دارالفنون؛ قربانی حرکت حلزونی مرمت و عدم تخصص وزارت آموزش و پرورش/این اثر؛ تاریخی است نه یک عمارت معمولی + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، درالفنون، اولین کالج ایرانی، زیر بار بی توجهی مسئولان آموزش و پرورش، قد خم کرده است.

دارالفنون را همه می شناسیم. مدرسه ای که بنای آن به همت میرزا تقی خان امیرکبیر نهاده شده است. او پس از سفر به روسیه، نیاز کشور به مرکز آموزش عالی را حس کرد و دستور ساخت دارالفنون را داد. با این وجود، صدراعظم، هیچ‌گاه نتوانست بازگشایی این مدرسه را ببیند و 13 روز پس از افتتاح آن، در حمام فین کاشان به قتل رسید. این بنا، در خیابان ناصر خسرو تهران واقع شده که این روزها، حال و روز خوشی ندارد.

دارالفنون، جایی که به عنوان اولین کالج ایران شناخته می شود، این روزها مرمتش به کُندی در حال انجام است و حال و روز خوشی ندارد. سالهاست وضعیت مرمت این بنای تاریخی و ارزشمند، که تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش است، روی هوا مانده است.

سقف و دیوارهای ترک خورده، آجرهای فرو ریخته، ویرانه ای از این بنای تاریخی را برجای گذاشته است که نشان از بی توجهیِ فاحش سازمان پژوهش آموزش و پرورش به دارلفنون دارد. بنایی که نشان از هویت علمی-فرهنگی ایران است و مشخص نیست قرار است چه بر سرش بیاید.

منبع آگاه در سازمان پژوهش: با این فرمان، مرمت دارالفنون 60 سال طول می کشد!

یک منبع آگاه در سازمان پژوهش وزارت آموزش و پرورش به رکنا می گوید که با این سرعت مرمت دارالفنون، مرمت این بنای تاریخی، 50 الی 60 سال طول خواهد کشید!

سوال اینجاست با این روش کار، آیا 60 سال دیگر، چیزی از دارلفنون باقی خواهد ماند تا آیندگان آن را ببینند یا خیر؟

عضو شورای عالی میراث فرهنگی در خصوص روی هوا بودن مرمت دارالفنون چه می گوید؟

در این راستا، سید محمد بهشتی، عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری در گفت و گو با رکنا گفت: اگر قرار باشد کاری در بنای ثبت شده انجام شود، باید تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی باشد. اگر این وزارتخانه، منابعی در اختیار داشته باشد می تواند کمک هایی هم به آموزش و پرورش داشته باشد ولی اگر بودجه نداشته باشد، الزامی برای کمک وجود ندارد. این وظیفه آموزش و پرورش است که این بنا را مرمت کند و برای آن بودجه در نظر بگیرد. مگر وقتی سایر مدارس آموزش و پرورش فرسوده می شوند، چه کار می کند؟ الان هم باید همان کار را انجام دهد. 

وی گفت: وقتی بنا را رها می کنند و می گویند 60 سال مرمت  آن طول می کشد، نشان می دهد که به این مهم بی توجهی می کنند. علاوه بر این، تعمیرات بنای تاریخی ارزان تر از تعمیرات بنای مدرن است. به دلیل اینکه در بنای تاریخی از مصالح گران قیمت مثل فولاد و سیمان استفاده نشده است. بنای تاریخی آجر و گچ و آهک است. همچنین استادکاران نیز خیلی گران قیمت نیستند. این بهانه بیخودی است که آموزش و پرورش می گیرد.

بهشتی تاکید کرد: چند سال است که دارلفنون بلاتکلیف است؟ به خاطر اینکه اصلا آنها نمی دانند باید با آنجا چه کار کنند. هرکسی می آید یک نقشه ای برای دارالفنون می کشد. یکی می آید و می خواهد آنجا را موزه کند، دیگری می خواهد مرکز فرهنگی تاسیس کند. این بلاتکلیفی موجب می شود هیچ متولی برای به سرانجام رساندن آن وجود نداشته باشد. من فکر می کنم اگر دارالفنون دوباره مدرسه شود، می تواند سر و سامان بگیرد. به دلیل سابقه تاریخی که اینجا دارد، می تواند مدرسه موفقی در کشور باشد.

این عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری در پایان گفت: دارالفنون مکان مهمی در تهران است که نباید به آن بی توجهی شود. 

پاسخ آموزش و پرورش در خصوص چرایی مرمتِ نامناسب دارالفنون

محمدعلوی تبار معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش در گفت و گو با رکنا با تشریح تعدادی از اقداماتی که در راستای حفاظت و مرمت  این بنای ارزشمند تاریخی، در چند سال اخیر صورت گرفته است گفت: در اسفند ماه 1398 و فروردین ماه 1399، کلیه اسناد مرتبط با بازسازی ها و مرمت های سال های گذشته مدرسه تاریخی دارالفنون توسط تیم تخصصی مرمتی - عمرانی با هدف شناخت آسیبها و اتخاذ استراتژی مناسب و اقتصادی حفاظتی - مرمتی در مواجه با این بنای ارزشمند مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار گرفت.

