ازدواج در مسیر پرفراز و نشیب سامانه همدم

ازدواج از مهمترین پدیده های اجتماعی، زیستی و فرهنگی مربوط به جامعه و انسان است، بر حسب ماهیت، نوع و انگیزه می تواند پیامدهای مثبت و منفی داشته باشد و بررسی تغییرات اجتماعی آن حائز اهمیت است. مسأله مهم  و خطیر ازدواج جوانان و استفاده از بستر مناسبی که فناوری اطلاعات می تواند در اختیار این امر قرار دهد، موجب شد که موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان بزرگترین مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی در طرح همسان گزینی گامی نوین در زمینه ازدواج آگاهانه و پایدار برای جوانان بردارد که جامعه هدف وسیع و گسترده ای را در برمی گیرد که جوانان مجرد در سن ازدواج بخش عظیمی از این جامعه را تشکیل می دهند و بیست و یکم تیرماه سال جاری محمدباقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی از این طرح با نام سامانه «همدم» رونمایی کرد.

اهمیت این موضوع باعث شده تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا گفت وگویی با «سهیلا طایی» پژوهشگر و کارشناس امور اجتماعی انجام دهد که در ادامه متن گفت وگو را می خوانیم:

فرهنگ سازی امر ازدواج

برای شروع بررسی این موضوع باید گفت که هر طرحی که به این مرحله می‌رسد هر چقدر هم که مورد انتقاد باشد و هر اندازه هم که ضعف داشته باشد، یک اتاق فکر و یک بدنه کارشناسی بر آن حاکم است. پس نمی‌شود به خرد جمعی حمله کرد اما می توان آن را مورد نقد قرار داد، می‌شود راهنمایی کرد که مسایل و مطالبی  را به آن افزود تا کاربرد بهتری داشته باشد. چنین طرحی با عنوان دوستیابی و با هدف آشنایی افراد که چه بسا ممکن است به ازدواج منتهی شود در خیلی از کشورهای دنیا متداول است و اصلا چیز عجیب و غریبی نیست و تازگی هم ندارد، از طرفی بیش از ۱۰۰ مورد سایت همسریابی در کشور تاکنون بدون مجوز فعالیت داشته اند که از آنها استقبال هم شده است. پس راه اندازی این سامانه دارای مجوز قانونی برای نخستین بار در کشور اقدام مناسب و ضروری در زمینه امر ازدواج جوانان است.   

مزایای طرح سامانه «همدم»

یکی از نکات قابل توجه در ارایه طرح سامانه همدم، حاکمیت آن توسط سازمان تبلیغات اسلامی است. اینکه این طرح دارای مجوز قانونی است،  امیدوار کننده و حائز اهمیت است که اگر فردی مورد کلاهبرداری قرار بگیرد، پشتیبانی این اپلیکیشن بتواند از کاربران خود حمایت کند. چون تعداد قابل تأملی از افراد و جوانان این اپلیکیشن را نصب کرده اند و نشان می‌دهد که مورد استقبال قرار گرفته است.  از ویژگی های خوب این برنامه استفاده تمامی جوانان در هر کجای کشور پهناور ایران از امکانات همدم است و نخستین و تنها سامانه مورد تایید مراکز ذیصلاح در امر همسریابی جوانان محسوب می شود.

نکته مثبت دیگری هم که وجود دارد این که اپلیکیشن می‌تواند برای افراد که معمولاً به علت اضطراب بیش از حد از موقعیت های عمومی دوری می کنند یا اشخاصی که از فیزیک مناسبی برخوردار نیستند اما به دنبال یک رابطه بلند مدت و متعهدانه هستند، مناسب باشد.

برپایه گفته های طراحان و مجریان این سامانه، همدم فقط در زمینه ازدواج دائم آن هم به شکل تک همسری فعالیت می کند و از تعدد زوجات و ازدواج موقت در خصوص معرفی افراد خودداری می کند. البته افرادی که سابقه ازدواج قبلی دارند (متارکه کرده اند، همسرشان فوت شده یا سابقه عقد ناموفق دارند) می توانند از این پلتفرم استفاده کنند.

این سامانه همچنین برای افرادی که پیش از این ازدواج موفقی نداشتند و شاید فرزندی هم داشته باشند، شرایطی برای ازدواج دوم آنها فراهم می‌کند که به نظر من می‌تواند با انتخاب درست، نسبت به ازدواج اول موفق‌تر باشد. لذا وقتی افراد در انتقادات خود می‌گویند که این اپلیکیشن به‌ ازدواج کمک نمی‌کند، دلیل این است که شاید تصور دیگری دارند مبنی بر اینکه این سامانه،  مسکن، شغل  و سایر  موارد را در اختیار آنها قرار می دهد در صورتیکه این‌طور نیست و این سامانه می‌خواهد تا حد ممکن کمک کند تا جوانان برپایه سلیقه، شرایط اجتماعی، مطابق فرهنگ و خواسته های درونی خود بتوانند با شخصی آشنا شوند که به ازدواج ختم شود و یک زندگی متعهدانه و بلند مدت را بسازند.

