گفت و‌گو با علی فتوت مینیاتوریست جوان اصفهانی
مینیاتور هنر تاریخ ایران + عکس
رکنا: ربابه بختیاری: وقتی با شوق و هیجان بازدیدکنندگان روبه رو می‌شدم، این علاقه لحظه به لحظه فراگیرتر می‌شد. به یاد دارم نخستین بار یک هنرمند ایتالیایی در اصفهان با پوسته‌ها و کاغذهای رنگی مینیاتور رو به رو شد.
او از دیدن هنر مینیاتور متعجب و شگفت زده شده بود. بلافاصله پرسید این اثر متعلق به کدام کشور و هنرمند است. گفتم این هنر، «یک هنر ایرانی» است. این رفتار و برخورد باعث شد که بیشتر به این هنر علاقه‌مند شوم. فهمیدم در انتخاب این شیوه از هنر اشتباه نکرده‌ام.
مینیاتور هنر طراحی سنتی ایرانیان است؛ طراحی، نقاشی، رنگ و انتقال مفاهیم نهفته در آثار مینیاتور از سال‌های دور حکایت دارد. شکوه و همدلی با طبیعت و معنویت در خلق خلقت خداوند در جهان دربرگیرنده روایات، داستانی‌های شیرین و زیبای ایرانیان دارد. نقد و روایت داستان در مینیاتور آنقدر جذاب و عاشقه است که گویی بیننده را به سفری ماجراجویانه فرو می برد.
واژه «مینیاتور» مخفف کلمه فرانسوی «مینی موم ناتورال» و به معنی طبیعت کوچک و ظریف است. این هنر که به اعتقاد اکثر محققان خاستگاهش در ایران بوده و بعد به چین راه یافته از دوره مغول ها به صورتی تقریباً کامل تر به ایران بازگشته و هنرمندان ایرانی ، تلاش بی شائبه ای را صرف تکمیل و توسعه آن کرده اند و این هنر هنوز با کم‌توجهی و ناملایمتی‌ها، قلبش می تپد.
در این شماره از این نشریه با یکی از هنرمندان مینیاتوریست کشور برای تداوم و نقش برجسته این هنر زیبا و اسلامی گفت وگویی انجام داده ایم که از مدنظرتان می گذرد.
چه مدت است با هنر نگارگری آشنا هستید و با کدام سبک از این هنر فاخر طراحی می کنید؟
من از7 سالگی با هنر اصیل و سنتی ایرانی یعنی نگارگری آشنا شدم و با این هنر انس گرفتم. عاشق نقاشی و رنگ بودم. آثار زیبا و بی بدیل بزرگان خانواده مرا در خود غوطه کرده بود. وقتی به دستان پرمهر پدر متمرکز می شدم بیشتر این هنر را درک می کردم و این ماجرا پس از 25 سال همچنان پرفروغ تر و عاشقانه ادامه دارد.
به عقیده من تمام سبک‌ها موجود زیبا و دلنشین هستند. با این وجود علاقه بسیاری به سبک رضا عباسی دارم و با عشق به کار نگارگری می پردازم.
سبک‌های متفاوت در هنر مینیاتور ایران وجود دارد، مردم به کدام سبک از این هنر بیشتر مورد علاقه نشان می دهند؟
سبک‌های هرات، صفوی و رضا عباسی از شهرت جهانی برخوردار هستند. با این وجود هنر مینیاتور سبک‌های متفاوتی دارد که بسیاری از این سبک‌ها بستگی به طرح، مقتضیات زمان و مکان آنها دارد. سبک‌های قزوین، شیراز و تبریز نیز ویژگی‌های خاص خود را دارد که نمایانگر گسترش این هنر فاخر در اغلب نقاط ایران است. سبک قاجار نیز یکی از مشخصه‌‌های منحصربه فرد این هنر در دنیا به شمار می‌آید. با این وجود امروزه هنرمندانی هستند که به خلق آثار مدرن به سبک مینیاتور می پردازند. اما مردم دنیا بیشتر به آثار تاریخی و فرهنگی ایران علاقه مند هستند و بسیاری از آنها از سبک‌ها عمیق نیست.
چرا این هنر را به عنوان شغل برگزیدید و چه اهدافی را مدنظر دارید؟
این هنر از کودکی با من یک رابطه دو سویه و صمیمانه برقرار کرده بود. من عاشق داستان، روایت و تاریخ بودم. هنر مینیاتور نیز برگرفته از داستان‌ها روایت‌ها، تاریخ و افسانه‌های کشورمان است. انگار در طول خلق آثار، این روایت‌ها دوباره تداعی‌گر ماجراهای زیبا و بی‌نظیر بود که نمی‌توانستم از آنها دل بٍکنم. با این وجود مفاهیم و درک از طرح، رنگ و نقاشی هر روز بیشتر و بیشتر از روزهای گذشته مرا شیفته خود کرده بود.
