دریاچه ارومیه همچنان در احتضار

به گزارش رکنا ازارومیه؛ خبرکاهش تراز آب دریاچه ارومیه را دیروز مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی اعلام کرد. او گفت: «بر اساس آخرین پایش‌های انجام شده سطح تراز دریاچه ارومیه در مقایسه با مدت زمان پارسال ۶۰درصد کاهش یافته است.»

به‌ گفته یاسر رهبردین درحال حاضر وسعت دریاچه ارومیه ۲هزار و ۲۷۳کیلومتر مربع است که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۳هزار و ۶۰۷کیلومترمربع بود که هزار و ۳۳۴کیلومتر مربع کاهش دارد.از نظر حجم آب موجود دریاچه ارومیه، روز گذشته این دریاچه سه میلیارد مترمکعب آب داشته است. درصورتی‌که این میزان در سال گذشته بیش از ۴میلیارد و ۹۸میلیون مترمکعب بوده است. بنابراین یک میلیارد و۹۶میلیون مترمکعب کاهش نشان می‌دهد.

کوتاهی وزارت نیرو در پرداخت حقابه دریاچه ارومیه

چند وقت پیش مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی مقصر وضعیت دریاچه ارومیه را وزارت نیرو دانست و انگشت اتهام را به‌سوی این وزارت نشانه گرفت و گفت: «در حوضه‌های آبریزی مثل دریاچه ارومیه که دارای سد هستند، وزارت نیرو آب را پشت سدها نگه می‌دارد و براساس توافق‌های انجام شده در زمان مشخصی آب را به‌سمت دریاچه رها می‌کند، اما متاسفانه امسال تمام سدها را بسته و اجازه نداده‌اند که آب به‌دریاچه ارومیه برسد.» به‌ گفته فرهاد سرخوش، حقابه دریاچه ارومیه طی سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، ۶۴۰میلیون مترمکعب برآورد شده بود که از این میزان تنها حدود ۱۶۰میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه پرداخت شده است.

 مسعود باقرزاده‌ کریمی، رئیس حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز پای وزارت نیرو را به میان آورد و بخشی از مشکل دریاچه ارومیه را به‌عدم پرداخت حقابه وزارت نیرو گره زد. البته به اعتقاد وی علت اصلی خلف وعده وزارت نیرو خشکسالی شدید است که در 50سال اخیر نه‌تنها در ایران که در نیمکره شمالی بی‌سابقه بوده و منجر به کاهش 50درصدی ورودی آب از سدها شده است.

اگرچه دریاچه ارومیه به‌همت دولت روحانی از خشکسالی نجات یافت. اما بسیاری معتقدند دولت یازدهم و دوازدهم علی رغم شعارهای محیط زیستی که سر می‌داد و خود را با این عنوان معرفی می‌کرد و حتی اولین مصوبه دولت هم درباره احیای دریاچه ارومیه بود و و به‌رغم هزینه ۱۱هزار میلیارد تومانی برای احیای این دریاچه، اما آن‌طور که باید و شاید در این حوزه به‌اهداف خود نرسیده است؛ طوری‌که اکنون که یک سال بیشتر به‌پایان وعده احیای کامل دریاچه ارومیه نمانده است، این دریاچه روند نزولی و کاهشی را طی می‌کند به‌نحوی‌که فقط در طول یک سال ۶۰درصد از تراز آن کاهش یافته است.

دلایل وخامت حال دریاچه

یک پژوهشگر حوزه آب معتقد است برداشت بی‌رویه و مصرف بالای آب در استان آذربایجان غربی و عدم مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی و سایر بخش‌ها باعث شده که این استان با خطر کم‌آبی مواجه شود؛ بنابراین توقف رهاسازی آب به دریاچه ارومیه و وضعیت نامساعد فعلی این دریاچه محصول کم آبی این استان است.

به اعتقاد نورالدین خرمی «علاوه بر عدم اختصاص حقابه از سوی وزارت نیرو و مصرف سهم دریاچه ارومیه برای تامین آب شرب و کشاورزی، کاهش ۲۲درصدی بارش باران در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، افزایش دما و به‌تبع آن افزایش تبخیر و همچنین وعده‌های عمل نشده دولت پیشین از دلایل بحران خشک شدن دریاچه ارومیه به‌شمار می‌رود.»

خرمی عدم توفیق دولت روحانی در احیای دریاچه ارومیه را اجرای ناقص یا توقف برخی طرح‌ها مانند عدم تحقق انتقال آب از سد «کانی سیب» به دریاچه ارومیه دانست و گفت: «دولت روحانی به‌رغم این که دریاچه ارومیه را از خشکی کامل نجات داد و تلاش زیادی برای احیای آن انجام داد، اما به‌دلیل یک سری کوتاهی‌ها یا اجرای پر ایراد برخی از طرح‌ها نتوانست انتظارات را برآورده کند و خیال همه را از نجات دریاچه ارومیه راحت کند.»

وعده‌های عمل نشده احیای دریاچه ارومیه

وی در مورد وعده‌های عمل نشده ادامه داد: «بحث در مورد وعده‌های عمل نشده و کوتاهی‌ها در حق دریاچه ارومیه بسیار زیاد است و نمی‌توان همه کاستی‌ها را اینجا آورد، اما تیتر وار به چند مورد اشاره می‌کنم. قرار بود سد کانی سیب بیش از ۶۰۰میلیون مترمکعب آب را از زاب انتقال دهد، اما محقق نشد، قرار شد سطح زیر کشت اراضی آبی با پرداخت هزینه به کشاورزان کاهش پیدا کند که این طرح نیز به‌علت عدم تامین اعتبار و ناتوانی در جلب مشارکت بهره برداران در جامعه کشاورزی توفیقی به دست نیامد.

قرار شد از سرشاخه‌های ارس مقدار آبی را برای ترمیم، به‌دریاچه انتقال دهند، اما چون هیچ طرح علمی برای این امر نداشتند و اعتباری هم به آن اختصاص نداده بودند، این طرح هم فقط در حد یک توصیه ماند و اجرایی نشد. چاه‌های غیرمجاز نیز جمع نشد و حتی به‌تعداد آنان اضافه شد و مواردی دیگر»

خرمی تصریح کرد: «اگرچه برخلاف سال‌های گذشته، اکنون از مرگ دریاچه حرف نمی‌زنیم و ستاد دریاچه ارومیه توانست این دریاچه را از شرایط خشک شدن به‌حالت تثبیت برساند، اما وضعیت موجود دریاچه ارومیه هنوز با شرایط آرمانی و رضایت بخش فاصله زیادی دارد.

فاصله سه متری سطح تراز دریاچه ارومیه با تراز اکولوژیک آن گویای حال ناخوش این دریاچه و عدم توفیق اقدامات انجام شده در احیای دریاچه ارومیه است.»این پژوهشگر آب با اشاره به‌تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه گفت: اگر این دریاچه به‌صورت کامل احیا نشود و حال خود رها شود، حدود ۱۰میلیون تن ریزگرد یا گردوغبار را تولید می‌کند. بدون تردید این حجم از ریزگردها زندگی ۱۵میلیون نفر از مردم این حوضه آبریز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این شرایط احیای دریاچه ارومیه یک ضرورت است و هر دولتی باید احیای آن را در اولویت قرار دهد.

معجنی/آذربایجان غربی