معایب این سامانه

به نظر می رسد این پلتفرم قابلیت حل تمام مسایل و مشکلات مربوط به ازدواج را نداشته باشد و از طرفی اختلالات و اشکالات  خود سامانه است که سبب نارضایتی بعضی از کاربران شده است.

مساله‌ پولی بودن این سامانه را از دیگر موارد نقد به شمار می رود به عنوان مثال شما اگر بخواهید عضو این پلتفرم شوید و با چندین شخص از این طریق آشنا شوید، باید مبالغی را پرداخت کنید وگرنه امکان دسترسی به افراد وجود ندارد، البته به گفته مجریان این طرح ثبت نام، آزمون های روانشناختی و معرفی توسط معرفان به طور رایگان انجام می شود اما پرداخت هزینه توسط کاربر هنگام جستجو علاوه بر اینکه به توسعه کار در کل کشور کمک می کند، مانع از اثرات سوئی نظیر تنوع طلبی و ایجاد وسواس جستجوی مداوم جهت یافتن مورد بهتر در ذهن کاربر می شود اما به نظر می‌رسد که این توجیه درستی نباشد و در راستای درآمدزایی از صنعت بزرگ ازدواج باشد که شاید بعد از مدتی ما آگهی های مربوط به تالار عروسی و لباس و سایر موارد را هم در کنار آن شاهد باشیم. لذا در شرایطی که ازدواج برای بیشتر جوانان مشکل شده و اوضاع اقتصادی اقشار ضعیف جامعه هم قابل تامل است، می توان گفت که شرایط آشنایی جوانان با هدف ازدواج آسان در این سامانه دیده نشده است.

احتمال دارد، این افراد خودشان را سانسور کنند، شاید اشخاص آن گونه که هستند خود را نمایش ندهند یا از فردی خوششان بیاید و در راستای خوشامد آن شخص خود را معرفی کنند و با واقعیت فاصله بگیرند. این خود سانسوری ناپسند و از شئونات اسلامی به دور است لذا هم مجریان طرح و هم کاربران باید بیشتر دقت و توجه داشته باشند.

نکته بعدی که موجب عدم رضایت عده ای از کاربران این سامانه شده، مسأله پشتیبانی است که وقتی افراد مبلغی را برای آشنایی مثلاً ۲۰ شخص واریز می‌کنند، سیستم عامل آن ۲۰ فرد را در اختیار آنها قرار نمی دهد یا اگر قرار می دهد آن افراد اکانت فیک هستند یا اینکه توضیحات درستی در مورد مشخصات آن افراد وجود ندارد و با تماس گرفتن با پشتیبانی هیچ راهنمایی درستی صورت نمی‌گیرد و شاید همین باعث شده است که این سامانه نتواند آن طور که باید توجهات را به خود جلب کند. هر چند که این سامانه، کمتر از ۴۰ روز راه اندازی شده و یک پلتفرم نوپا است و به زمان نیاز دارد تا اشکالات و ایرادهای آن شناسایی شوند و در راستای بهبود عملکرد آن اتفاقات اساسی بیفتد.

حل مشکلات ازدواج با سامانه همدم

ازدواج یک پکیج و زنجیره است که‌ این سامانه نمی‌تواند به تنهایی موجب تسهیل و تسریع در ازدواج و رفع مشکلات آن شود اما می‌تواند گزینه‌های مناسبی را برای افرادی که شرایط و قصد ازدواج دارند، فراهم نماید و در این امر تاثیر مثبتی داشته باشد.

در حال حاضر نباید صفر و صد به این اپلیکیشن نگاه کرد، قطعاً هر اتفاقی که در پشت آن یک اتاق فکری وجود داشته باشد، برخی ویژگی های بارز و مثبت نیز دارد و صرفاً  نکات منفی و کم اهمیت را شامل نمی‌شود، به همین دلیل نمی توان با قاطعیت گفت که  این سامانه هیچ اثر مثبتی ندارد، لذا باید فرصت داد و با ارایه راهکار توسط  کارشناسان و متخصصان مربوطه در هر چه کارآمدتر شدن این طرح در زمینه امر ازدواج جوانان کوشا بود.

