تنها 2 سال است تغییر اقلیم در سطوح ارشد مدیریتی کشور درک شده/ روحانی زمین سوخته و مین گذاری شده تحویل دولت بعدی داد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تغییرات اقلیمی مهمترین معضل محیط زیست سراسر جهان محسوب می شود که با افزایش انتشار گازهای گلخانه ای بر اثر مصرف بی رویه سوخت های فسیلی در قرن های گذشته پدید آمده است و در سال های اخیر با آثار شومی نظیر رشد خشک شدن تالاب ها، بیابان زایی، تشدید گرد و غبار، افزایش خشکسالی های پیاپی، بیشتر شدن بارندگی های شدید، رشد احتمال وقوع سیل های ویرانگر، افزایش آتش سوزی جنگل ها و ... تمام کشورها را درگیر خود کرده و از قضا ایران به دلیل دارا بودن اقلیم خشک و نیمه خشک، بیش از متوسط جهانی از تغییر اقلیم آسیب دیده است.

در این میان با توجه به پیش بینی اقلیم شناسان مبنی بر افزایش تبعات ناشی از تغییر اقلیم در سال های آتی، بسیاری از کشورهای جهان که الزاما جزو کشورهای پیشرفته محسوب نمی شوند، در چند سال گذشته برنامه هایی را برای مواجهه با تغییرات اقلیمی و سازگاری با تبعات آن اعلام کرده و در حال اجرا هستند که از جمله مهمترین این برنامه ها نیز می توان به کربن زدایی از صنعت و اقتصاد با کاهش مصرف سوخت های فسیلی و توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر  اشاره کرد. در چنین شرایطی سوال مهم این است که آیا مساله تغییرات اقلیمی در سطوح کلان مدیریتی کشور درک شده و اساسا برنامه ریزی ما برای مبارزه با تغییر اقلیم و آثار سوء ناشی از آن چه بوده است؟

این سوالات را با علی اکبر علیزاده، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس مطرح کردیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار رکنا گفت: سیاست گذاری کلان جمهوری اسلامی در عرصه مدیریت منابع آبی پیش از مواجه شدن با تغییرات اقلیمی این بود که چون ایران کشور خشکی محسوب می شود، ما باید آب باران را در زمانی که بارش بیش از نیاز ما است، به طرق مختلفی ذخیره کنیم و در مواقع لزوم، آن را در عرصه های شرب، کشاورزی و صنعت به مصرف برسانیم. تمام پروژه های عمرانی مربوط به سدسازی، زهکشی و کانال کشی نیز در چند دهه گذشته مبتنی بر همین سیاست کلان اجرا شده است.

وی افزود: در سال های اخیر اتفاقاتی رخ داده است که نشان می دهد ما باید سیاست گذاری های کلان خود در زمینه مدیریت منابع آبی را تا حدودی عوض کنیم. مهمترین این اتفاقات نیز وقوع تغییرات اقلیمی است که نه تنها ایران، بلکه تمام نقاط جهان را درگیر خود کرده است، اتفاقی که در سال های اخیر باعث وقوع سیل های مخرب در استان های مختلف ایران شده است که از جمله آنها می توان به سیل های گسترده تابستان امسال و سیل های سال 98 در خوزستان، لرستان و گلستان اشاره کرد. تمام این اتفاقات نشان داد که ما هنوز برای مبارزه با تغییرات اقلیمی آمادگی نداریم و به همین دلیل، باران هایی که باید برایمان نعمت باشد، به نغمت تبدیل می شود.

