فقر آهن + ضرورت انجام آزمایش Hb

کم خونی ناشی از فقر آهن

کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA) بر اثر جذب ناکافی آهن در بدن صورت می‌گیرد. تقریباً نیمی از موارد کم خونی بر اثر فقر آهن است. جذب ناکافی آهن بر اثر مصرف رژیم غذایی نادرست، از دست دادن خون، افزایش تقاضای فیزیولوژیکی بدن (مثل دوران بلوغ که بدن برای رشد به آهن بیشتری نیاز دارد) و مصرف  برخی از داروها ایجاد می‌شود. آزمایش CBC به ارزیابی شاخص‌های مرتبط با هموگلوبین (Hb) ، هماتوکریت (Hct)، سنجش وضعیت گلبول‌های قرمز (RBC)، میانگین حجم سلولی (MCV) و میزان فریتین (SF)  سرم می‌پردازد.  

در صورتی که سطح Hgb در آزمایش خون شما پایین باشد، احتمالا پزشک برایتان آزمایش سنجش ظرفیت اتصال کل آهن (TIBC)، اشباع ترانسفرین (Tsat) و سایر آزمایش‌های تخصصی دیگر را تجویز می‌کند. آهن از غذایی‌هایی که مصرف می‌کنید توسط سلول‌هایی که مجرای گوارشی روده را پوشانده‌اند، جذب بدن می‌شود. اما بهتر است بدانید که، بدن فقط بخش کوچکی از آهن مصرفی‌تان را جذب می‌کند.

آهن پس از جذب توسط سلول‌ها وارد جریان خون شده و به پروتئینی به نام ترانسفرین می‌چسبد. پروتئین ترانسفرین، آهن را به کبد می‌رساند. آهن به صورت فریتین در کبد ذخیره شده و در صورت نیاز آزاد می‌شود تا گلبول‌های قرمز جدید را در مغز استخوان بسازد. هنگامی که گلبول‌های قرمز بر اثر پیری سلولی قادر به عملکرد نیستند (پس از حدود ۱۲۰ روز گردش خون)، دوباره توسط طحال جذب می‌شوند. آهن متصل به این سلول‌های قدیمی، توسط بدن بازیافت می‌شود تا آهن متصل به سلول مجددا برای ساخت گلبول‌های قرمز مورد استفاده قرار گیرد.

علائم و نشانه‌های کم خونی ناشی از فقر آهن چیست؟

به نقل از پارس ناز، کم خونی ناشی از فقر آهن که سبب کاهش اکسیژن رسانی به کل بدن می‌شود، با علائم زیر همراه است:

• رنگ پریدگی یا زرد شدن پوست
• خستگی بی دلیل یا کمبود انرژی
• تنگی نفس یا درد قفسه سینه، به ویژه زمان فعالیت سنگین
• ضعف مفرط
• افزایش ضربان قلب
• صدای وز وز در گوش
• سردرد پس از داشتن فعالیت سنگین
• میل به خورن یخ یا خاک رس "پیکوفاژی"
• التهاب زبان
• ناخن‌های شکننده و ریزش مو

علائم Hb بالا در آزمایش خون

اگر Hb در آزمایش خون بالا باشد، می‌تواند نشان‌دهنده بیماری پلی سیتمی باشد. پلی سیستمی یعنی مغز استخوان بیش از نیاز طبیعی بدن گلبول قرمز می‌سازد. پلی سیتمی ورا یک نوع سرطان خون است که مانند پلی سیستمی معمولی مغز استخوان بیش از حد گلبول‌های قرمز خون را تولید می‌کند. ابتلا به پلی سیتسمی با آزمایش Hb تشخیص داده می‌شود.

علائم رایج سطوح بالای Hgb عبارتند از:

• خارش
• سردرد
• سرگیجه
• بدن بی دلیل کبود می‌شود و به راحتی خونریزی می‌کند
• عرق کردن بیشتر از حد معمول
• تورم مفصل دردناک
• کاهش وزن غیر طبیعی
• رنگ زرد در چشم و پوست (یرقان)
• احساس خستگی
• قرمز شدن رنگ پوست

کم خونی ناشی از  فقر آهن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

کم خونی ناشی از فقر آهن با آزمایش Hb یا آزمایش شمارش کامل خون (CBC)، تشخیص داده می‌شود. اگر نتیجه آزمایش شما غیر نرمال باشد، لازم است آزمایش‌های بیشتری برای ارزیابی سطوح فریتین سرم، آهن، ظرفیت اتصال به آهن و ترانسفرین تجویز شود. افرادی که کم خونی ناشی از فقر آهن دارند، نتایج آزمایش‌شان مقادیر توصیفی زیر را نشان می‌دهد:

• هموگلوبین (Hg) و هماتوکریت (Hct): پایین
• متوسط حجم سلولی (MCV): کمتر از حد طبیعی
• فریتین: پایین
• آهن سرم (FE): پایین
• ترانسفرین یا ظرفیت اتصال کل آهن (TIBC): بالا
• اشباع سلولی از آهن: کم

اسمیر محیطی یا اسلاید خون شما نیز ممکن است سلول‌های کوچک بیضی شکل و غیر طبیعی را نشان دهد. در فقر شدید آهن، شمارش گلبول‌های سفید خون (WBC) ممکن است کم و تعداد پلاکت‌ها بالا نشان داده شود.

