شکواییه چیست؟

به گزارش رکنا، شکواییه سندی رسمی و حقوقی است که فردی (شاکی) برای اعلام وقوع یک جرم و درخواست رسیدگی قانونی به مراجع ذی‌صلاح، مانند دادسرا یا کلانتری ، ارائه می‌دهد. این سند نخستین گام برای آغاز روند رسیدگی کیفری است و با ثبت آن، پرونده‌ای برای بررسی جرم تشکیل می‌شود.

تفاوت شکواییه و دادخواست

شکواییه و دادخواست هر دو ابزارهای قانونی برای پیگیری حقوق افراد هستند، اما تفاوت‌های اساسی دارند که مربوط به نوع دعوا، مرجع رسیدگی و نحوه تنظیم آن‌ها می‌شود.

مثال‌ها برای درک بهتر:

شکواییه: اگر کسی شما را مورد ضرب و جرح قرار دهد، شما می‌توانید علیه او شکواییه تنظیم کنید تا مجازات کیفری برای او در نظر گرفته شود.

دادخواست: اگر شخصی بدهی خود را پرداخت نکند و شما بخواهید پول خود را پس بگیرید، باید دادخواست مطالبه وجه تنظیم کنید.

اجزای اصلی شکواییه

یک شکواییه باید دارای بخش‌های مشخص و استانداردی باشد تا از نظر قانونی معتبر بوده و قابلیت رسیدگی در مراجع قضایی را داشته باشد. اجزای اصلی آن عبارت‌اند از:

مشخصات شاکی

نام و نام خانوادگی

نام پدر

شماره ملی

آدرس دقیق محل سکونت یا محل کار

شماره تماس

مشخصات متشاکی (متهم) (در صورتی که شناخته شده باشد)

نام و نام خانوادگی

نام پدر

شماره ملی (در صورت دسترسی)

آدرس محل سکونت یا کار

سایر مشخصات شناسایی (مانند شماره پلاک خودرو، مشخصات فیزیکی و...)

موضوع شکایت

عنوان دقیق جرم (مثل سرقت، کلاهبرداری، تهدید، ضرب و جرح، توهین و...)

ماده قانونی مربوطه (در صورت آشنایی با قانون)

شرح کامل ماجرا

توضیح دقیق و شفاف در مورد زمان، مکان و نحوه وقوع جرم

اقدامات انجام‌شده توسط متهم

آثار و پیامدهای جرم برای شاکی (مثل خسارت مالی، آسیب جسمی یا روحی)

دلایل و مستندات (برای اثبات جرم)

شهادت شهود (در صورت وجود)

تصاویر، فیلم، صوت یا اسناد کتبی

گزارش پزشکی قانونی (در صورت وجود آسیب بدنی)

پیامک‌ها، چت‌ها یا هر مدرک دیگر مرتبط با موضوع شکایت

درخواست شاکی از مقام قضایی

تقاضای رسیدگی فوری و پیگیری قضایی

صدور دستور جلب یا احضار متهم

درخواست جبران خسارت مالی یا معنوی

تاریخ و امضا

تاریخ دقیق تنظیم شکواییه

امضای شاکی یا وکیل قانونی او

نمونه متن شکواییه:

بسمه‌تعالی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهر]

با سلام،

اینجانب [نام شاکی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، ساکن [آدرس دقیق]، بدین‌وسیله شکایت خود را از آقای/خانم [نام متهم]، به دلیل ارتکاب جرم [نام جرم] اعلام می‌دارم.

شرح ماجرا:

در تاریخ [تاریخ وقوع جرم]، در محل [مکان وقوع جرم]، متهم اقدام به [شرح جرم] نموده است که این امر موجب خسارت مالی/روحی/جسمی به اینجانب شده است.

دلایل و مستندات:

شهادت آقایان/خانم‌ها [نام شهود]

ارائه مدارک از جمله [ذکر مستندات مثل پیامک، فیلم، گزارش پزشکی و...]

لذا از مقام محترم قضایی درخواست رسیدگی به این موضوع و مجازات نامبرده را دارم.

با تشکر

[نام و نام خانوادگی شاکی]

[تاریخ]

[امضا]

این ساختار به شما کمک می‌کند تا یک شکواییه رسمی، منظم و قابل رسیدگی در دادگاه تنظیم کنید.

