روزگار ناخوش بزرگترین بنای تاریخی کهگیلویه وبویراحمد/ احیای بافت قدیم دهدشت پشت دیوار کمبود اعتبار

کهگیلویه وبویراحمد که روزگاری به نام های بلادشاپور،انشان، جبال گیلویه و کهگیلویه شناخته می شد با آثار تاریخی متفاوت ومتنوع بخش زیادی از تاریخ وتمدن کهن ایران را در دل خود جا داده واین مسئله نشان می دهد کهگیلویه وبویراحمد در روزگاران گذشته دوران باشکوهی از عظمت و رونق را تجربه کرده است.

بافت قدیمی شهر دهدشت به عنوان بزرگترین بنای تاریخی و شناسنامه میراث تاریخی استان با ۴۵هکتار وسعت در گذشته دور، شامل ۲هزار خانه،سه مسجد،دو مدرسه،سه حمام،هفت امامزاده،کاروانسرا وبازار بزرگ ومنازل مسکونی است و می توان باسفر به این شهر وبازدید از آن تلاقی هنر Art ومذهب را به نظاره نشست وتاریخ را یک بار دیگر مرور کرد.

بافت قدیم دهدشت یکی از بزرگ‌ترین محوطه‌های تاریخی کشوراست

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد درهمین خصوص می گوید:بافت تاریخی شهر دهدشت مهم‌ترین و کهن‌ترین اثر تاریخی شهرستان کهگیلویه است، که گنجینه‌ای از معماری اسلامی دوران صفویه به شمار می‌رود.

محمود باقری افزود: این بافت یکی از بزرگ‌ترین محوطه‌های تاریخی کشور در جنوب‌غربی ایران محسوب می‌شود که در ضلع جنوبی شهر کنونی دهدشت به وسعت حدود 34 هکتار واقع شده است.

باستان شناسان نیز بر این باورند که شهرتجاری-اقتصادی دهدشت قدیم تا دوران قاجاریه از جمعیت چشمگیر وقابل توجهی برخوردار بوده است.

شکوه و رونق گذشته بافت قدیم دهدشت

برقک باستان شناس یاسوجی با اشاره به عصر طلایی بافت قدیم دهدشت بیان داشت:در حالی که در گذشته شهر دهدشت قدیم دوران رونق وشکوه خود را سپری می کرد ،بسیاری از شهرهای اروپایی هنوز از اصول اولیه شهری دور بودند و از آن فاصله زیادی داشتند.

وی ادامه داد:جمعیت شهر دهدشت در ایران عصر صفوی تا ۲۰هزار نفر هم می رسید.

وجود معماری اسلامی همه ادوار دربافت قدیم دهدشت

پارسه کارشناس میراث فرهنگی استان با بیان اینکه قدمت این بافت مربوط به اوایل دوره سلجوقی تا اواخر دوره قاجاریه است،می گوید: از تمام ادوار اسلامی در بافت تاریخی دهدشت معماری وجود دارد.

در واقع این شاهکار دست معماران اسلامی به دلیل موقعیت جغرافیایی واستراتژیکی خود کوتاه‌ترین راه میان بنادر جنوبی و اصفهان به عنوان مرکز حکومت صفویان بوده است وبه عبارت بهتر چهار راه تجاری و اقتصادی جنوب کشور درایران عصر صفوی محسوب می شد .

وجود راه های سنگفرش و پل‌های متعدد و مرکزیت تجاری آن نیز حکایت از این دارد که شاخه‌های فرعی جاده ابریشم از این شهر عبور می‌کرده است.

این بافت همچنین به دلیل وجود بارگاه 7 امامزاده در آن، به شهر "هفت گنبد" نیز مشهور است.عمده ترین مصالح ساختمانی به کار رفته در آن شامل سنگ لاشه، گچ، ساروج، خاک، نی و تنبوشه سفالی است.

باروی شهر

بررسی عکس هوایی قدیمی شهر نشان می‌دهد که بافت قدیمی شهر دهدشت دارای برج و باروی محیطی بوده که بخش هایی از آن در نزدیکی امامزاده بی‌بی‌عصمت و بخش هایی از آن نیز در قسمت شمالی شهر دیده می شود.

این شهر دارای دو دروازه اصلی است که یکی از آنها در میان باروی جبهه غربی ودومی نیز در سمت غربی یا ارگ قدیمی شهر در گوشه شمال شرقی قرار گرفته است.

ارگ قدیمی

بنای ارگ یا قلعه قدیمی شهر با دوباروی جداگانه در بلندترین نقطه شهر واقع شده که بخش‌های دو گانه فضای ارگ را از یکدیگر جدا می‌ساخته و ورودی آن رو به فضای شهر قدیم و در میان جبهه غربی ارگ بوده است .

حمام کهیار عروس بناهای شهر هفت گنبد

حمام کهیار که به عروس بناهای شهر هفت گنبد نیز معروف است در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت وبه فاصله 40 متری از کاروانسرا قرار دارد.

این حمام دارای دو بخش سربینه و گرمخانه همراه با سردرب، چاه آب و تون حمام است که به‌وسیله راهروهای پیچ‎دار به همدیگر راه دارند. در چهارگوشه صحن مرکزی و نیم گنبد آن رسم‌بندی‌‎های هندسی متقارنی وجود دارد که پلان چهار گوش را به گنبد تبدیل کرده است.