درمان کم خونی ناشی از فقر آهن

اگر آزمایش HB خون نشان داد تعداد گلبول‌های قرمز خون شما کم است، توصیه می‌شود قرص‌ها و مکمل‌های حاوی آهن را زیر نظر پزشک متخصص مصرف کنید. در اغلب موارد لازم است درمان خود را برای حدود ۶ ماه ادامه دهید. جالب است که بدانید که نوشیدن آب پرتقال بعد از مصرف مکمل، به جذب بیشتر آهن در بدن کمک می‌کند.

برای افزایش شانس جذب آهن و کاهش عوارض مصرف مکمل‌ها بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:

• قرص آهن را با معده خالی مصرف نکنید: در صورت امکان، قرص آهن خود را زمانی که گرسنه هستید، مصرف نکنید. زیرا این داروها می‌توانند معده شما را تحریک کنند.
• مکمل آهن را با داروهای حاوی آنتی اسید مصرف نکنید: داروهایی که درد معده را تسکین می‌دهند، می‌توانند در جذب آهن اختلال ایجاد کنند. بهتر است دو ساعت قبل یا چهار ساعت بعد از مصرف انواع آنتی اسید، مکمل آهن را مصرف کنید.
• قرص آهن را با ویتامین Cمصرف کنید: ویتامین Cجذب آهن را بیشتر می‌کند. بنابراین بهتر است قرص آهن را با یک لیوان آب پرتقال یا مکمل ویتامین C مصرف کنید.

سعی کنید قرص‌ها را همراه یا بلافاصله بعد از غذا مصرف کنید تا عوارض جانبی دارو کاهش یابد. 

مراقبت‌های قبل و بعد از آزمایش Hb چیست؟

برای انجام این سنجش نیاز به ناشتایی ندارید و می‌توانید هر موقع از روز برای انجام آزمایش به مراکز آزمایشگاهی مراجعه کنید. البته دقت کنید اگر در کنار این تست، آزمایش قند یا چربی نیز برایتان تجویز شده، باید به مدت ۸ ساعت ناشتا باشید. بعد از انجام آزمایش حتما مواد غذایی شیرین، مثل آبمیوه و کیک مصرف کنید تا دچار کاهش فشار ناشی از از دست دادن خون نشوید و یادتان نرود که محل تزریق را به مدت ۵ دقیقه با پنبه فشار دهید تا در محل تزریق کبودی رخ ندهد.

آزمایش Hb در منزل را به هومکا بسپارید!

آزمایش هموگلوبین جز آزمایش‌های ضروری برای اطلاع از شرایط بدن‌تان است. حتی اگر سابقه ابتلا به کم خونی یا پلی سیستمی را ندارید، لازم است هر شش ماه برای انجام چکاپ به آزمایشگاه مراجعه کنید. گلبول‌های قرمز منبع هموگلوبین هستند اگر هموگلوبین در بدن شما کم باشد، سوخت سلولی که همان اکسیژن است به سلول‌های بدن شما نمی‌رسد. آزمایش CBC در واقع پکیچ بررسی شرایط گلبول‌های خونی شما است. با انجام این آزمایش متوجه می‌شوید که دلیل ضعف، ریزش مو و سردردهایتان کمبود این گلبول‌های خونی است. البته مراجعه به مراکز درمانی و آزمایشگاهی به علت اینکه همواره ریسک بالایی برای انتقال بیماری‌های عفونی و ویروسی دارند، پیشنهاد مناسبی نیست. در عوض توصیه می‌کنیم در منزل خودتان و تحت شرایط کنترل شده آزمایش دهید.

شرکت هومکا با بهره گیری از بهترین متخصصان، خدمات آزمایش در منزل را به همه ساکنین استان تهران، کرج، مشهد، اصفهان، شیراز، اهواز، رشت و تبریز ارائه می‌دهد. برای درخواست خدمات آزمایش در منزل، می‌توانید با شماره ۰۲۱۶۷۳۷۱ تماس گرفته یا با مراجعه به وبسایت هومکا به نشانی www.homeca.ir، درخواست آزمایش مورد نظرتان را ثبت کنید.