از طرفی پدرم و بزرگان خانواده نیز با حساسیت و شوق نگارگری می کردند. وقتی به سیزده سالی رسیدم نخستین آثار هنری آماتوری ام دلپذیر و سرشار از شوق و نشاط بود. سیزدهمین بهارم پر از احساسات و غرور بود که هرگز آن را فراموش نخواهم کرد. بنابراین با عشق این هنر را به عنوان شغل برگزیدم و هرگز پشیمان نیستم و قصد دارم این هنر اصیل و سنتی ایرانی را زنده نگه دارم.
آیا شما این هنر سنتی و اصیل ایرانی را به شکل آکادمیک و دانشگاهی فرا گرفته‌اید و یا این که این هنر نسل به نسل از بزرگان خانواده به شما انتقال یافته است؟
اصول این هنر را به شیوه استاد شاگردی فرا گرفته‌ام. یعنی این هنر فاخر نسل به نسل از بزرگان خانواده به پدرم و از پدرم به من انتقال یافته است. البته از محضر اساتید دیگری نیز در فراگیری این هنر زیبا بی بهره نبوده‌ام. با این وجود متأسفانه هنوز این هنر سنتی و اصیل ایرانی به شکل جدی در دانشگاه‌ها تدریس و دنبال نمی‌شود. با این حال من بدلیل علاقه به گردشگری، رشته مدیریت گردشگری را خوانده ام.
اغلب آثار حرفه ای شما چه نام دارد و به چه موضوعاتی از تاریخ ایران اشاره دارد؟
بیشترین آثار حرفه ام؛ فیگورها نام دارد و این فیگورها بیشتر نمایانگر روایت و داستان‌های «لیلی و مجنون»، «خسرو و شیرین»، «شیرن و فرهاد» و چهره‌های خیالی از شعرا همچون؛ «عمر خیام»، «رومی»، «حافظ» و دیگر شخصیت‌های فرهنگی و ادبی است.
از طرف دیگر انواع پرنده‌ها، حیوانات و همچنین پرتره اشخاص خیالی در ابعاد کوچک موضوعات مورد علاقه‌ام است.
به کدام اثر از هنر مینیاتور ایرانی علاقه‌مند هستید؟ چرا؟
من عاشق اثر مینیاتور با نقش، «بازی چوگان» هستم. این اثر بیانگر این است که ورزش «چوگان» متعلق به ایران است. طرح چوگان در هنر اصیل و سنتی مینیاتور روایت علاقه و استعداد ایرانیان به ورزش و چوگان است. این طرح بسیار با ظرافت و استادانه طراحی شده است و رنگ‌های بکار گرفته شده در این اثر هنری یکی از منحصربه فرد ترین و یکی از شاهکارهای بی نظیر ایرانی به شمار می آید.
با این وجود من به همه آثار خلق شده علاقه‌مند هستم. زیرا هر آثار خلق شده بیانگر ریشه تاریخی و تمدن غنی ایرانی دارد که هر کدام معنای نهفته و ویژه‌ای را در خود گنجانده است. از طرف دیگر روایت و نقد داستان‌های شاهنامه نیز در هنر مینیاتور؛ شکوه، عظمت، فرهنگ و تاریخ را به نمایش می گذارد.
من همواره عاشق سبک‌ها و تکنیک‌های استادان برجسته مانند کمال الدین بهزاد، کمال الملک و حسین بهزاد هستم. چون این المان ها، کمک بزرگی برای آشنایی من با هنر نگارگری بود.
اصیل ترین و تکنیکی ترین اثر بجا مانده از هنر مینیاتور ایرانی متعلق به کیست و چه دوره‌ای برمی‌گردد؟
به عقیده من اصیل ترین و تکنیکی ترین اثر بر جا مانده به دوره رضا عباسی برمی گردد. من به شخصه از دیدن آثار وی لذت می برم. درون آثار رضا عباسی پر از فنون، تکنیک و روایت است.
رضا عباسی از هنرمندان قرن هفدهم در دربار شاه عباس صفوی است، او از اولین هنرمندانی بوده که هنر مینیاتور را پرده های بزرگ و دیوارنگاری و کتابنگاری بر روی نسخه های کوچک آورده و دستیابی به تابلوهای مینیاتور را برای عموم مردم ممکن ساخت تا پیش از او تنها افراد متمول و ثروتمند امکان سفارش آثار مینیاتور را بر روی دیوار کاخ‌ها و تالارهای مجلل داشته اند و وی باعث شد تا ترویج این هنر در نزد مردم عمومیت پیدا کند.