مراحل رسیدگی به شکواییه

۱. تنظیم و ثبت شکواییه

شاکی متن شکواییه را آماده کرده و همراه با مدارک و مستندات به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه می‌دهد.

شکواییه در سامانه ثنا ثبت شده و برای بررسی به دادسرای صالحه ارسال می‌شود.

۲. ارجاع به دادسرا و بررسی اولیه

دادسرا پس از دریافت شکواییه، آن را بررسی کرده و بر اساس نوع جرم اقدامات اولیه را انجام می‌دهد.

اگر شکواییه ناقص باشد، ممکن است درخواست اصلاح یا تکمیل مدارک شود.

۳. ارجاع به کلانتری یا ضابطین قضایی (در صورت نیاز)

اگر نیاز به تحقیقات اولیه باشد، پرونده به کلانتری یا پلیس آگاهی ارجاع داده می‌شود.

مأموران از طرفین شکایت تحقیق کرده و در صورت امکان، شهود را استماع و مدارک را جمع‌آوری می‌کنند.

۴. احضار یا جلب متهم

اگر شواهد کافی باشد، برگه احضاریه برای متهم ارسال می‌شود تا در دادسرا حضور یابد.

در صورت عدم حضور متهم، دستور جلب صادر می‌شود.

۵. انجام تحقیقات و بازجویی

بازپرس از طرفین دعوا (شاکی و متهم) بازجویی کرده و مدارک بررسی می‌شود.

در صورت نیاز، پرونده به پزشکی قانونی، کارشناس رسمی دادگستری یا سایر مراجع تخصصی ارجاع داده می‌شود.

۶. صدور قرار نهایی از سوی دادسرا

بر اساس نتایج تحقیقات، دادسرا یکی از این تصمیمات را اتخاذ می‌کند:

قرار جلب به دادرسی: اگر جرم تأیید شود، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.

قرار منع تعقیب: اگر دلایل کافی نباشد، پرونده مختومه می‌شود.

قرار موقوفی تعقیب: اگر مانعی قانونی (مثل فوت متهم یا گذشت شاکی) وجود داشته باشد، رسیدگی متوقف می‌شود.

۷. ارسال پرونده به دادگاه کیفری (در صورت نیاز)

اگر جرم تأیید شده باشد، پرونده به دادگاه کیفری فرستاده می‌شود تا قاضی تصمیم نهایی را بگیرد.

طرفین دعوا می‌توانند وکیل داشته باشند و دفاعیات خود را مطرح کنند.

۸. صدور حکم دادگاه

دادگاه کیفری پس از بررسی کامل پرونده، حکم نهایی را صادر می‌کند (مثل حبس، جریمه نقدی، شلاق، رد مال و...).

۹. امکان اعتراض و تجدیدنظرخواهی

طرفین می‌توانند در مهلت قانونی (معمولاً ۲۰ روز) به رأی دادگاه اعتراض کرده و درخواست تجدیدنظر دهند.

پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان یا دیوان عالی کشور ارجاع داده می‌شود.

۱۰. اجرای حکم

پس از قطعیت رأی، حکم توسط واحد اجرای احکام کیفری اجرا می‌شود (مثل اجرای مجازات حبس یا پرداخت خسارت).

نکات مهم در تنظیم شکواییه

برای اینکه شکواییه به‌صورت صحیح و مؤثر تنظیم شود و در روند رسیدگی تأثیرگذار باشد، رعایت نکات زیر ضروری است:

۱. رعایت اصول نگارشی و رسمی بودن متن

متن باید رسمی، ساده و بدون ابهام نوشته شود.

از عبارات حقوقی دقیق و بدون اغراق استفاده شود.

از نوشتن جملات طولانی و پیچیده پرهیز شود.

۲. ذکر مشخصات دقیق طرفین

مشخصات شاکی (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس) کامل باشد.

در صورت امکان، اطلاعات متهم نیز (نام، نام خانوادگی، آدرس و مشخصات دیگر) ذکر شود.

اگر هویت متهم ناشناس است، این موضوع بیان شود تا تحقیقات انجام گیرد.

۳. تعیین دقیق عنوان شکایت

عنوان دقیق جرم (مانند سرقت، کلاهبرداری، تهدید، توهین و...) قید شود.