آب انبار

این بنا در ضلع شرقی شهر و در دامنه آبریز مشرف بر شهر به فاصله 120 متری از ارگ تاریخی دهدشت بنا شده که دارای 4 حوضچه پلکانی بوده که کف هر حوضچه نسبت به حوض قبل از خود برجسته‌تر است.

پلان آن به شکل مستطیلی با مصالحی از گچ، سنگ و ساروج خاکستری که خاص زیرساخت‌های آبی شهر هفت گنبد بوده ساخته شده است.

این بنا مهم‎ترین آب انباری است که در دوره صفویه برای آب آشامیدنی ارگ ایجاد شده است.

کاروان سرا

درضلع غربی بافت تاریخی دهدشت کاروانسرایی به جا مانده از عصر صفویه وجود دارد، که محل بیتوته بازرگانان در گذشته بوده است.

این بنا دارای 37 حجره و 30 ایوان در جلوی حجره‎ها بوده که دور تا دور حیاط بنا شده‎اند. 4 ایوان بزرگ در چهارگوشه آن به شکل متقارن وجود دارد که هر ایوان به سه یا چهار حجره راه دارد.

بازار

مجموعه بازار Store شهر تاریخی دهدشت به عنوان یکی از شاهرگ‌های مهم آن دوران که تمام معابر اصلی به آن راه داشته است.

از کاروانسرا تا ارگ تاریخی به طول یک کیلومتر امتداد داشته که دو بخش شرقی و غربی شهر را به همدیگر وصل می‎کرد. با توجه به موقعیت استراتژیکی شهر دهدشت در آن زمان، این بازار یکی از بازارهای فعال و مهم در منطقه جنوب و جنوب غربی ایران بوده که با کشورهای حوزه خلیج فارس و هند و چین ارتباط داشته است.

مسجد جامع

مسجد جامع به عنوان کهن ترین مسجدشهرقدیم درضلع شرقی بافت شهر وبین دو محور اصلی شهر قرار دارد، که قدمت آن احتمالا به قبل از دوره صفویه برمی‌گردد.

مسجد مورک

قدمت مسجد مورک به اوایل دوره صفویه برمی گردد واین بنا در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت قرار دارد و شبستان آن اقتباسی از مساجد اولیه دوره اسلامی در منطقه جنوب کشور است.

قدمگاه خضرنبی

در جنوب غربی دهدشت بقعه‌ای معروف به بقعه خضر نبی وجود دارد، این زیارتگاه دارای ساختمان ده ضلعی کوچکی است که تا کنون چندین بار مرمت و بازسازی شده است.

روزگار ناخوش بزرگترین بنای تاریخی کهگیلویه وبویراحمد/ احیای بافت قدیم دهدشت پشت دیوار کمبود اعتبار

بلادشاپور محل تجمع احشام و معتادان

با همه این ها این روزها بلاد شاپور که روزگاری خواهر خوانده شهرهای اصفهان،تبریز وقزوین محسوب می شد وضعیت مطلوب و خوشایندی ندارد و احیا وحفاظت از آن پشت دیوار کمبود اعتبار مانده است.

در واقع گستره وسیع این بافت و همینطور نهادینه نشدن فرهنگ سازی حفظ آثار تاریخی ، صیانت از آن را با مشکل مواجه کرده است،به گونه ای که این بنای ارزشمند تاریخی به جای تبدیل شدن به یک مرکز ایران گردی وحتی جهان گردی به مکانی برای تجمع معتادین وحتی احشام تبدیل شده است.

اعتبارات استانی جوابگوی تملک بافت تاریخی دهدشت نیست

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد درهمین خصوص با بیان اینکه برای آزادسازی، تملک و محصور کردن بافت تاریخی دهدشت ۳۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است، گفت: اعتبارات استانی جوابگوی تملک این بافت نیست.

باقری با بیان اینکه اعتبارات استانی جوابگوی تملک بافت قدیم دهدشت نیست، گفت: احیای این بافت حمایت مضاعف مسئولان استانی را می‌طلبد.

وی ابراز کرد: چهار اثر تاریخی این بافت شامل کاروانسرا، حمام کهیار، حمام محمد و خانه چراغ چشم که در سال‌های گذشته مرمت شدند توسط صندوق احیا به بخش خصوصی واگذار می‌شود.

روزگار ناخوش بافت قدیم دهدشت که در گذشته از تمام شاخص های شهری برخوردار بود، هشداری جدی برای ماست،هشداری که اگر متولیان امر آن را جدی نگیرند، قطعا نابودی این بنای تاریخی را به دنبال خواهد داشت.

احیا وصیانت بافت قدیمی دهدشت در سایه کم توجهی مسئولان وهمینطور نا آگاهی برخی از مردم در شرایط اما واگر قرار گرفته است.

شرایطی که ضرورت توجه جدی به این میراث ارزشمند را می طلبد و بایدمتولیان هرچه سریعتر ساماندهی آن رادر دستور کار قرار دهند،چرا که حفظ این میراث کهن نقش بی بدیل وقابل توجهی درتوسعه گردشگری،اقتصاد وهمچنین مبحث پرچالش اشتغال به عنوان یکی از اصلی ترین دغدغه های جوانان دراستان کمتر برخورداری نظیر کهگیلویه وبویراحمد خواهد داشت.

گزارش از یاسر سجادپور

خواندنی های رکنا را در اینستاگرام دنبال کنید