با این وجود آثاری چون؛ خاوران نامه از مکتب شیراز، خمسه نظامی اثر کمال الدین بهزاد از مکتب هرات که در موزه بریتانیا به نمایش در می آید که علاقه‌مندان بسیاری را به خود جذب کرده است و جذابترین آن نیز نسخه کلیله و دمنه از محمد بن بایسنقری است.
هدف شما از حضور در نمایشگاه‌های معتبر بین المللی چیست؟
هدف ما معرفی مینیاتور و آثار هنری ایرانی به دنیا است. اغلب مردم دنیا آشنایی با این هنر اصیل ایرانی ندارد. وقتی این هنر سنتی و اصیل ایرانی را به آنها معرفی می کنیم. آنها شگفت زده می شوند. این رفتار آنها به ما انگیزه می دهد. بازدیدکنندگان با دقت و عشق به آثار خلق شده متمرکز می شوند و وقتی روایت و داستان نهفته در آثار مینیاتور را می‌شنوند بیشتر به این هنر علاقه نشان می دهند.
در کدام یک از نمایشگاه‌های معروف و مشهور هنر دنیا حضور داشته اید؟
یکی از مشهورترین نمایشگاه‌های دنیا آرت اکسپو نام دارد که هر ساله در نیویورک برگزار می شود. این نمایشگاه هنر بیشتر بر روی نقاشی و مجسمه‌سازی متمرکز است و هر ساله بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان بسیاری را از سراسر دنیا به خود جذب می کند.
با این حال من و پدرم اغلب در نمایشگاه‌های هنری وین، فیگو و فیتور اسپانیا، میسرو آرت سوئیس، آرتیگی آنو در فیرا ایتالیا و فرانسه حضور داریم و امروز حدود شانزده سال است که به طور مداوم در این نمایشگاهها حضور جدی داریم.
آیا شما تا کنون در این نمایشگاهها به عنوان برترین غرفه و هنرمند انتخاب شده اید و معیار انتخاب آنها چه بود؟
ما اغلب از سوی برگزارکنندگان نمایشگاه ها لوح «برترین غرفه»، «لوح تقدیر» و «برترین هنرمند سنتی» را دریافت کرده‌ایم. حتی چندین مورد از سوی برگزارکنندگان نمایشگاه قسمتی از هزینه‌ةای رفت و آمد و اقامت ما را متقبل کردند. به عقیده من معیار انتخاب آنها درک مطلق از آثار مینیاتور سنتی – اصیل ایرانی، تاریخ و روایت داستان‌های نهفته در آثار نگارگری بود که بازدیدکنندگان بی‌شماری را به خود جذب کرده بود.
چند دوره در نمایشگاه‌های بین المللی معتبر دنیا حضور داشته‌اید و تاکنون چه آثاری را در این نمایشگاهها ارائه کرده اید؟
من و پدرم حدوداً شانزده سال پیش شروع به شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی و تخصصی در خارج از کشور شرکت کردیم. ما هر ساله در نمایشگاه‌های نامدار و معتبری از جمله؛ فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، امریکا، اتریش و سوئیس حضور مداوم داریم و تاکنون آثار بی‌شمار و گوناگونی را به سبک‌های مختلف در این نمایشگاهها ارائه کرده‌ایم.
چه آثاری در این نمایشگاه‌های بین‌المللی بیشتر مورد توجه و استقبال بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد؟
مردم بیشتر به آثار فرهنگی – تاریخی ایران علاقه نشان می‌دهند. سبک‌ها و تکنیک‌های برگرفته از رضا عباسی، کمال الملک، حسین بهزاد و نیز آثار خلق شده توسط من و پدرم بدلیل روایت‌های افسانه‌ای و واقعی هنر نگارگری اصیل ایرانی علاقه نشان می دهند.
با این وجود محوریت فرهنگ، تاریخ و هنر ایرانی که بیانگر تمدن ایرانیان است بیشتر مورد توجه و استقبال بازدیدکنندگان قرار می گیرد. این آثار‌ها ارتباط عمیقی را با آنها برقرار می کند. چون بازدیدکنندگان با شوق و اشتیاق از سراسر دنیا به این نمایشگاه‌های هنر می آیند و زمان بسیار زیادی را صرف تماشای آثار تاریخی می کنند.
