوّ آرام در خانواده مرتكب جرم شوند، از این رو می‌توان به لحاظ جامعه‌شناسی گفت فشارهای روانی و اجتماعی در خانواده باعث می‌شود فرزندان این قبیل خانواده‌ها زودتر درگیر مسائل اجتماعی شوند.
یكی دیگر از عوامل مهم در بروز رفتارهای نابهنجار در خانواده و اجتماع مساله عدم اشتغال و بیكاری است. بیكاری به عنوان یك مساله اجتماعی زمینه را برای بروز انحرافات اجتماعی مهیا می‌سازد، زیرا خانواده‌هایی كه سرپرست بیكار دارند و درگیر مشكلات مالی و اقتصادی هستند، نظام تربیتی‌شان خارج از چارچوب هنجارهای رسمی است و فرصتی برای تربیت فرزندان اختصاص نمی‌دهند.
آسیب‌شناسی خانوادگی در خانواده‌های فروپاشیده به علت اختلاف بر این اساس استوار است كه نبودن فضای روانی مناسب در خانواده عاملی می‌شود برای انجام جرم از سوی نوجوانان و جوانان. وقتی همنوایی در خانواده وجود نداشته باشد و افراد در جامعه مدرن امروز همگام با خواسته‌های خود پیش نروند، خشونت‌های خانوادگی افزایش یافته و ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی رو به نزول می‌رود. زندگی در خانواده‌هایی كه بی‌نظمی موج می‌زند و ساختار پیوسته‌ای ندارد، اعضای خانواده هر كدام نگرش‌های خود را اعمال می‌كنند و خشونت در این خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود.
برای داشتن یك خانواده سالم و كاهش خشونت‌های رفتاری بین والدین و فرزندان باید جامعه‌پذیری درستی در خانواده صورت گیرد و امنیت اجتماعی، ‌اقتصادی و... در خانواده فراهم باشد تا كمتر شاهد اختلافات میان دو نسل باشیم. اگر همبستگی در خانواده وجود داشته باشد و ساختار خانواده طوری برنامه‌ریزی شود كه ناكامی و ناامیدی وجود نداشته باشد، ثبات عاطفی پدیدار می‌شود و ناملایمات اجتماعی به حداقل می‌رسد، از این رو باید سازمان‌های متولی این امر بیشتر روی مباحثی چون رفتارهای فرهنگی تمركز كنند تا جامعه از آسیب‌ها و انحرافات رهایی یابد.