مسئولیت پذیری چیست؟ / راهکارهای افزایش مسئولیت پذیری

به گزارش رکنا ، مسوولیت‌پذیری در سه قالب فردی، اجتماعی و خانوادگی مورد بررسی است. از این رو افراد مسوولیت‌پذیر نیز در جامعه موفق‌تر بوده و اغلب در اموری که به آنها محول می‌شود به خوبی کار را پیش برده و سعی می‌کنند تلاش روزانه‌شان را مستمر کنند. افراد مسوولیت‌پذیر کمتر جذب بزهکاری اجتماعی می‌شوند و اغلب تمایل و گرایش به نابهنجاری‌های اجتماعی ندارند. مسوولیت‌پذیری یکی از فاکتورهای مهم تربیتی است که برای رفع ناکامی‌ها موثر واقع می‌شود. این فاکتور مهم تربیتی اگر در درون خانواده وجود نداشته باشد و کودکان این مساله را از والدین خود یاد نگرفته باشند، در زندگی فردی و اجتماعی خود دچار مشکلات عدیده‌ای خواهند شد که نشأت گرفته از همان مهارت جدی در زندگی است. افرادی که مسوولیت‌پذیر نیستند، هدفمندانه رفتار نمی‌کنند و اغلب درگیر چالش‌ها و تنش‌های زندگی هستند.

زندگی فعال و پویا

افرادی که اعتماد به نفس زیادی دارند، فعال و پویا هستند و شکست‌های خود را به سادگی قبول می‌کنند و هیچ توجیهی در شکست ندارند. از سوی دیگر افرادی که با مسوولیت تلقی می‌شوند، برای رفع ناکامی‌ها و شکست‌ها و جبران شرایط سخت و دشوار تلاش می‌کنند. مسوولیت‌پذیری یکی از فاکتورهای رفتاری مثبت است که این افراد انعطاف‌پذیر هستند و اغلب در کارهایشان و پیشبرد اهداف‌شان هدفمندانه رفتار می‌کنند.

دکتر کاظم قجاوند، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در خصوص مسوولیت‌پذیری و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی به خبرنگار اجتماعی رکنا می‌گوید: مسوولیت‌پذیری از نگاه اجتماعی، یعنی قبول تکلیف و انجام وظایف هم در حوزه فردی و و هم در حوزه‌های خانوادگی و اجتماعی اطلاق می‌شود. در حوزه فردی وظایف و کارهایی که به شخص محول می‌شود و در خصوص خودش است را باید انجام دهد که به آن مسوولیت فردی می‌گویند و در حوزه خانوادگی افراد نسبت به اعضای خانواده خود عهده‌‌دار مسوولیت هستند و در حوزه اجتماعی نسبت به جامعه مسوولیت‌هایی را به عهده دارند. اگر افراد در حوزه فردی قبول مسوولیت نداشته باشند، به خود آسیب‌های جدی وارد می‌سازند. در صورتی که اگر مسوولیت امور فردی خود را قبول کنند و به نحو مطلوب به انجام برسانند، در همه زمینه‌ها رشد می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان گفت یکی از مسوولیت‌های فردی مهم هر فردی در قبال خود مطالعه است که مطالعه منجر به رشد و ایجاد پویایی در افراد می‌شود.

این جامعه‌شناس و عضو هیات‌علمی دانشگاه در ادامه با اشاره به نکات تربیتی مسوولیت‌پذیری فردی، اجتماعی و خانوادگی می‌افزاید: افرادی که به خود اهمیت می‌دهند، مسوولیت فردی خود را به عهده می‌گیرند و حتی در مورد خانواده خود احساس تعلق داشته و نسبت به اعضای خانواده خود احساس مسوولیت می‌کنند، به طور مثال در اختلافات و مشکلات خانوادگی احساس همدلی داشته و برای حل مشکلات پیشقدم می‌شوند که این مساله همان مسوولیت‌پذیری را نشان می‌دهد. مسوولیت پذیری اجتماعی به این معناست که فرد در قبال جامعه خود احساس دین می‌کند و زمانی که در جامعه حضور دارد، نسبت به هر اتفاقی خود را مسوول می‌داند و سعی می‌کند نسبت به افراد جامعه خود رفتارهای مثبت و سازنده‌ای داشته باشد. اگر هر فردی در جامعه مسوولیت‌های فردی، اجتماعی و خانوادگی خود را بپذیرد و در جامعه احساس تعلق اجتماعی داشته باشد، کمتر شاهد نابهنجاری‌های اجتماعی خواهیم بود.