ورود دستگاه های دولتی در امر ازدواج

چرایی مخالفت عده ای با ورود دستگاه های دولتی در زمینه ازدواج این است که متاسفانه دولت طی این سال ها در هر بخشی که ورود کرده معمولأ اوضاع بدتر شده که بهتر نشده است. به عنوان مثال ما اقتصاد آزاد نداریم و اقتصاد ما کاملاً دولتی است اما دولت نتوانسته به آن سر و سامان بدهد،  در فوتبال و سایر حوزه ها هم که ورود پیدا کرده مسایل و مشکلات بسیاری بوجود آمده است، به همین دلیل این انتقاد از طرف عده ای از کاربران وارد است که دولت نباید در این موضوع مستقیم وارد شود، بلکه باید مسیر را هموار کند تا بخش خصوصی و بدنه سرمایه اجتماعی به این حوزه ها که اصولاً خانوادگی و اجتماعی هستند، ورود پیدا کنند.  البته برخی از کاربران نیز عنوان می کنند چون سامانه همدم یک پلتفرم رسمی است، می تواند در پیدا کردن همسر با ملاک های مورد نظر جوانان کمک بزرگی انجام دهد و با ورود، نظارت دقیق و پشتیبانی دولت در این خصوص مخالفتی ندارند.

سامانه همدم با فرهنگ ما منافانی ندارد

سامانه همدلی با فرهنگ کشور ما هیچگونه منافاتی ندارد، بر خلاف افرادی که راه اندازی چنین سامانه ای را مناسب با فرهنگ جامعه ایران نمی دانند باید بگویم که وجود این پلتفرم نیاز داخلی کشور است و هیچ منافاتی با فرهنگ جامعه ما ندارد. لذا این مساله از انتقاد به سایت ها و اپلیکیشن های دوستیابی خارجی نشأت می‌گیرد و  سال‌ها پیش که پای این اپلیکیشن ها به ایران باز شد و اتفاقاً مورد استقبال هم قرار گرفتند. در آن زمان نیز عده ای که کارشناس مسایل اجتماعی بودند به این اپلیکیشن ها انتقاد وارد کردند و گفتند که وجود چنین اپلیکیشن ها و بسترهایی با فرهنگ جامعه ما سازگاری ندارد، اما مساله ای که وجود دارد این است که ما چه بخواهیم و چه نخواهیم هر کدام یک گوشی موبایل در دست داریم که این ابزار ما را به دهکده جهانی متصل کرده است و اگر ما نسخه های داخلی و بومی سازی نداشته باشیم طبیعتاً به نسخه های خارجی که با فرهنگ کشور ما در تناقض اند، پناه می بریم.  بنابراین وجود اپلیکیشن های مختلف با امکانات متنوع که بتواند، آدم های متفاوت با سلایق غیر یکسان را جذب کند، مفید و مؤثر خواهد بود و می‌تواند سبب کاهش این انتقادات شود. ما یک فرهنگ نوشته شده در کتاب‌ها را داریم و یک فرهنگی که در اجتماع مشاهده می‌شود، آن چیزی که در اجتماع می‌بینیم کاملاً پذیرفته شده است اما آن چیزی که در کتاب‌ها آمده است تاحدودی دور از شواهد ما است. سامانه همدم نیز به اعتقاد من می تواند، همین ویژگی را داشته باشد اما باید حداقل یکسال فرصت داد تا از حالت تابو و بی اعتمادی خارج شود و به نتیجه مطلوب برسد.

جلب اعتماد سبب جذب مخاطب می شود

اگر طراحان و مجریان این طرح نشان دهند که واقعاً دغدغه مند امر ازدواج جوانان هستند و نمی خواهند از صنعت ازدواج درآمدزایی کنند و ثابت کنند که آشنایی جوانان در یک بستر سالم برای آنها حائز اهمیت است، طبیعتا این جلب اعتماد به طور مستمر در مخاطب نفوذ می‌کند و مخاطب به این جمع بندی می رسد که می‌تواند به حاکمیت در این حوزه اعتماد کند. بنابراین در این مورد خاص چنانچه دولت بتواند اعتماد مخاطبان و کاربران خود را جلب کند و از طرفی ایرادهای این سامانه را تا حد ممکن برطرف نمایند و نسبت به افرادی که در این سامانه ثبت نام می کنند، اطمینان داشته باشند که متاهل نباشند و افراد سالمی باشند و اطلاعات کاربران را با دقت بررسی و سپس در اختیار طرفین قرار دهد، همه اینها به مرور زمان باعث می شود که این سامانه تاثیر مثبتی در این مسیر گذاشته و به نتیجه مطلوب خود برسد.

اگرچه به گفته مجریان این طرح، برخی از اطلاعات مندرج در فرم ها با استفاده از اتصال به سامانه های احراز هویت صحت سنجی شده و برخی دیگر با استفاده از تماس کارشناسان و معرفان با کاربران تایید خواهد شد و طرفین بعد از معرفی باید به شناخت مکفی برسند و حتما خودشان هم تحقیق کنند و به سه آیتم گفت وگو با یکدیگر، تحقیق و مشاوره برای رسیدن به اطمینان حتما توجه داشته باشند. اما دولت هم باید تمام اقدامات اساسی جهت بهبود و هموار کردن این امر به کار گیرد تا ازدواج جوانان به سهولت انجام و در حل مشکلات معیشتی، اشتغال و مسکن آنها هم تمهیدات لازم اندیشیده شود.

سهیلا طائی