آیا مردم ایران به اندازه خارجی ها از هنر مینیاتور استقبال می‌کنند؟ چرا؟
صادقانه بگویم خیر. مردم ایران به اندازه خارجی‌ها علاقه‌ای به هنر مینیاتور ندارند. دلیلش هم این است که این هنر فاخر غریب واقعه شده است. مسئولین مربوطه و رسانه‌های ملی هیچ توجه و اهمیتی به این هنر تاریخی و اصیل ایرانی ندارد.
اما کشورهای اروپا و امریکا علاقه بسیار زیادی به مینیاتور دارند. آنها از دیدن تاریخ و هنر سنتی ایران لذت می‌برند. ما در اغلب نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور جدی و مستمری داریم. بازدیدکنندگان در نگاه نخست هیچ آشنایی از هنر مینیاتور هنر اصیل ایرانی ندارند.
وقتی ما در این نمایشگاهها این هنر سنتی و اصیل ایرانی را به آنها معرفی می کنیم با شوق و استقبال گرم آنها روبه‌رو می‌شویم. این رفتار باعث دلگرمی و شوق ما می‌شود.
از هر 10 بازدیدکننده‌ای که به گالری شما در اصفهان می آیند و علاقه نشان می دهند چه تعداد ایرانی و چه تعداد خارجی هستند؟
بیشتر افرادی که به گالری ما در اصفهان می آیند از هر 10 نفر 7 نفر خارجی و 3 نفر ایرانی هستند که بیشترین آمار خرید از سوی توریست‌های خارجی هستند. بارها و بارها کسانی از کشورهای خارجی به گالری ما در اصفهان می آیند که در نمایشگاه‌های بین المللی با ما آشنا شده‌اند و این برای ما باعث افتخار و سربلندی است که هم در جذب توریست و هم در معرفی آثار مینیاتور اصیل ایرانی به مردم دنیا موفق عمل کرده‌ایم.
بیشترین استقبال از هنر مینیاتور ایرانی به کدام کشور بر می گردد و چه تعداد از آثار هنری شما در آن نمایشگاه به فروش رسیده است؟
بیشترین علاقه مندان به آثار مینیاتور از کشورهای اروپایی و آمریکا هستند. البته کشورهایی همچون؛ ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و آلمان نیز علاقه بسیاری به هنر سنتی ایرانی دارند. با این وجود ما تعداد قابل توجهی از آثار خود را هر سال در این نمایشگاهها به فروش می رسانیم.
از چه زمانی احساس کردید شما یک مینیاتوریست حرفه‌ای هستید؟
اوج کارم من در سن 18 سالگی بود. یعنی یقین پیدا کردم که دیگر حرفه‌ای شده ام. وقتی دو اثرم نتیجه بخش بود. آنها را به قضاوت و تماشا گذاشتم. نتیجه آن بود که احساس کردم؛ «من یک مینیاتوریست هستم». به این باور رسیدم که نتیجه زحمات و تلاش‌های مستمرم به ثمر رسید.
با این وجود آمدن اثرهای دیگر برای من تازگی و جذابیت داشت. من هنوز آن دو اثر مینیاتور را به نام «درویش» و «بازی چوگان» در جعبه کار کارگاهی ام دارم.وقتی بازدیدکننده یا توریستی وارد کارگاه می‌شود. می‌بینم که با حسرت، شوق و علاقه به آثار مینیاتور به تماشا می‌نشیند و محو این هنر سنتی و زیبا می‌شود.
تاکنون اثری خلق کرده اید که در آن از تاکتیک و تکنیک‌های هنرهای مدرن بهره برده باشید؟
اغلب موضوعاتی که ما برای آثار خود در نظر می گیریم موضوعات سنتی است و مصالحی که برای انجام آن آثار معرف می شوند نیز اکثرا به صورت سنتی شناخته شده اند و سال‌ها است که به همین روش ادامه پیدا کرده است. البته شاید یکی از دلایل استقبال بازدید کنندگان غربی و خارجی نیز مشاهدۀ همین مسئله حفظ سنت‌ها و اصالت در این سبک از هنر است.
خلق یک اثر نگارگری چه مدت زمان نیاز دارد و سخت ترین مرحله به ثمر رسیدن یک اثر هنری چه بخش از آن است؟
انجام یک اثر ممکن است از یک روز تا چند ماه به طول بیانجامد که بسیار به میزان ظرافت، دقت و حجم کار و ابعاد آن بستگی دارد. به عقیده من سخت ترین مرحله پیدا کردن موضوع اثر، توصیف و روایت داستان تاریخی ایران است که هنرمند بتواند تمام زوایای آن را به درستی نقد و به تصویر بکشد.
