اقدامات و گزارشات یونسکو در رابطه با شیوع ویروس کرونا در جهان و تأثیرات آن بر آموزش

مصاحبه دبیر کل یونسکو و معاون

با توجه به موج تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها جهت مقابله با شیوع کووید۱۹، یونسکو روز سه‌شنبه ویدئو کنفرانسی جهانی با مقامات آموزش عالی برگزار کرد تا در آن واکنش اضطراری و راهبردهای کاهش اختلالات جهانی در روند آموزش بررسی شود. مقامات ۷۳ کشور از جمله ۲۴ وزیر و ۱۵ معاون وزیر حضور داشتند.

طبق داده‌های منتشره از سوی یونسکو، این بحران اکنون بر حدود ۵۱۶ میلیون دانشجو و دانش‌آموز در سطح جهان از دوره پیش‌دبستانی تا آموزش عالی (شامل ۸۱ میلیون دانشجو) تاثیر می‌گذارد. با شیوع کووید۱۹ اکنون یک‌پنجم دانش‌آموزان و یک‌چهارم دانشجویانِ جهان از حضور در نهادهای آموزشی خود محروم شده‌اند.

به طور کلی، ۵۶ کشور دستور تعطیلی مدارس را در سطح ملی صادر کرده‌اند و ۱۷ کشور هم تعطیلی‌های منطقه‌ای را در این زمینه اعمال کرده‌اند. ادره آزوله، مدیرکل یونسکو اظهار داشت «این وضعیتی است که ما تاکنون تجربه نکرده‌ایم و دانش قبلی درباره آن نداریم. داریم با کشورهای دیگر همکاری می‌کنیم تا راه‌حل‌هایی اعم از راه‌حل‌های نیازمندِ تکنولوژی پیشرفته، راه‌حل‌های نیازمند تکنولوژی غیرپیشرفته و راه‌حل‌های فارغ از تکنولوژی را برای تضمینِ تداومِ آموزش پیدا کنیم. به موازات تلاش کشورها برای یافتن واکنش مناسب، همکاری بین‌المللی هم برای در میان گذاشتن کارآمدترین رویکردها و حمایت از دانشجویان و دانش‌آموزان و معلمان و خانواده‌ها ضروری است. یونسکو همه تلاش خود را می‌کند تا این بحران به‌جای آنکه به نابرابری‌های آموزشی دامن بزند، باعث نوآوری و همبستگی شود.»

یونسکو برای مدیریتِ واکنشِ جهانی، تشکیلِ گروه ویژه اضطراری یونسکو-کووید۱۹ را اعلام می‌کند که از واکنش‌های ملی پشتیبانی می‌کند و درباره واکنش‌های سیاستی مؤثر با تمرکز بر کشورهای آسیب‌پذیر اطلاع‌رسانی می‌کند. یک محفل کاریِ بزرگ‌تر هم به‌منظور ارتقای توزیع دانش، یادگیریِ همتا، و ایجاد توانمندی از راه دور و آموزشِ آزاد تشکیل خواهد شد. یونسکو در پی بسیج تمام طرف‌های درگیر از جمله بخش خصوصی است. همکارانی مثل مایکروسافت پیشاپیش کمک‌های فنی به گروه ویژه ارائه داده‌اند.

مقامات دولتی در تعاملات خود، به در میان گذاشتنِ رویکردها و بهترین کنش‌ها پرداختند تا از تداومِ آموزش در طول تعطیلی مدارس (که مدت آن در حال حاضر غیرقابل‌پیش‌بینی است) اطمینان حاصل شود. این ویدئوکنفرانس شامل وزرا و نمایندگانی از چین، کرواسی، مصر، فرانسه، ایتالیا، لبنان، مکزیک، نیجریه، ژاپن، جمهوری کره و جمهوری اسلامی ایران بود.

یونسکو علاوه بر نظارت بر تأثیرات کووید۱۹ بر آموزش، فهرستی از نرم‌افزارها و پلتفرم‌های آموزشیِ آزاد و رایگان برای استفاده توسط والدین، معلمان، و دانشجویان و دانش‌آموزان و نیز نهادهای آموزشی، منتشر کرده است. یونسکو کشورها را تشویق می‌کند تا بر همبستگی و برابری به‌عنوان اصولِ راهنمای برنامه‌ریزی متمرکز شوند و متوجه باشند که تعطیلی مدارس بیش از همه دانش‌آموزان و دانشجویانِ آسیب‌پذیر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

فعالیت‌های یونسکو در حوزه یادگیریِ آزاد و از راه دور عبارت است از ایجاد پلتفرم‌های آموزشی معلمان، طراحی مدل‌های مدرسه بر پایه یادگیری الکترونیک، محافل کاری آنلاین و توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات در سیاست‌های آموزشی با اولویتِ آفریقا.