وی افزود: در نیمه دوم سال 1399 مطالعات آسیب شناسی اولیه با محوریت موضوع وضعیت ژئوتکنیکی مورد توجه قرار گرفت واز مهرماه 1399 مطالعات ژئوفیزیک-ژئوتکنیک- و مقاومت مصالح در مورد بنا آغاز شد. 

علوی تبار نوع آسیب ها را تشریح کرد و ادامه داد: با توجه به رویت آسیب ها و عوارض متعدد در بنا که عمدتا ریشه در مسائل ژئوتکنیکی و نشست ناهمگون در بستر بنا داشت تصمیم بر آن شد که تا طی یک مطالعه تخصصی و با بکارگیری یک شرکت تخصصی-مهندسی ژئوتکنیک-ژئوفیزیک، وضعیت بستر و سازه دارالفنون مورد بررسی دقیق و اصولی قرار گیرد تا ضمن حفظ اصالت بنا، و رعایت اصل مداخله کمینه، از هزینه های اضافه در اقدامات مرمتی آتی جلوگیری شود.

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش در ادامه و در تکمیل اقدامات مطالعاتی این سازمان در محافظت از دارالفنون گفت: از ویژگی های بارز در این مرحله از مطالعات، اتخاذ رویکردی روزآمد و نوین در این بنا بود. در این مرحله از مطالعات در ابتدا با هدف کاهش مداخلات مطالعات ژئوتکنیک و حفر  گمانه های شناسایی کمتر، از تجهیزات روزآمد ژئوفیزیک از جمله ژئورادار و ژئوالکتریک استفاده به عمل آمد و وضعیت زیر سطحی به صورت کامل رصد گردید و سپس از مطالعات ژئوتکنیک به صورت تکمیلی استفاده به عمل آمد. نتایج این مطالعات با استقبال مجامع علمی -پژوهشی عرصه میراث فرهنگی و ارایه در همایش های بین المللی همراه بود.

سپس علوی تبار آغاز اقدامات عملیاتی این سازمان در مشارکت طلبی از متخصصین را مطرح کرد و گفت: نیمه اول سال 1400اسناد مناقصه اجرای فاز اول مرمت بر اساس طرح جامع مرمت مصوب سازمان میراث فرهنگی زیر نظر اساتید نام آشنا عرصه مرمت و معماری جهت مرحله اول اقدامات مرمتی مدرسه تاریخی دارالفنون در دستور کار قرار گرفت و در این مرحله با توجه به وضعیت نامناسب یال غربی ساختمان مدرسه تصمیم بر آن شدتا عملیات حفاظت و مرمتی مناسب در این یال به عمل آید.

علوی تبار اقدامات مرمتی در مرحله بعد که مقارن با  آذر ماه سال 1400شمسی بود را آغاز عملیات فنی با پشتوانه دقیق مطالعاتی و علمی برشمردو ادامه داد: اهم عملیات حفاظتی مرمتی مدرسه تاریخی دارالفنون در این مرحله 

_خاکبرداری تا رسیدن به تراز ارتفاعی مناسب و بستر سازی شفته آهکی مناسب در حیاط غربی و شرقی مدرسه.

_حذف الحاقات فاقد ارزش تاریخی و استحکام بخشی در بخش شمال غربی مدرسه تاریخی دارالفنون

_ بهسازی خاک با دو روش سنتی و مدرن در یال غربی ساختمان با هدف کنترل نشست های فزاینده فعال ساختمان که ماهیت وجودی بنا را تهدید می کرد بود که نقطه قوت این عملیات به کارگیری روشی تزریق مواد مناسب با کمترین مداخله در این بنای تاریخی است. 

معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ،دوخت و دوز ترک های عمیق و نیمه عمیق دیوارها و جرزهای یال غربی ساختمان پس از حذف عامل مخل ایجاد کننده این ترک ها، پاکسازی و احیا و ساماندهی کلیه های چاه های جذبی حیاط های شرقی و غربی ساختمان مدرسه.

مرمت ورق های گالوانیزه شیروانی ها در کل مدرسه و ناودان ها را از جمله اقدامات مهم دیگری برشمرد که در مواجهه با این بنای با ارزش صورت پذیرفت.

علوی تبار سال ۱۴۰۲را سال تهیه اسناد مناقصه اجرای فاز دوم طرح جامع مرمت اعلام کرد و گفت: تهیه اسناد مناقصه و جزییات اجرایی فاز2 طرح جامع مرمت مصوب سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۴۰۲ انجام شد و در این مرحله بیشترین توجه معطوف به استحکام بخشی و رفع مشکل نشست در یال شمالی و بخش سردر که یکی از ارزشمند ترین بخش های این بنا می گردیدوهمچنین تکمیل حیاطهای شرقی و غربی و ترمیم توفالکوبی های سقف طبقه اول مورد اقدام قرار گرفت.

علوی تبار گفت که در سال ۱۴۰۲ اجرای فاز دوم ادامه یافت و مناقصه انتخاب شرکت های مشاور و پیمانکار مرمت با هدف اجرای فاز دوم اجرای طرح جامع مرمت مصوب سازمان میراث فرهنگی و گردشگری موفقیت آمیز برگزار شدو بحمدالله از مهرماه سال جاری عملیات اجرایی مربوطه آغاز شده و در حال حاضر در مرحله اجرای عملیات بهسازی خاک در یال شمالی است.