تاریخ ایران در هنر مینیاتور چگونه و براساس چه منابعی روایت و نقد می شود؟
پیشینه هنر مینیاتور در ایران شامل آثاری از دوره های مختلف تاریخ غنی و تمدن ایرانیان است که بیشتر به صورت مصور سازی و از کتاب نظامی گنجوی، کتب ادبی و دیگر کتب تاریخی و مذهبی برگرفته می شود.
زیباترین و منحصرترین خاطرات تلخ و شیرین شما در نمایشگاه‌های بین المللی چه بوده است؟
یکی از زیباترین خاطرات من زمانی بود که در یکی از نمایشگاهها در خارج از کشور پیش از جشن‌های سال نو میلادی حضور داشتیم. مادر و فرزندی به غرفه ما آمدند و پس از بررسی و مشاهدۀ آثار، مادر تصمیم به خرید یکی از آثار ما گرفت. اما فرزند او اصلا تمایلی به این کارنداشت و با تلاش بسیار مادرش را از انجام خرید منصرف کرد و با هم از آنجا رفتند.
چند ساعت بعد همان بچه با پدرش به نمایشگاه آمدند و فرزند به سرعت به سراغ اثری که مادرش پسندیده بود آمد وبدون معطلی آن اثر را خریداری کردند و توضیح دادند که در سال قبل که ما در همان محل نمایشگاه برپا کرده بودیم آنها به صورت خانوادگی به نمایشگاه آمده بودند. ولی خریدی انجام نداده بودند و از یک سال پیش در انتظار نمایشگاه بازگشایی مجدد نمایشگاه بوده اند و از آنجا که از علاقه مادر به مینیاتور خبر داشتند تصمیم گرفته بودند که هر آنچه مادر پسندید را به عنوان هدیه سال نو به او هدیه کنند.
تفاوت آثار کوچک و بزرگ در هنر نگار گری چیست؟
در آثار نگارگری به سبکی که ما در گالری خود در اصفهان کار می‌کنیم اندازۀ اثر از چندان اهمیت خاصی برخوردار نیست. بلکه این ظرافت اثر، کیفیت و مدت زمان صرف شده برای هر اثر است که معیار تعیین کننده ارزش آن اثر تعیین‌کننده خواهد بود. بنابراین ممکن است یک نقاشی مینیاتور در ابعاد بسیار کوچک خلق شود و این اثر در زیر ذره بین دنیایی از ظرافت، نقوش و نگارهای بی‌نظیری را در خود به نمایش گذارد.
چگونه می‌توانیم این هنر اصیل ایرانی را حفظ کرد و زمینه رشد و اعتلای آن را در کشور بنا سازیم؟
البته، از طریق تبلیغات و اطلاع رسانی و همچنین توجه ملی .
در هر زمینه ای تبلیغات و اطلاع رسانی بهترین روش کمک به رشد و اعتلا می باشد. البته تبلیغات به صورت پیام بازرگانی و یا تبلیغات در مجله و نشریه ها بلکه به روشی ملموس تر و آموزنده تر به گونه ای که جایگاه این هنر اصیل در زندگی روزمره و دنیای مدرن امروزی مشخص شود.
چشم انداز هنر مینیاتور و در مجموع نگارگری در ایران را چگونه می‌بینید؟
به عقیده من پتانسیل خوبی در کشور وجود دارد. کشور ما نسبت به دیگر کشورها جوان تر است. اگر این هنر بیشتر معرفی شود. ممکن است خیلی از جوانانی که به هنر علاقه‌مند هستند وارد این هنر سنتی و فاخر بشوند. قطعاً بازار کار و کسب این هنر با حمایت دولتمردان و مسئولان بهبود می‌یابد.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.
اخبار زیر را از دست ندهید:
وقتی با پیشنهاد شیطانی 2 جوان در خیابان مخالفت کردم می خواستند مرا به زور با خود ببرند
عروس ام را قصاص کنید / محیا حرف نمی زند و شرایط روحی خوبی ندارد + عکس
ارتباط کثیف دوست پسر دختر 14 ساله با خواهر شوهردار نازنین
برخورد انضباطی شدید با 3 مامور خشن پلیس شیراز در حادثه پمپ بنزین +فیلم حادثه
گریم متفاوت بهنوش طباطبائی در فیلمی که در آن جایگزین نیکی کریمی شد! +عکس
خانم بازیگر در کنار همسرش که خواننده معروف پاپ ایران است +عکس
روناک یونسی و همسرش در افتتاحیه یک مرکز زیبایی در کانادا +عکس
ارسال نظر