استفانیا جانینی معاونِ آموزشیِ مدیرکل یونسکو اظهار داشت «اکنون با موقعیتی استثنایی روبرو هستیم که یک مسئله واحد کشورهای زیادی را همزمان تحت تأثیر قرار داده. باید در کنار هم باشیم تا نه‌تنها پیامدهای آموزشی فوری این بحران بی‌سابقه را بررسی کنیم، بلکه نظام‌های آموزشی را در درازمدت به وضعیتی انعطاف‌پذیرتر برسانیم.»

گزارش یونسکو درباره تأثیرات جهانی کرونا بر آموزش

در حال حاضر، تعداد بی‌سابقه‌ای از کودکان و نوجوانان و جوانان با توجه به تعطیلی موقت (یا تا اطلاع ثانوی) از سوی دولت‌ها به منظور کاهش شیوع کووید۱۹ نمی‌توانند در مدرسه یا دانشگاه حاضر شوند. دولت‌های ۷۳ کشور در آفریقا، آسیا، اروپا، خاورمیانه،آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها را اعلام یا اجرا کرده‌اند. یونسکو در حال ارائه حمایت فوری از کشورها از جمله راه‌حل‌هایی برای یادگیری از راه دور و فراگیر است.

طبق داده‌های یونسکو، ۵۶ کشور مدارس و دانشگاه‌ها را در سطح ملی تعطیل کرده‌اند که تقریباً ۵۱۶/۶ میلیون کودک و نوجوان و جوان را شامل می‌شود. ۱۷ کشور هم تعطیلی منطقه‌ای را اعمال کرده‌اند که اگر به تعطیلی ملی تبدیل شود، صدها میلیون دانشجو و دانش‌آموز دیگر هم با اختلال در تحصیل مواجه می‌شوند. کشورهای درگیر با کووید۱۹ در حال واکنش ملی به شکل استفاده از پلتفرم‌های آموزشی و سایر ابزارها هستند. منتخبی از واکنش کشورها را می‌توانید در سایت یونسکو ببینید.

مناطق زرد: تعطیلی محلی

تعطیلی در سطح کشور

تعداد کل کشورها: ۵۶

تعداد کل دانش‌آموزان و دانشجویانِ درگیر: ۵۱۶.۶۱۵.۵۹۸

*بولیوی و ونزوئلا: داده‌های مربوط به تعداد دانشجویان در دست نیست

**چین: مدارس در حال بازگشایی هستند، اما اکثریت آن‌ها هنوز تعطیل‌اند.

*** هندوراس: همه مدارس تعطیل هستند، اما دانشگاه‌ها می‌توانند تعطیلی اعلام کنند یا نکنند.

****ژاپن: دانشگاه‌ها در حال حاضر در تعطیلات بهاری هستند و بنابراین تعطیلی ربطی به کروناویروس ندارد.

*****کره جنوبی: دانشگاه‌ها آغاز سال تحصیلی را دو هفته به تأخیر انداخته‌اند. کلاس‌ها تعطیل هستند اما دانشگاه باز است.

******رومانی: اکثر دانشگاه‌ها باز هستند.

۳) راهکارهای آموزش از راه دور یونسکو برای تعطیلات مدارس

توصیه‌های یونسکو در زمینه آموزش از راه دور برای سیاستگذاران و معلمان عبارتند از:

۱. بررسی آمادگی و انتخاب کارآمدترین ابزارها

راجع به استفاده از راه‌حل‌های مبتنی بر تکنولوژی پیشرفته و غیرپیشرفته بر اساس اتکاپذیری امکانات محلی، اتصال اینترنت، و مهارت‌های دیجیتال معلمان و دانش‌آموزان تصمیم بگیرید. این مسئله می‌تواند شامل طیفی از ابزارها باشد از جمله پلتفرم‌های یکپارچه یادگیری دیجیتال، تدریس ویدئویی، دوره آزاد انبوه برخط (موک)، یا پخش تلویزیونی و رادیویی.

۲. تضمینِ فراگیر بودنِ برنامه‌های آموزش از راه دور

اقداماتی انجام دهید تا اطمینان حاصل شود که دانش‌آموزان و دانشجویان از جمله افراد دارای معلولیت یا دارای درآمد پایین به برنامه‌های آموزش از راه دور دسترسی دارند، خصوصاً اگر تعداد محدودی از افراد از ابزارهای دیجیتال برخوردار هستند. با تمرکززدایی موقت ابزارهای دیجیتال از آزمایشگاه‌های کامپیوتر به خانواده‌ها و حمایت از افراد به‌وسیله دسترسی به اینترنت می‌توان چنین مشکلاتی را رفع کرد.

۳. حفاظت از امنیت داده‌ها و حریم خصوصی

در فرایند آپلود داده‌ها یا منابع آموزشی به فضاهای وب و نیز هنگام در میان گذاشتن داده‌ها با سایر افراد یا سازمان‌ها، امنیت داده‌ها را ارزیابی کنید. اطمینان حاصل کنید که استفاده از نرم‌افزارها و پلتفرم‌ها، حریم خصوصی دانش‌آموزان و دانشجویان را به خطر نمی‌اندازد.

