شکست پیام‌رسان های بومی در جلب نظر کاربران
رکنا: «حمایت‌های جدید از این پس تنها متعلق به دو پیام‌رسان سروش و گپ خواهد بود.» این تیتر خبری است که اواسط هفته جاری مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها و البته کاربران در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است.
حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت با اعلام این خبر گفت که این اتفاق به‌دنبال ابلاغیه مرکز ملی فضای مجازی رخ داده است. به گفته او براساس ابلاغیه مرکز ملی فضای مجازی از بین ۵ پیام‌رسانی که در لیست مورد تأیید این مرکز برای حمایت دستگاه‌های مختلف قرار داشتند تنها دو پیام‌رسان سروش و گپ از حمایت‌های جدید مورد نظر شورای عالی فضای مجازی برخوردار خواهند شد.
آنطور که فتاحی توضیح داده است حمایت‌های جدید از این دو پیام‌رسان مشخص نیست ولی احتمالاً این حمایت‌ها در بخش‌های زیرساختی خواهد بود. اظهارات معاون وزیر در مورد تعیین حمایت‌های جدید از دو پیام‌رسان شاخص و ادامه حمایت‌ها از دیگر پیام‌رسان‌های بومی کشور در حالی رخ می‌دهد که هنوز مشخص نیست حمایت‌هایی که تاکنون وزارت ارتباطات از پیام‌رسان‌های بومی مورد تأیید شورای عالی فضای مجازی کرده چه خروجی داشته است. چرا که آمار و ارقام و برخی مطالعات نشان می‌دهد با تمام حمایت‌های مالی و زیرساختی که از پیام‌رسان‌های بومی شده هنوز آنها نتوانسته‌اند نظر کاربران ایرانی را جلب کنند و تلگرام Telegram فیلتر شده با تمام محدویت‌ها در دسترسی، انتخاب اول کاربران ایرانی در حوزه پیام‌رسانی است.
از فیلترینگ تا وام‌های کم بهره
مانند همیشه زمانی صحبت از سرویس‌های بومی به میان می‌آید که سرویس خارجی در معرض فیلترینگ باشد. استفاده از پیام‌رسان‌های بومی نیز همزمان با گمانه‌زنی در مورد فیلترینگ تلگرام از دی ماه سال گذشته بر سر زبان‌ها افتاد. هرچند پیش از این نیز اظهارات و برنامه‌هایی برای استفاده از پیام‌رسان‌های بومی مطرح بود اما در نهایت بعد از مدتی این طرح‌ها به فراموشی سپرده می‌شد. در نهایت اما با فیلتر شدن تلگرام که تا قبل از مسدود‌سازی بیش از ۴۰ میلیون کاربر داشت، سیاستگذاری برای حمایت از پیام‌رسان‌های بومی به شکل جدی‌تری دنبال شد. براین اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی با عنوان «سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» که در خرداد سال ۹۶ به تصویب رسیده بود با جدیت بیشتری دنبال شد. این مصوبه با هدف فراگیری پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی خارجی تدوین و به تصویب شورای‌عالی فضای مجازی رسیده بود. در نهایت نیز شورای‌عالی فضای مجازی ۵ پیام‌رسان ویپسی، ای گپ، گپ، بیسفون پلاس و سروش را به‌عنوان پیام‌رسان‌های بومی و موردحمایت این شورا براساس مصوبه سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی اعلام کرد. در گام بعدی نیز این شورا پیام‌رسان‌های ایتا و بله را نیز به‌عنوان پیام‌رسان‌های مورد حمایت خود معرفی کرد. براساس مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی در راستای حمایت از این پیام‌رسان‌ها برای هر یک از دستگاه‌های مرتبط از جمله وزارت ارتباطات، وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، صداو‌سیما، قوه قضائیه، بانک مرکزی و... مجموعه وظایفی در نظر گرفته شد. اما آنطور که شواهد نشان می‌دهد از بین نهادهای مسئول تنها وزارت ارتباطات است که وظایف خود را براساس مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی انجام داده است. براساس اعلام این وزارتخانه پیام‌رسان‌های مورد تأیید شورای عالی فضای مجازی تاکنون توانسته‌اند از وام ۵ میلیارد تومانی، زیرساخت‌های فنی مانند دیتاسنتر و پهنای باند به تعرفه نیم‌بها استفاده کنند. اما ارائه این حمایت‌ها از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیوسته با حاشیه‌هایی از سمت برخی مدیران پیام‌رسان‌های بومی همراه بوده است. این حاشیه‌ها بیشتر هم در مورد ارائه وام ۵ میلیارد تومانی دیده شده است.
محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در حاشیه یکی از برنامه‌های خبری این وزارتخانه اعلام کرده بود که تسهیلات مربوط به وام‌های ویژه با سود هشت درصد به فعالان این حوزه تعلق می‌گیرد. این یعنی وام پنج میلیارد تومانی باید به میزان شش‌میلیارد و 200 میلیون تومان ظرف مدت سه سال بازپرداخت شود. اما همین تسهیلات در چند ماه گذشته حاشیه‌های گوناگونی داشته است، برای نمونه در ابتدای ارائه این وام‌های کم‌بهره برخی پیام‌رسان‌ها اعلام کردند که مراحل دریافت این وام‌ها آنقدر پیچیده است که عطای آن را به لقایش می‌بخشند. همچنین یکی دیگر از مشکلات اعلام شده از سوی برخی از این پیام‌رسان‌های بومی این بود که ضامنی نداشتند تا پشت سفته‌های آنها را بابت دریافت این تسهیلات امضا کند و از این حیث خواستار تقلیل شرایط شدند. وزارت ارتباطات هم با توجه به اینکه خود را ملزم به رعایت اصول حوزه پولی و بانکی که از قوانین جاری کشور است، می‌دانست تنها حاضر شد وثیقه‌های ملکی آنها به‌عنوان ضمانت در بازپرداخت اصل و سود پول را به سفته بدل کند و بیش از این میزان حمایت را غیرممکن دانست. در نهایت نیز براساس آنچه وزارت ارتباطات و مدیران پیام‌رسان‌های مورد تأیید شورای‌عالی فضای مجازی اعلام کردند آنها از این تسهیلات بهره بردند.
تلگرام همچنان محبوب
با وجود این دست حمایت‌ها اما همچنان پیام‌رسان‌های مورد تأیید شورای‌عالی فضای مجازی نتوانسته‌اند آن‌گونه که باید مورد توجه کاربران ایرانی قرار بگیرند. برای نمونه جدید‌ترین بررسی‌های صورت گرفته توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) که در اواسط مهرماه سال‌جاری منتشرشد، نشان می‌دهد که با وجود فیلترینگ تلگرام، همچنان بیش از ۴۷ درصد کاربران از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند. در مقابل نیز در ماه‌های گذشته میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی داخلی کاهش چشمگیری داشته است. طبق نتایج بررسی‌های صورت گرفته در مهرماه سال‌جاری، ۶۲.۵ درصد از پاسخگویان اعلام کردند قبل از فیلتر تلگرام از این پیام‌رسان استفاده می‌کردند. از طرف دیگر میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی داخلی از خرداد تا مهرماه کاهش داشته است. برای نمونه پیام‌رسان سروش که در فروردین ماه قبل از فیلتر تلگرام، حدود ۲ درصد عضو داشته است در خرداد ماه این میزان بر اساس نتایج نظرسنجی ملی ایسپا به ۱۳.۵درصد رسیده بود. اما در مهرماه سال‌جاری این مقدار به ۴.۳درصد رسیده است. میزان عضویت در ایتا دیگر پیام‌رسان داخلی از ۲.۹ درصد به۰.۹ درصد، آی‌گپ و بله هرکدام از ۲.۵ و ۱.۸ درصد به ۰.۴درصد، گپ از ۱.۴ درصد به ۰.۲ درصد، بیسفون و ساینا از ۰.۶ درصد هرکدام به ۰.۱ درصد رسیده‌اند. مدیران برخی پیام‌رسان‌های داخلی جو بی‌اعتمادی موجود در جامعه علیه این سرویس‌ها و نبود سرمایه‌گذاری برای رشد امکانات این سرویس‌ها را عامل اصلی عقب ماندن پیام‌رسان‌های داخلی نسبت به خارجی عنوان می‌کنند.