دولت قبل سیل های سال 98 را به ترسالی نسبت می داد، نه تغییر اقلیم

سوال مهمی که از همین صحبت های ابتدایی علیزاده مطرح می شود، این است که با وجود تجربه سیل های شدید در کشور در سال 98 و لمس تبعات تغییر اقلیم از سال های گذشته، از همین سیل های ویرانگر گرفته تا تشدید گرد و غبار و خشک شدن تالاب ها و مشاهده این نکته که تغییر اقلیم چند سالی است که به صورت مستقیم روی زندگی مردم ایران تاثیر گذاشته است، چرا در سال های اخیر برنامه مناسبی برای مواجهه با آثار نوسانات آب و هوایی اجرا نشد تا امسال هم مانند سال 98، سیل های شدید ناشی از تغییر اقلیم بتواند خرابی های متعددی را در کشورمان ایجاد کند؟

عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس در پاسخ به این سوال گفت: در سال 98 که سیل های مختلفی در گوشه و کنار ایران رخ داد، بحث تغییر اقلیم مطرح نبود، بلکه این بحث در سطوح بالای مدیریتی دولت قبل مطرح بود که دنیا وارد دوره ای از ترسالی شده است و این سیل ها را ناشی از ترسالی می دانستند، نه تغییرات اقلیمی. اما اکنون حدود دو سال است که موضوع تغییر اقلیم در سطوح کلان کشورمان مطرح می شود و بسیاری از پدیده های جوی نیز به همین معضل کلان زیست محیطی نسبت داده می شود.

ایران در مواجهه با آثار تغییر اقلیم ضعیف عمل کرده است

نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی در ادامه صحبت های خود اظهار داشت: در حال حاضر مساله تغییر اقلیم در سطوح کلان مدیریتی کشور درک شده است و ما برای این که بتوانیم برای مواجهه با تبعات این پدیده برنامه ریزی کنیم، نخست باید تغییر اقلیم را در کشورمان به یک گفتمان تبدیل کنیم. برای این منظور نیز باید گفتمان تغییر اقلیم از سطوح کلان نظام به بدنه راه پیدا کند و کارشناسان و دانشگاهیان درباره تبعات تغییر اقلیم و راهکارهای مقابله با آن تحقیق کنند تا بتوانیم با استفاده از نتایج این تحقیقات، برای مقابله با تغییرات اقلیمی برنامه ریزی کنیم.

وی با اذعان بر این نکته که ایران در مواجهه با آثار سوء ناشی از تغییرات اقلیمی ضعیف عمل کرده است، عنوان کرد: با وجود این که مسئولان سطوح ارشد مدیریتی کشور متوجه موضوع تغییر اقلیم شده اند، اما هنوز این موضوع به بدنه کارشناسی نرسیده است و بخصوص در جامعه دانشگاهی و محققان کشور نیز هنوز این باور قوی شکل نگرفته که مساله تغییر اقلیم بسیار جدی است و ما باید درباره راهکارهای مختلف مواجهه با این پدیده تحقیق کنیم و بعد هم براساس نتایج تحقیقات برای سازگاری با نوسانات آب و هوایی پیش رو برنامه ریزی کنیم.

آیا ایران در درک موضوع تغییر اقلیم دچار عقب ماندگی است؟

اما در حالی علی اکبر علیزاده، عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس به رکنا می گوید که اکنون حدود دو سال است مساله تغییر اقلیم در سطوح کلان کشورمان درک شده است که موضوع تغییر اقلیم از سال 1960 توسط کارشناسان محیط زیست جهان مطرح شد و در سال 1992 نیز کنوانسیون سازمان ملل درباره تغییر اقلیم به تصویب رسید و در سال 2015 نیز توافقنامه پاریس برای هم سو کردن تلاش های جهانی در راستای مبارزه با تغییرات اقلیمی امضا شد. البته ایران هم در هر دو معاهده بین المللی مذکور عضویت دارد، اگرچه تحریم ها مانع از اجرای کامل تعهدات کشورمان شده است.

همچنین در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان طبق معاهدات بین المللی امضاشده درباره تغییر اقلیم، در حال برنامه ریزی یا اجرای برنامه هایی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی هستند که از جمله آنها می توان به گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و توسعه اقتصاد سبز اشاره کرد. اما آن طور که علیزاده می گوید، ایران هنوز در مراحل ابتدایی ایجاد گفتمان تغییر اقلیم قرار دارد و هنوز برنامه ریزی مناسبی برای مواجهه با این پدیده در کشورمان شکل نگرفته است. مجموعه این اتفاقات نیز به نوعی نشان می دهد که کشورمان در برنامه ریزی برای مواجهه با تغییرات اقلیم دچار عقب ماندگی شده است.

