ایران چهارمین کشور سیل‌خیز در آسیا/ پاسکاری وزارتخانه‌های جهاد و نیرو در کنترل خسارت سیل

توجه به شرایط اقلیم و قرار گرفتن روی کمربند خشک و نیمه خشک، ایران چهارمین کشور سیل خیز آسیا به شمار می رود.

بنابر آمار سالیانه بیش از ۴۰۰ میلیارد متر مکعب بارش در قالب برف و باران در ایران می بارد که بخشی از آن تبخیر و از دست ما خارج‌می شود و بخش دیگر در زمین نفوذ کرده یا به سبب پراکنش بارش منجر به وقوع بارش های سیل آسا در کشور می شود.

اگرچه بسیاری از مسئولان بر این باورند که اجرای فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری به واسطه کاهش فرسایش خاک و حفظ پوشش گیاهی در کاهش خسارت سیل تاثیر گذار است، اما متاسفانه آن طور که باید و شاید این امر به بهانه کمبود اعتبار مورد توجه قرار نگرفته است و وزارتخانه های جهاد کشاورزی و نیرو در وقوع این پدیده و خسران قابل توجه به مزارع، باغات و مناطق مسکونی یکدیگر را مقصر می دانند.

حال به سراغ مسئولان ذی دبط می رویم‌ تا از آخرین اقدامات صورت گرفته در خصوص اجرای فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری، تاثیر آن در کاهش وقوع سیل و دلایل بی توجهی مسئولان طی سال های اخیر نسبت به این موضوع با خبر شویم:

وزارت نیرو متولی منابع آبی کشور است

هوشنگ جزی مدیر کل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به اقدامات اساسی در ارتباط با کاهش خطرات وقوع سیل اظهار کرد: موضوع سیل را باید به عنوان یک موضوع بین بخشی نگاه کرد و اگر تصور کنیم که تنها یک سازمان می تواند وقوع سیل را کنترل و خسارت ها را به حد مورد منطقی و معقولی برساند، این روش برنامه ریزی کاملا غلط است

وی با اشاره به اینکه عوامل متعددی در بحث تشدید خسارت سیل وجود دارد، افزود: طی سال گذشته و امسال شاهد هستیم که عوامل متعددی همچون تخریب اراضی، تغییر کاربری ها، عدم رعایت حریم رودخانه ها، از بین رفتن پوشش گیاهی، ریختن نخاله و زباله در آبراهه ها و بی توجهی به موضوع پیشگیری از سیل از جمله موضوعاتی است که منجر به سرازیر شدن سیل به شهرها می شود‌.

این مقام مسئول با بیان اینکه سازمان جنگل ها متولی و مسئول کنترل سیل در کشور نیست، اظهار کرد: طبق قانون وزارت نیرو متولی رودخانه های کشور و مدیریت منابع آبی است و سازمان جنگل ها موضوع آبخیزداری را تنها در چند وجه همچون ارتقای پوشش گیاهی و ایجاد سازه ها به منظور کاهش تخریب سیل دنبال می کند که این موضوع بر هیچ کس پوشیده نیست.

وی ادامه داد: طبق اظهارات کارشناسان مطابق با برنامه تعیین شده، اعتبارات به موضوع آبخیزداری در کشور اختصاص نیافته است.

جزی با انتقاد از تخصیص اعتبار ناکافی به اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور بیان کرد: با توجه به عنایت مقام‌معظم رهبری بر اهمیت اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در ۲ سال گذشته اعتبارات مناسبی از صندوق توسعه ملی به این امر اختصاص یافت که با این وجود از رویکرد و برنامه ریزی مناسبی برای توسعه فعالیت های آبخیزداری در کشور برخوردار شدیم.

مدیر کل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها درباره اینکه اعتبارات مورد نیاز برای اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری برای به حداقل رساندن کاهش خسارت سیل چه قدر است، بیان کرد: در ابتدا مطالعات تفسیری که منتج به اجرا می شود باید در کشور باید داشته باشیم که بدین منظور حدود ۲۶ میلیون هکتار از کشور را مطالعه کردیم و در سطحی حدود ۱۲ میلیون هکتار برنامه اجرا شده و مابقی باید اجرا شود‌.

جزی ادامه داد: طبق برنامه ششم توسعه عملیات آبخیزداری و آبخوان داری باید در ۱۰ میلیون هکتار به طور متوسط سالیانه ۲ میلیون هکتار اجرا شود.

این مقام مسئول حداقل اعتبار برای اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور را یک‌میلیون تومان اعلام کرد و گفت: براین اساس برای اجرای عملیات پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری، سالیانه رقمی حدود ۲ هزار میلیارد تومان نیاز داریم که اگر منابع و اعتبارات لازم در اختیار سازمان جنگل ها قرار گیرد، امکان اجرای تعهدات در برنامه ششم توسعه وجود دارد.