در صورت آشنایی با مواد قانونی مرتبط، به آن‌ها استناد شود.

۴. شرح واضح و مستند ماجرا

تاریخ، ساعت و محل دقیق وقوع جرم ذکر شود.

ماجرا باید شفاف و مستند توضیح داده شود.

نحوه ارتکاب جرم و تأثیرات آن بر شاکی به‌وضوح بیان شود.

۵. ارائه مستندات و مدارک کافی

اسناد و مدارک معتبر برای اثبات ادعا ارائه شود (مثل پیامک، چت، فیلم، عکس، فاکتور، قرارداد).

اگر شاهدی وجود دارد، مشخصات کامل و آمادگی او برای شهادت اعلام شود.

در صورت نیاز، درخواست استعلام از مراجع رسمی (مثل پلیس، بانک، پزشکی قانونی) ارائه شود.

۶. درخواست شفاف از مقام قضایی

مشخص شود که شاکی چه خواسته‌ای از مقام قضایی دارد (مثل جبران خسارت، مجازات متهم، دستور جلب).

در صورت وجود اضطرار (مثل خطر جانی یا فرار متهم)، درخواست رسیدگی فوری داده شود.

۷. رعایت اصول قانونی و عدم اتهام‌زنی بی‌دلیل

از بیان اتهامات بدون مدرک و مستندات کافی پرهیز شود.

در صورت شکایت بی‌اساس، ممکن است شاکی به جرم افترا تحت تعقیب قرار گیرد.

۸. ثبت شکواییه در مرجع صالح

شکواییه باید در دادسرای صالحه (محل وقوع جرم یا محل اقامت متهم) ثبت شود.

امکان ثبت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نیز وجود دارد.

۹. امضا و تاریخ‌گذاری

شکواییه باید با امضای شاکی یا وکیل او همراه باشد.

تاریخ دقیق تنظیم شکواییه درج شود.

شکواییه را کجا باید ثبت کرد؟

شکواییه باید در یکی از مراجع زیر ثبت شود:

دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

در حال حاضر، ثبت شکواییه به‌صورت الکترونیکی و از طریق دفاتر خدمات قضایی انجام می‌شود.

شاکی باید با مدارک لازم (مانند کارت ملی و مستندات جرم) به نزدیک‌ترین دفتر خدمات قضایی مراجعه کند.

دادسرای عمومی و انقلاب (در صورت نیاز)

اگر دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در دسترس نباشد یا موضوع نیاز به مراجعه مستقیم داشته باشد، شکواییه مستقیماً در دادسرای محل وقوع جرم یا محل اقامت متهم ثبت می‌شود.

کلانتری (در جرائم فوری و مشهود)

در برخی موارد، مانند درگیری‌های خیابانی، سرقت، یا تهدیدات جانی، می‌توان مستقیماً به کلانتری مراجعه و شکایت را ثبت کرد.

کلانتری پس از انجام تحقیقات، پرونده را به دادسرا ارسال می‌کند.

اگر متهم احضاریه را دریافت نکند، چه می‌شود؟

اگر متهم احضاریه را دریافت نکند یا پس از دریافت، در موعد مقرر در دادسرا حاضر نشود، اقدامات زیر انجام می‌شود:

۱. ارسال مجدد احضاریه

ابتدا یک بار دیگر احضاریه برای متهم ارسال می‌شود.

اگر امکان ارسال مستقیم نباشد، احضاریه از طریق ابلاغ الکترونیکی در سامانه ثنا یا از طریق مأمور ابلاغ به آدرس ثبت‌شده متهم فرستاده می‌شود.

۲. ابلاغ از طریق نشر آگهی (در صورت مجهول‌المکان بودن متهم)

اگر آدرس متهم مشخص نباشد یا از دریافت احضاریه خودداری کند، دادسرا می‌تواند احضاریه را از طریق آگهی در روزنامه رسمی منتشر کند.

۳. صدور دستور جلب متهم

در صورتی که متهم بدون دلیل موجه از حضور خودداری کند، بازپرس می‌تواند دستور جلب او را صادر کند.

این دستور به کلانتری یا ضابطین قضایی ارسال شده و متهم دستگیر و به دادسرا منتقل می‌شود.

۴. رسیدگی غیابی (در برخی موارد)

اگر جرم از جرائم قابل رسیدگی غیابی باشد (مانند برخی جرائم مالی)، دادگاه می‌تواند بدون حضور متهم رسیدگی را ادامه داده و حکم صادر کند.