این موضوع را نیز با عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس در میان گذاشتیم و او در پاسخ به رکنا گفت: نمی توان گفت تغییرات اقلیمی چندین سال است که طبیعت کشور ما را درگیر کرده و این موضوعی است که کارشناسان هواشناسی و محیط زیست باید آن را بررسی کنند. یعنی محققان باید با بررسی وضعیت بارندگی و سیل در ایران در طول چند دهه اخیر، اعلام کنند که تغییر اقلیم حدودا چند سال است که طبیعت ایران را درگیر کرده و تا به حال چه تاثیراتی بر کشورمان گذاشته است.

وی در ادامه تاکید کرد: موضوع روند اثرگذاری تغییر اقلیم بر طبیعت ایران باید توسط محققان مشخص شود، ولی بررسی های من به عنوان نماینده مجلس نشان می دهد که حدود دو سال است مساله تغییر اقلیم در سطوح کلان ارشد کشور درک شده است و قبل از آن، مساله افزایش یا کاهش بارندگی ها بیشتر به موضوع ترسالی و خشکسالی نسبت داده می شد، نه الزاما تغییرات اقلیمی.

توسعه آبخیزداری، مهمترین برنامه کشور برای مواجهه با تغییرات اقلیمی

علیزاده در پاسخ به این سوال که از زمان درک شدن مساله تغییر اقلیم در کشور، چه برنامه ریزی هایی برای مواجهه با آن انجام شد، توضیح داد: برنامه ریزی برای توسعه عملیات آبخیزداری و آبخوان داری، مهمترین اقدامی است که ما برای مواجهه با تغییر اقلیم انجام داده ایم، به نحوی که می توان گفت اعتباراتی که در سال 1401 برای توسعه آبخیزداری در نظر گرفته شده، در طول تاریخ ایران بی نظیر بوده است، زیرا ما به این نتیجه رسیده ایم که تغییرات اقلیمی سیل های شدیدی را در سال های آتی در نقاط مختلف کشورمان ایجاد خواهد کرد و ما باید برای کاهش آثار مخرب این سیل ها و بهره مند شدن حداکثری از منابع آبی حاصل از سیل، آبخیزداری و آبخوان داری را به شدت توسعه دهیم.

عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس ادامه داد: توسعه اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان داری در سراسر کشور باعث ذخیره سازی بخش مهمی از آب حاصل از سیل های شدید در ایران می شود و در شرایطی که تغییرات اقلیمی ما را به سمت خشکسالی های پیاپی پیش می برد، ما باید در راستای مواجهه با این تغییرات، برای ذخیره سازی آب حاصل از سیل برنامه ریزی کنیم تا در سال های آتی با کمبود منابع آبی مواجه نشویم. خوشبختانه در بودجه ریزی امسال نیز با همین نگاه توجه ویژه ای به آبخیزداری و آبخوان داری در سراسر کشور شده است و ما با افزایش شتاب اجرای این عملیات در سال های آتی قطعا می توانیم قدرت خودمان را برای مقابله با سیل به عنوان یکی از آثار تغییر اقلیم افزایش دهیم.  

دولت روحانی نسبت به توسعه آبخیزداری بی توجه بود

نکته مهمی که در این میان باید به آن توجه داشت، این است که با وجود افزایش محسوس بودجه آبخیزداری در سال 1401، هنوز هم مسئولان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور معتقدند که بودجه لازم برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان داری بسیار کمتر از نیاز طبیعت ایران است و به هیچ وجه نمی تواند عقب ماندگی شدید کشور در زمینه آبخیزداری و ذخیره سازی آب حاصل از سیل را جبران کند.

این مساله را با نماینده مردم دامغان در مجلس در میان گذاشتیم و او در پاسخ به رکنا گفت: متاسفانه ما سال ها در اجرای برنامه های مربوط به آبخیزداری عقب ماندگی داریم و در دولت گذشته نیز با وجود این که سیل های گسترده ای در کشور پدید آمد و مشخص شده بود آبخیزداری مهمترین راه مقابله با این سیل ها است، قدمی جدی در راستای توسعه آبخیزداری و آبخوان داری در کشورمان برداشته نشد. اساسا هم بی توجهی به موضوعات اساسی در زمینه محیط زیست، مدیریت منابع آبی و کشاورزی در دولت گذشته به شکلی بود که می توان گفت دولت آقای روحانی یک زمین سوخته و مین گذاری شده را تحویل دولت بعدی داد.

وی در ادامه تاکید کرد: علاوه بر توسعه آبخیزداری و آبخوان داری، جمهوری اسلامی برنامه های دیگری را نیز برای مواجهه با تغییرات اقلیمی در دستور کار دارد که از جمله آنها می توان به برنامه ریزی برای حفظ جنگل ها، گسترش پوشش گیاهی در عرصه های مرتعی و جنگلی، توسعه درختکاری در محیط های شهری و طبیعی، کاشت گیاهان مناسب در بیابان ها برای جلوگیری از خسارات سیل و کنترل گرد و غبار، تاکید بر لزوم تامین حقابه زیست محیطی دشت ها و تالاب ها و تلاش برای اصلاح الگوی کشت و صرفه جویی در مصرف آب در زمینه کشاورزی اشاره کرد.

اصلاح الگوی کشت، مهمترین راهکار برای صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی

علیزاده با تاکید بر لزوم صرفه جویی شدید در مصرف آب بخصوص در بخش کشاورزی در شرایط مواجهه با تغییرات اقلیمی گفت: اکنون که ایران به شکل محسوس با نوسانات آب و هوایی مواجه شده و مساله تغییر اقلیم نیز در سطوح ارشد مدیریتی کشور درک شده است، ما باید آب را به مانند یک گنج گرانبهایی ببینیم که به صورت کاملا محدود در اختیار ما قرار دارد و باید حداکثر استفاده را از آن ببریم. برای این منظور نیز ما باید هرچه زودتر موضوع اصلاح الگوی کشت و تغییر شیوه آبیاری را در بخش کشاورزی مد نظر قرار دهیم تا ضمن افزایش بهره وری در این بخش و بهبود وضعیت درآمدی کشاورزان، مقدار هدر رفت آب در این حوزه را کاهش دهیم.

عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس ادامه داد: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، دولت و مجلس برای صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی به سمت آن رفته اند که ضمن ارائه مشوق ها و تسهیلات مختلف برای کشاورزان، آنها را از کشت محصولات آب بر، به سمت کشت محصولات اساسی غالبا کم آب بر سوق دهیم تا بتوانیم ضمن تلاش برای دستیابی به خودکفایی در زمینه تولید محصولات کشاورزی و نهاده های دامی اساسی مورد نیاز کشور، مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش دهیم و تا حد امکان از کشت محصولات غیرضروری و بسیار آب بر بپرهیزیم.

وی در پایان تصریح کرد: یکی دیگر از برنامه های دولت و مجلس برای افزایش بهره وری در عرصه کشاورزی، ارائه مشوق به کشاورزان در جهت تولید محصولات بیشتر با مصرف آب کمتر است؛ به نحوی که وزارت جهاد کشاورزی جدولی را درباره میزان مصرف آب به ازای تولید هرکدام از محصولات اساسی تهیه کرده است که براساس آن، هرچقدر یک کشاورز بتواند با مصرف آب کمتر، محصول بیشتری را تولید کند، از تخفیف بیشتری در قیمت آب مصرفی بهره مند خواهد شد و در صورت داشتن بهره وری بالا در تولید یک محصول و مصرف آب کم توسط یک کشاورز، حتی ممکن است قیمت آب مصرفی او رایگان شود.