مدیر کل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها ادامه داد: سال گذشته از محل صندوق توسعه ملی رقمی بالغ بر ۷۰۰ میلیارد تومان معادل ۷۵ درصد اعتبارات تخصیص پیدا کرد و مابقی دیون است که از محل اعتبارات امسال باید پرداخت کند.

جزی با تاکید بر این مسئله که امسال از محل صندوق توسعه ملی اعتباری بالغ بر ۱۵۰۰ میلیارد تومان باید به اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور اختصاص یابد، بیان کرد: علی رغم آنکه در ۲ سال اخیر نگاه ویژه ای به اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور شد، اما نتوانستیم سقف اعتباری مورد نیاز برای اجرای تعهدات برنامه ششم توسعه را پوشش دهیم.

وی با اشاره به مزایای اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور گفت: اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور تنها سیل نیست و موضوعات دیگر همچون کاهش فرسایش خاک، کنترل رسوب و‌کمک‌ به تغذیه آبخوان ها در آبخیزداری برای حل تراز منفی سفره های زیرزمینی از دیگر فواید اجرای این پروژه است که با توجه ویژه به موضوع آبخیزداری و کاهش هزینه ها می توان از این مزایا بهره برد.

این مقام مسئول تخصیص اعتبار مناسب را راه حل اساسی کاهش فرسایش خاک و رسوب در کشور بر شمرد و گفت: با توجه به آنکه اعتبارات پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در مقایسه با دیگر پروژه های عمرانی به مراتب کمتر است و به عبارت دیگر اعتبار پروژه های آبخیزداری در برنامه ششم توسعه تنها برابر با یک الی ۲ پروژه عمرانی دستگاه های دیگر است، از این رو موضوع آبخیزداری با انعطاف بیشتری باید در سازمان برنامه و بودجه و نظام برنامه ریزی مورد توجه قرار گیرد.

تاثیر توسعه سامانه آبگیر باران در نفوذ آب به درون زمین

ابوالقاسم حسین پور مدیر کل دفتر سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به اینکه شدت سیلاب ها به واسطه تغییر اقلیم روبه فزونی است، اظهار کرد: کاهش حجم بارش و نزولات آسمانی و بیلان منفی حوزه های آبخیز در اقلیم های مختلف در کنار تشدید بارش های رگباری منجر به افزایش سیلاب طغیانی در کشور شده است.

وی افزود: آمارهای سیل از ابتدای دهه ۳۰ تاکنون تزاید در ارتباط با تشدید سیل خیزی در کشور را نشان می دهد.

حسین پور با تاکید بر این مسئله که حرایم سیلاب باید به رسمیت شناخته شود، بیان کرد: در ساخت و سازها باید توسعه و فعالیت های حریم سیلاب رعایت شود چرا که عمده خسارت سیل ناشی از به رسمیت نشناختن حریم و دخل و تصرف در مسیر و مدیر سیلاب است.

این مقام مسئول ادامه داد: خسارت سیلاب به واسطه برخی فعالیت ها در گذشته همچون ساخت و سازهای غیرمجاز و بستن آبراهه ها و مسیل ها تشدید شده است.

مدیر کل دفتر سیلاب و آبخوان داری سازمان جنگل ها با اشاره به اینکه راه درازی پیش روی اجرای فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور است، بیان کرد: با توجه به عنایت ویژه مقام معظم رهبری طی ۲ سال اخیر منایع قابل توجهی از صندوق توسعه ملی به اجرای فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری در کشور اختصاص یافت، اما به واسطه کاهش از برنامه توسعه گذشته و اجرای پروژه در سطح ۱۲۵ میلیون هکتار راه درازی پیش رو داریم که نیازمند سرمایه گذاری و ضرورت مشارکت هر چه بیشتر مردم است.

حسین پور با بیان اینکه اجرای فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری در کاهش خسارت سیل ناثیر بسزایی دارد، گفت: در مناطقی که فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری صورت گرفته، خسارت سیل به مراتب کمتر از دیگر مناطق است که این امر نشان می دهد در شرایط اقلیمی ما، فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری در حفظ رطوبت خاک، احیای پوشش گیاهی، افزایش بهره وری نزولات آسمانی و کاهش خسارت سیل اثر بخشی بالایی دارد.

این مقام مسئول مجموع بارش های کشور را ۴۰۰ میلیارد متر مکعب اعلام کرد و گفت: با وجود آنکه بخشی از بارش ها به واسطه تبخیر از دست می دهیم، اما همین میزان محدود به واسطه تغییرات اقلیمی در سنوات اخیر دستخوش تحولاتی شده است. هر چند در مجموع میزان بارش های کشور با روند کاهشی روبرو بوده است.

حسین پور ادامه داد: با توجه به روند کاهشی میزان بارش های کشور نیاز است که از تمامی قطره های باران استفاده بهینه داشته باشیم و به عبارت دیگر سهم نزولات آسمانی را جذب زمین کنیم.