مسوولیت‌پذیری فاکتور مهم زندگی

وی در ادامه می‌گوید: بخشی از مسوولیت‌پذیری افراد ژنتیکی است و بخش دیگری از این فاکتور در محیط کامل می‌شود. محیط‌هایی مانند خانواده، مدرسه و جامعه به افراد یاد می‌دهد چطور مسوولیت‌پذیر باشند، از این رو می‌توان گفت مسوولیت‌پذیری اکتسابی است. خانواده بویژه پدر و مادر اگر مسوولیت‌پذیر باشند، از همان طفولیت مسوولیت‌پذیری را در اعضای خود ایجاد و تقویت می‌کنند و افراد سعی می‌کنند رفتارهای مثبتی داشته باشند. در صورتی که اگر افراد مسوولیت‌پذیر نباشند، عموما خودخواهانه و بی‌تفاوت رفتار می‌کنند، یعنی شرایط وجدان جمعی‌شان ضعیف‌تر می‌شود. اغلب جامعه‌شناسان و نظریه‌پردازان بر این باورند همانطور که هر فردی وجدان فردی دارد، جامعه نیز وجدان گروهی و جمعی دارد، از این رو اگر روحیه مسوولیت‌پذیری در بین افراد جامعه ضعیف باشد، این موضوع در نهایت منجر به تضعیف وجدان جمعی می‌شود و اگر وجدان جمعی تضعیف شود، نابهنجاری‌های اجتماعی افزایش پیدا می‌کند.

این جامعه‌شناس در ادامه به آسیب‌های اجتماعی اشاره می‌کند و می‌گوید: آسیب‌هایی چون بیکاری، فساد، سرقت، قتل، بی‌تفاوتی اجتماعی و... پیامدهای نامطلوب تضعیف شدن مسوولیت‌های اجتماعی است، از این رو افراد در این شرایط امکان رشد و توسعه فردی و اجتماعی ندارند و پتانسیل‌های بالقوه‌شان به بالفعل تبدیل نمی‌شود، بنابراین افراد در سطح جامعه نمی‌توانند وظایف خود را نسبت به محیطی که در آن زندگی می‌کنند، انجام دهند و همین موضوع باعث می‌شود دلسردی اجتماعی به وجود آید و بداخلاقی‌های اجتماعی شکل بگیرد که نهایتا منجر به افزایش افسردگی‌های اجتماعی در جامعه می‌شود. همانطور که افراد افسردگی می‌گیرند و می‌گوییم یک فرد افسرده با اختلالاتی رو‌به‌رو می‌شود، جامعه افسرده نیز وجود دارد. بدیهی است در چنین شرایطی خودکشی‌های اجتماعی و خودکشی‌های گروهی افزایش پیدا می‌کند.

پیشرفت‌های اجتماعی

دکتر قجاوند بیان می‌کند: مسوولیت‌پذیری در روش‌های تربیتی بسیار تعیین‌کننده است. با توجه به اینکه کودکان از والدین و خانواده خود الگوپذیری می‌کنند، زمانی که مسوولیت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی را از والدین خود مشاهده می‌کنند، یاد می‌گیرند چطور با محیط خود برخورد داشته باشند، از این رو کودک با مشاهده چنین رفتارهایی مفهوم مسوولیت و مسوولیت‌پذیری را درک می‌کند، بنابراین کودکان مسوولیت‌پذیر یاد می‌گیرند چطور در جامعه به هم‌نوعان خود کمک کنند و نسبت به اتفاقات و رویدادهای اجتماعی بی‌تفاوت نباشند. چنانچه کودکان از سوی والدین خود منع شوند، نسبت به شهروندان و محیط اجتماعی خود بی‌تفاوت بار می‌آیند و همین موضوع آسیب‌زا تهدیدات اجتماعی زیادی را به دنبال خواهد داشت، از این رو می‌توان نتیجه‌گیری کرد یکی از ارزشمندترین آموزش‌های خانوادگی که باید در نظام تربیتی جای داشته باشد و باعث پیشرفت اجتماعی می‌شود آموزش مسوولیت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی است، زیرا مسوولیت‌پذیری نشانه رشد و اعتماد به نفس در افراد است که به افراد کمک می‌کند تا در محیط اجتماعی خود مطلوب‌تر عمل کرده و تصمیم‌های درستی برای زندگی فردی و اجتماعی خود بگیرند.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.