محمد رسول کاظمی، بنیانگذار یک پیام‌رسان، چندی پیش در توئیتر خود خبر از واگذاری شرکتش داد. او در گفت‌و‌گو با «ایران» ضمن اعلام اینکه از هیچ یک از تسهیلات وزارت ارتباطات استفاده نکرده‌اند تأکید می‌کند که این پیام‌رسان همیشه می‌خواسته که خصوصی باقی بماند. او در این زمینه می‌گوید: «با فیلترینگ تلگرام و شروع حمایت‌های دولتی از برخی پیام‌رسان‌های بومی توسعه کسب‌وکار ما به‌صورت شخصی پیش نمی‌رفت و به‌عنوان یک شرکت خصوصی نیاز به سرمایه‌گذاری جدی داشتیم.»
او در ادامه می‌افزاید:«آی‌گپ نیز یکی از پیام‌رسان‌های مورد تأیید شورای‌عالی فضای مجازی بود که در لیست دریافت حمایت‌های وزارت ارتباطات قرار گرفته بود اما وام ۵میلیاردی تنها در اختیار چند پیام‌رسان بومی قرار گرفت و آی‌گپ به خواست خود از هیچ یک از این حمایت‌های دولتی استفاده نکرد.»
او با اشاره به مراحل پیچیده دریافت وام و همچنین سختی‌های قابل توجه برای بازپرداخت این تسهیلات تصریح می‌کند:«برای بازپرداخت وام باید بعد از سه سال، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان سود به اصل مبلغ وام اضافه می‌شد و این یعنی در مجموع ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان باید به وزارت ارتباطات پرداخت می‌کردیم. و این در حالی بود که نمی‌توانستیم با سرمایه‌گذاری روی یک پیام‌رسان، چنین سودی را ظرف سه سال داشته باشیم.»
در حالی که دور اول حمایت‌ها تعیین شده از سمت شورای عالی فضای مجازی تنها توسط یک نهاد یعنی وزارت ارتباطات انجام شده خبرهای جدید حکایت از شروع دور دوم حمایت‌ها اما این بار تنها برای دو پیام‌رسان یعنی سروش و گپ دارد. حمایت‌هایی که به باور برخی کارشناسان با این شرایط کنترلی بر فضای مجازی نمی‌تواند راهی برای رشد استفاده از این سرویس‌ها را در کشور فراهم کند.
علی شکوری برنامه‌نویس و کارشناس حوزه فناوری اطلاعات در گفت‌و‌گو با «ایران» اعلام می‌کند که حمایت‌هایی که از جنس پرداخت وام در کنار ایجاد انحصار باشد هیچگاه نمی‌تواند راهی برای رشد یک سرویس باشد. او در این زمینه می‌گوید:«بهترین کاری که تصمیم‌گیران این حوزه برای جلب‌نظر کاربران به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی می‌توانند انجام دهند کاهش رفتارهای سلیقه‌ای و کنترلی در فضای مجازی است. برای نمونه همین که از سرویس‌هایی مانند توئیتر، فیس‌بوک و... رفع فیلتر کنیم و این اجازه را به کاربران بدهیم که خودشان دست به انتخاب بزنند یک قدم به رشد استفاده از پیام‌رسان‌های بومی برداشته‌ایم.» به باور او گسترش فیلترینگ و سیاست‌های کنترلی که کاربر را مجبور به استفاده از یک سرویس کند تاکنون نتیجه عکس داده و آمارها هم این موضوع را ثابت می‌کند.
در همین زمینه حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» ضمن اعلام اینکه رفتارهای سلبی در برخورد با پیام‌رسان‌ها در کشور پاسخگو نیست می‌گوید:«اختلاف نظر ما در حوزه پیام‌رسان‌ها بخش سلبی است. شبکه‌های اجتماعی پلتفرم هستند و محتوا ندارند. بنابراین ما نباید نگاه سلبی و دفعی به این شبکه‌ها داشته باشیم. موضوع اساسی ما این است که باید کاربر را برای استفاده از یک محصول چه داخلی و چه خارجی اقناع کنیم بخصوص که این محصول در حوزه فناوری اطلاعات باشد.»
فتاحی تأکید می‌کند که وزارت ارتباطات آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی خارجی را کتمان نمی‌کند اما تا زمانی که کاربر را با استفاده از سرویس‌های خوب با محتوای فاخر نتوان قانع کرد و همه چیز سلبی باشد انتظار به نتیجه رسیدن سیاست‌های حمایتی در این زمینه با سختی همراه خواهد شد.اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید
مانی آشتیانی
ارسال نظر