وی رویکرد سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور را افزایش نفوذ بارش و سیلاب به درون زمین دانست و افزود: افزایش نفوذ بارش به درون زمین از شکل گیری و تجمع سیلاب، طغیان سیلاب و خسارت در مناطق پایین دست پیشگیری می کند و به عبارت دیگر پیشگیری از تشدید سیلاب در حوزه های آبخیز بالادست با حفاظت آبخیزها، انجام فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری و تقویت پوشش گیاهی شدنی است.

مدیرکل دفتر سیلاب و آبخوان داری سازمان جنگل ها با بیان اینکه اجرای فعالیت های آبخیزداری و تقویت پوشش گیاهی در کاهش خسارت سیل تاثیر بسزایی دارد، گفت: افزایش همزیستی با سیلاب و رعایت قواعد اکولوژیک و قوانین طبیعت در خصوص سیلاب و منابع طبیعی در کاهش خسارت سیلاب تاثیر بسزایی دارد.

به گفته وی، توسعه سامانه آبگیر باران در قالب طرح های آبخیزداری و آبخوان داری کمک می کند تا بارش ها در سطوح مختلف در جای خود جذب و در زمین نفوذ داده شود چرا که این امر در تقویت آب چشمه ها، چاه ها، قنوات و احیای پوشش گیاهی تاثیر بسزایی دارد.

این مقام مسئول با تاکید بر افزایش سهم جذب بارش های آسمانی در کشور تصریح کرد: براین اساس برنامه های مناسبی در سازمان جنگل ها مدون شده که امیدواریم با جدیت و اختصاص منابع لازم فعالیت های آبخیزداری و آبخوان داری را در کشور توسعه دهیم.

کاهش اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری به واسطه کمبود بودجه بهانه ای بیش نیست

علی خان محمدی مدیر عامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی با اشاره به اینکه ایران کشوری سیل خیز در دنیا به شمار می رود، اظهار کرد: کشور ما به سبب موقعیتی که در آن قرار گرفته با پدیده های طبیعی همچون سیل، زلزله و خشکسالی روبروست، از این رو نیاز است برای رفع این بحران ها زیرساخت و سرمایه گذاری لازم فراهم شود‌‌.

وی با انتقاد از غفلتی که طی سال های اخیر پیرامون اجرای پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری در کشور صورت گرفت، افزود: اگرچه مدتی به بحث احداث سدها در کشور پرداختیم، اما متاسفانه نسبت به موضوع اجرای فعالیت های آبخیزداری و آبخوانداری طی ۴۰ سال گذشته در کشور غافل شدیم، در حالیکه همزمان با احداث هر سدی باید آبخیزداری و آبخوانداری انجام می شد.

خان محمدی ادامه داد: طی ۴ تا ۵ سال اخیر اقداماتی در حوزه آبخیزداری صورت گرفت تا با کمک آن بتوانند آب های سطحی که از سیل و بارندگی در کشور ایجاد می شود، جمع آوری و به این سمت هدایی کنند.

این مقام مسئول ایجاد زیرساخت های لازم را راه حلی مناسب برای نجات جنگل دانست و گفت: ایجاد یک ساختار زیرساختی علاوه بر رفع مشکلات تولید در نجات جنگل تاثیر گذار است، بنابراین نیاز است که روی این موضوع کار شود‌.

وی ادامه داد: همانگونه که قبل از ساخت یک ساختمان، نقشه ای طراحی می شود، از این رو نیاز است که در بخش کشاورزی برنامه مدونی در خصوص تولید و زیرساخت های اصلی از صفر تا صد مطالعات کارشناسی، نگه داری آب و ...انجام شود که متاسفانه ما در این زمینه کاری نکردیم در حالی که اگر بخواهیم زیرساخت های درستی ایجاد کنیم، مطالعات قبل از ایجاد سد یا آبخوان باید انجام دهیم تا دچار مشکل نشویم.

مدیر عامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی با بیان اینکه خسارت سیل در سایر کشورها به مراتب کمتر از ایران است، اظهار کرد: کشورهایی که میزان بارندگی آن ۱۰ برابر ایران است، هیچ گاه خسارتی مثل ما ندارند که این امر نشان می دهد ما خاک کشور را تهی کردیم و به همین خاطر نمی توانیم در مواقع اضطراری کشور را نجات دهیم چرا که با خالی شدن جنگل و پوشش گیاهی، اگر یک قطره آب روی زمین بریزد، میزان آن ۲ تا ۳ برابر می شود.

وی در پایان با اشاره به اینکه کاهش اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان داری به واسطه کمبود بودجه بهانه ای بیش نیست، تصریح کرد: اگرچه طی ۲ تا ۳ سال گذشته به سبب شرایط تحریم دچار کمبود منابع مالی شدیم، اما جای این سوال مطرح است طی سال هایی که نفت را با قیمت ۱۴۰ تا ۱۴۲ دلار می فروختیم چرا زیرساخت های لازم را اجرا نکردیم؟برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.