۴. اولویت‌بندی راه‌حل‌ها با در نظر گرفتن چالش‌های اجتماعی-روانی پیش از تدریس

ابزارهای در دسترس را برای مرتبط ساختن مدارس، والدین، معلمان و دانش‌آموزان با یکدیگر بسیج کنید. انجمن‌هایی ایجاد کنید تا در مورد تعاملات عادی انسانی، امکان‌پذیر ساختنِ اقدامات مراقبت اجتماعی و بررسی چالش‌های اجتماعی-روانی احتمالی که دانش‌آموزان ممکن است در حالت جدا از هم با آن روبرو شوند اقدامات لازم در نظر گرفته شود.

۵. طراحی برنامه مطالعاتی برای آموزش از راه دور

با افراد ذی‌ربط مذاکره کنید تا مدت زمانِ احتمالیِ تعطیلیِ مدارس بررسی شود و سپس مشخص کنید که آیا برنامه آموزش از راه دور باید متمرکز بر تدریس مطالب جدید باشد یا دوره درس‌های گذشته. برنامه درسی را با توجه به موقعیت مناطقِ درگیر، سطح تحصیلات، نیازهای دانش‌آموزان و وضعیت والدین طراحی کنید. روش‌های آموزشی مناسب را بر اساس موقعیت تعطیلی مدارس و قرنطینه خانگی انتخاب کنید. از روش‌های آموزشیِ نیازمندِ ارتباط رودررو خودداری کنید.

۶. حمایت از معلمان و والدین در مورد استفاده از ابزارهای دیجیتال

جلسات کوتاه آموزش یا آشناسازی برای معلمان و والدین ترتیب دهید، خصوصاً اگر اقدامات نظارتی و تسهیل‌گری مورد نیاز است. به معلمان کمک کنید تا موارد اساسی را آماده کنند مثلاً راه‌حل‌های مربوط به استفاده از داده‌های اینترنتی در صورت لزوم ارائه تدریس زنده.

۷. ترکیب رویکردهای مناسب و محدودسازی تعداد نرم‌افزارها یا پلتفرم‌ها

ابزارها یا رسانه‌هایی را که برای اکثر دانش‌آموزان در دسترس هستند، هم برای ارتباط و تدریس همزمان و هم برای یادگیری غیرهمزمان ترکیب کنید. از پیچیده‌سازی فرایندها برای دانش‌آموزان و والدین با درخواستِ دانلود و آزمایشِ تعداد زیادی پلتفرم و نرم‌افزار خودداری کنید.

۸. تدوین قواعد آموزش از راه دور و نظارت بر فرایند یادگیری دانش‌آموزان

قواعد آموزش از راه دور را برای والدین و دانش‌آموزان مشخص کنید. سؤالات، تست‌ها یا تمرین‌هایی برای نظارت دقیق بر فرایند یادگیری دانش‌آموزان تدوین کنید. سعی کنید ابزارهایی برای تسهیل ارسالِ بازخورد از سوی دانش‌آموزان به کار ببرید و از ایجاد دردسر برای والدین با درخواست اسکن کردن و ارسال بازخورد دانش‌آموزان خودداری کنید.

۹. تعیین مدت زمان واحدهای آموزش از راه دور بر اساس مهارت‌های خودتنظیمی دانش‌آموزان

از یک زمان‌بندی منسجم بر اساس توانایی‌های فراشناختی و خودتنظیمی دانش‌آموزان خصوصاً برای کلاس‌های زنده استفاده کنید. ترجیحاً هر واحد آموزش برای دبستانی‌ها نباید بیش از بیست دقیقه و برای دبیرستانی‌ها نباید بیش از چهل دقیقه باشد.

۱۰. ایجاد انجمن‌ها و ارتقای ارتباط

انجمنی از معلمان، والدین و مدیران مدارس ایجاد کنید تا به مسائلی از قبیل حس تنهایی یا بی‌پناهی، تسهیلِ در میان گذاشتن تجربیات و بحث راجع به راهبردهای مقابله هنگام مواجه‌شدن با دشواری‌های آموزشی بپردازند.

۴) نرم‌افزارهای پیشنهادی برای آموزش از راه دور در ایران

با توجه به اینکه در 3 هفته گذشته در کشورمان بیشتر از پیام‌رسان‌ها برای انتقال محتوای آموزشی توسط معلمان به دانش آموزان استفاده شده است به نظر می‌رسد بسیاری از آموزشگران از امکان‌های ویژه و متفاوت پلتفرم‌های مخصوص آموزش از راه دور آگاهی ندارند. در زیر آدرس برخی از این پلتفرم‌های وطنی قابل‌دسترسی است: