چرا یاد نمی گیریم از طبیعت مراقبت کنیم؟ / الزام تکرار مکرر آموزش

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، امروز در تقویم رسمی بین المللی به عنوان «روز جهانی پاکسازی زمین» به ثبت رسیده است؛ روزی که به ما یادآوری می کند زمین یعنی سرزمین مادری هشت میلیارد انسان و هزاران میلیارد موجود زنده دیگر، متعلق به همه ماست و ما انسان ها به عنوان اشرف مخلوقات خداوند، حق نداریم که با این خانه خدادادی، هر طور دلمان خواست رفتار کنیم و بخصوص وقتی که به طبیعت می رویم، روی زمین زباله بریزیم، آب رودخانه ها یا چشمه ها را آلوده کنیم، شاخه های درختان را قطع کنیم یا با انداختن فیلتر سیگار و پسماندهای پلاستیکی روی زمین یا خاموش نکردن آتشی که برای طبخ غذا بر پا کرده ایم، زمینه را برای ایجاد یک حریق بزرگ در دل طبیعت فراهم کنیم. 

در این میان با وجود این که سال هاست آموزش هایی از این دست برای پاکسازی و پاک نگه داشتن زمین از طریق رسانه ها و فعالان محیط زیست به عموم مردم ارائه می شود، هنوز هم برخی شهروندان کشورمان هستند که این آموزه ها را رعایت نمی کنند و هنگام تفرج در طبیعت ایران، توجهی به لزوم جمع آوری زباله هایی که تولید کرده اند، خاموش کردن آتشی که ایجاد کرده اند یا رها نکردن فیلتر سیگار و زباله های پلاستیکی در دل طبیعت ندارند. در این میان سوال مهم این است که چرا با وجود این که آسیب های ناشی از تخریب طبیعت به وضوح برای همه ما مشخص شده، هنوز فرهنگ «پاکسازی زمین» به درستی در میان شهروندان ایرانی جا نیفتاده است؟ 

این سوال را از عباس محمدی، فعال محیط زیست و مدیر گروه دیده بان کوهستان انجمن کوهنوردان ایران پرسیدیم و او نیز در پاسخ به رکنا گفت: با وجود این که هنوز هم در بسیاری از موارد وقتی به دل طبیعت می رویم، بازهم با پسماندهای رهاشده مواجه می شویم، ولی بازهم می توان گفت وضعیت تا حدودی نسبت به گذشته بهتر شده است و این روزها بسیاری از مردم به این نتیجه رسیده اند که باید وقتی به در محیط های طبیعی تفرج می کنند، کمتر ریخت و پاش زباله انجام دهند. اما شکی نیست که هنوز هم برخی افراد به این اصل توجه ندارند و زباله هایی هم که در طبیعت روی زمین می بینیم، ناشی از بی توجهی همین افراد است. 

وی افزود: در سال های اخیر شاهد رشد جمعیت کشور و البته افزایش تعداد سفرهای جاده ای و حضور مردم در طبیعت بوده ایم و در نتیجه، با این که درصد بالایی از مردم، مسائل زیست محیطی حضور در محیط های طبیعی را رعایت می کنند، اما عدم تناسب بین آموزش های لازم برای حفظ محیط زیست و تراکم جمعیت حاضر در تفرجگاه های طبیعی بخصوص در روزهای پایانی هفته و تعطیلات رسمی باعث شده است که هنوز هم زباله هایی که گردشگران بی ملاحظه در انواع محیط های طبیعی روی زمین رها می کنند، کاملا به چشم بیاید. 

نقش فعالیت های داوطلبانه پاکسازی زمین

محمدی با اشاره به انجام برخی فعالیت های داوطلبانه برای پاکسازی زمین در گوشه و کنار ایران گفت: خوشبختانه توسعه آموزش های محیط زیستی گروه های مردمی در سراسر کشور باعث شده است که این روزها داوطلبان بسیاری در قالب گروه های مختلف به بهانه روزهای محیط زیستی گوناگون از جمله روز زمین، روز جهانی محیط زیست، روز پاکسازی کوهستان، روز جهانی جنگل و ... به اجرای برنامه هایی ارزشمند برای پاک کردن محیط های طبیعی می پردازند و دیدن تصاویر این برنامه های مردمی کاملا امیدوارکننده است و نشان می دهد که بسیاری از شهروندان لزوم حفظ محیط زیست شهری و محیط طبیعی را درک کرده اند. 

این فعال محیط زیست ادامه داد: افزایش توجه عموم شهروندان ایرانی به لزوم پاکسازی و پاک نگه داشتن زمین نشان می دهد که خوشبختانه فعالیت های کنشگران محیط زیست، گروه های مردمی و البته ترویج آموزش های زیست محیطی در رسانه های رسمی و رادیو و تلویزیون تا حدودی توانسته است روی مردم تاثیر بگذارد و ضمن علاقمند کردن بسیاری از شهروندان به حفظ محیط زیست، افکار عمومی را نسبت به مسائل زیست محیطی حساس کند. اما شکی نیست که هنوز هم عده زیادی هستند که توجه لازم را به آموزش های محیط زیستی ندارند و ما باید با تکرار این آموزه هایی که بارها مطرح کرده ایم، تلاش کنیم که هرچه بیشتر توجه عموم مردم را به مشارکت در حفظ محیط زیست جلب کنیم. 

وی در ادامه تاکید کرد: مشاهده زباله هایی که هنوز هم برخی شهروندان در محیط های طبیعی رها می کنند، نشان می دهد که ما همچنان به تکرار آموزش های محیط زیستی برای نهادینه کردن تفکر پاکسازی زمین و حفظ محیط زیست در دل جامعه نیاز داریم. اساسا هم انسان به صورت غریزی تمایلی به حفظ محیط زیست ندارد و انسان ها از دیرباز تا امروز طبیعت را به عنوان منبعی دیده اند که هر طور بخواهند از آن بهره برداری کنند، اما در سال های اخیر که جامعه بشری آثار سوء تخریب محیط های طبیعی را در زندگی خود دیده، درک کرده است که چگونه باید طبیعت را حفظ کند و مانع از تخریب آن شود. 

نهادینه شدن فرهنگ محیط زیستی نیاز به تکرار مکرر آموزش ها دارد  

محمدی با بیان این که نهادینه شدن فرهنگ پاکسازی زمین و حفظ محیط زیست نیاز به تکرار آموزش های زیست محیطی دارد، عنوان کرد: غریزه انسان به شکلی است که وقتی ما احساس می کنیم که یک کالا دیگر برایمان مفید نیست و آن را به عنوان زباله می بینیم، تمایل داریم که آن کالا را به راحت ترین شکل ممکن دور بریزیم. ما انسان ها چندین هزار سال چنین کاری انجام داده ایم و تازه چند قرن است که فهمیده ایم باید زباله های خود را مدیریت کنیم. در چنین شرایطی، حتی اگر یک انسان یاد بگیرد که نباید در دل طبیعت زباله های خود را روی زمین رها کند، بازهم ممکن است آن شخص در لحظاتی این آموزه را فراموش کند و طبق غریزه خود رفتار کند. تغییر این رفتار غریزی نیز بسیار دشوار است و راهکار دیگری جز تکرار آموزش های محیط زیست ندارد. 

این فعال محیط زیست ادامه داد: ما هنوز نیاز داریم که آموزش های محیط زیستی مختلف از جمله لزوم پاک نگه داشتن محیط های طبیعی را در سطح جامعه تکرار کنیم تا در سال های آینده دیگر وقتی به طبیعت می رویم، با صحنه های دلخراشی مانند ریختن زباله در محیط های طبیعی مواجه نشویم. در دنیای امروز نیز با توجه به گسترش شبکه های اجتماعی، حتما باید با استفاده از روش های نوین به ارائه آموزش های محیط زیستی بپردازیم، چون الزاما نمی توان با نوشتن کتاب یا ایراد سخنرانی از مردم خواست که یک اصل زیست محیطی را رعایت کنند، بلکه باید برای آنها خوراک رسانه ای مطلوب و خلاقانه ای تهیه کرد که لزوم حفظ محیط زیست و پاک نگه داشتن زمین در ذهن آنها جا بیفتد. 

وی در پایان تصریح کرد: با وجود این که تولید محتوای مناسب و خوش فکر در فضای مجازی و رسانه های تصویری یکی از راهکارهای مهم برای ترویج آموزش های محیط زیستی است، اما تجربه نشان می دهد که موثرترین شیوه نهادینه کردن یک فرهنگ در جامعه، گسترش آموزش های چهره به چهره است، زیرا تا وقتی افراد در سنین مختلف از نزدیک نبینند که چگونه می توان به پاکسازی زمین و حفظ محیط زیست پرداخت، این فرهنگ در آنها نهادینه نمی شود. این آموزش های چهره به چهره نیز باید از مدارس و با برگزاری اردوهای دانش آموزی آغاز شود تا کودکان از همان سنین پایین از معلمان خود یاد بگیرند که چطور می تواند در یک محیط طبیعی تفرج کرد، اما آسیبی به آن نرساند.