۵. ضبط وثیقه یا قرار تأمین (اگر قبلاً صادر شده باشد)

اگر برای متهم قرار وثیقه یا کفالت صادر شده باشد و او در دادگاه حاضر نشود، وثیقه ضبط شده و کفیل (ضامن) مسئول خواهد بود.

رسیدگی به شکواییه چقدر زمان می‌برد؟

مدت زمان رسیدگی به شکواییه به چند عامل بستگی دارد، اما به‌طور کلی مراحل زیر می‌تواند در تعیین زمان مؤثر باشد:

۱. مرحله ثبت و ارجاع (۱ تا ۷ روز)

پس از ثبت شکواییه در دفاتر خدمات قضایی، معمولاً بین ۱ تا ۷ روز کاری طول می‌کشد تا به دادسرای صالحه ارجاع شود.

۲. بررسی اولیه در دادسرا (۲ هفته تا چند ماه)

بسته به نوع جرم و حجم پرونده‌های قضایی، بررسی اولیه ممکن است ۲ هفته تا چند ماه طول بکشد.

در این مرحله، احضار متهم، استعلام‌ها، تحقیقات پلیس و بررسی مستندات انجام می‌شود.

۳. صدور قرار نهایی در دادسرا (۱ تا ۶ ماه)

دادسرا پس از بررسی پرونده، یکی از تصمیمات زیر را می‌گیرد:

قرار جلب به دادرسی (ارجاع به دادگاه کیفری)

قرار منع تعقیب (مختومه شدن پرونده)

قرار موقوفی تعقیب (به دلایل قانونی مانند فوت متهم یا گذشت شاکی)

این مرحله بسته به پیچیدگی پرونده، ۱ تا ۶ ماه طول می‌کشد.

۴. ارجاع به دادگاه کیفری (۱ تا ۱۲ ماه)

اگر جرم تأیید شود، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.

بسته به نوع جرم، رسیدگی در دادگاه ممکن است بین چند هفته تا یک سال طول بکشد.

۵. صدور و اجرای حکم (۲ ماه تا چند سال)

پس از صدور حکم، اگر طرفین اعتراض نکنند، حکم اجرا می‌شود.

اگر اعتراض کنند، پرونده به دادگاه تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور ارجاع شده و روند رسیدگی طولانی‌تر خواهد شد.

آیا امکان پس گرفتن شکواییه وجود دارد؟

بله، امکان پس گرفتن شکواییه وجود دارد، اما این موضوع به نوع جرم بستگی دارد.

۱. جرائم قابل گذشت (امکان پس گرفتن شکواییه وجود دارد)

در این جرائم، با رضایت شاکی، پرونده مختومه می‌شود و دیگر پیگیری نمی‌شود.

برخی از جرائم قابل گذشت:

توهین

فحاشی

ضرب و جرح ساده

خیانت در امانت

ترک انفاق (پرداخت نکردن نفقه)

افترا و نشر اکاذیب

شاکی می‌تواند در هر مرحله (قبل از صدور حکم یا حتی پس از آن) اعلام گذشت کند و پرونده بسته می‌شود.

۲. جرائم غیرقابل گذشت (امکان پس گرفتن شکواییه وجود ندارد)

در این جرائم، حتی اگر شاکی شکایت خود را پس بگیرد، دادسرا و دادگاه به رسیدگی ادامه می‌دهند.

برخی از جرائم غیرقابل گذشت:

قتل

سرقت مسلحانه

کلاهبرداری

تجاوز به عنف

حمل و نگهداری مواد مخدر

جعل اسناد

در این موارد، پس گرفتن شکواییه تأثیری در روند پرونده ندارد و دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم پیگیری را ادامه می‌دهد.

۳. نحوه پس گرفتن شکواییه

اگر جرم قابل گذشت باشد، شاکی باید رضایت‌نامه کتبی تنظیم کرده و در دادسرا ثبت کند.

در مرحله اجرای حکم، شاکی می‌تواند رضایت دهد و متهم از ادامه مجازات معاف یا تخفیف بگیرد.

اگر پرونده در دادگاه باشد، شاکی باید درخواست گذشت خود را به دادگاه ارائه کند.