آینده‌نگاری با نگاه تفسیری، ابزار موفقیت مدیران و کسب‌وکارها در عصر نااطمینانی اقتصادی

به گزارش رکنا از اصفهان؛ مدیر خدمات به اعضا، تشکل‌ها و دفاتر منطقه‌ای اتاق بازرگانی اصفهان در ابتدای این همایش با بیان اینکه بهترین راه شناخت آینده، ساختن آن است اظهار داشت: آینده چیزی جز نتیجه انتخاب‌ها و عملکردهای امروز ما نیست.

علی‌محمد آقاجان افزود: متأسفانه در وضعیت نا اطمینانی اقتصادی به‌سر برده و روزمرگی‌ها، دغدغه‌ها و عدم اطمینان‌ها‌ به‌قدری ما را محاصره کرده که امکان فکر کردن به آینده را از ما سلب کرده است، اما تنها راه گذر از امروز ناخوشایند اندیشیدن به آینده روشن و حرکت هدفمند و برنامه‌‌ریزی‌شده، انتخاب‌های صحیح و منظومه مبتنی بر چشم‌‌انداز بلندمدت است.

در ادامه سعید خزایی، پدر آینده‌پژوهی ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران آینده‌نگاری راهبردی را کلید موفقیت در عصر ناپایداری دانست و گفت: گذشته‌ها، گذشت و گذشته دیگر چراغ راه آینده نیست چون در دنیای غیرخطی زندگی می‌کنیم که در آن اقتضائات، سازمان‌ها و کسب‌وکارها تغییر می‌کنند و در دنیای ناپیوستگی قرار داریم.

وی با بیان اینکه در دنیای امروز داده‌ها حرف اول را می‌زنند، ادامه داد: اقتصاد بی‌رحم است و اقتضائات خود را دارد. توسل به اقتصاد دستوری مانند این است که بخواهیم امواج دریا را با شلاق رام کنیم؛ بنابراین از گذشته باید گذشت و زمان حال نیز در چشم برهم زدن تبدیل به گذشته می‌شود؛ بنابراین آینده تنها تیر ترکش ما و تنها فرصتی است که باقی مانده است.

خزایی با بیان اینکه قیمت ارز یا قسمت مسکن در سال‌های اخیر با هیچ آماری در گذشته قابل پیش‌بینی نبود، افزود: در گذشته روند افزایش قیمت‌ها دارای منطق بود اما روش‌ها و شیوه‌های مدیریتی گذشته دیگر به‌کار نمی‌آید. در واقع روی آینده خود هیچ کنترلی نداریم چون شوک‌ها و شگفتی‌ها بسیار زیاد است؛ بنابراین چون تمام تصمیمات ما برای آینده است باید محیط تصمیم را بشناسیم. در واقع اگر پیش‌بینی کردن مأموریت تمام علوم نباشد، بخش عمده فلسفه هر علم است.

هرچه آینده پیش‌بینی ناپذیرتر باشد آینده‌پژوهی ضروری‌تر است

رئیس انجمن آینده‌نگری ایران با تأکید بر اینکه هرچه آینده پیش‌بینی ناپذیرتر باشد آینده‌پژوهی ضروری‌تر است، تصریح کرد: بنابراین از شرکت‌های بزرگ و راهبر گرفته تا بنگاه‌های کوچک و متوسط باید از روش‌های آینده‌پژوهانه استفاده کنند و شاید این آینده‌پژوهی‌ها و استراتژی‌ها، راه نجات شرکت ما و حلقه مفقوده تجارت‌مان در عصر عدم قطعیت باشد. برای مثال پروژه هزاره سازمان ملل هر سال با بهره‌گیری از 400 پژوهشگر تراز اول دنیا یک گزارش منتشر می‌کند که استفاده از آن رایگان و مطالعه آن برای هر مدیری ضروری است.

وی ضرورت آینده‌نگاری را کسب بینش از پیش رو دانست و گفت: مدیران امروزی باید عینکی با سه دید بر چشم داشته باشند؛ گذشته‌نگاری با دید تحلیلی، اینک‌نگاری با دید انتقادی و آینده‌نگاری با دید تفسیری. برای اینکه شهروند جهانی باشیم به چند شیوه تفکر، چند نوع سواد از جمله سواد ارتباطی و سواد رسانه‌ای که یونسکو اعلام می‌کند و انواع مهارت نیاز داریم. مجمع جهانی اقتصاد هر پنج سال یک‌بار فهرستی از 10 مهارت موردنیاز مدیران موفق را به‌روزرسانی و منتشر می‌کند و حل مسائل پیچیده یکی از مهارت‌هایی است که هنوز در این فهرست وجود دارد. همچنین یک مدیر باید بتواند به‌جای روندها که پیش‌بینی‌پذیر هستند، رویدادها را که پیش‌بینی‌ناپذیر هستند مدیریت کند.

خزایی با بیان اینکه بیشتر افراد واقعیت را آن‌طور که هست نمی‌بینند، اضافه کرد: بنابراین افراد بر اساس آبشخورهای فکری و تجارب خود تصمیمات متفاوتی می‌گیرند. علم مدیریتی که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود نیز بسیار قدیمی است و به همین دلیل سازمان‌ها دچار سندرم‌هایی هستند که خودشان نمی‌بینند. از طرف دیگر آینده یک هدف متحرک است نه ثابت؛ بنابراین پیش‌بینی‌هایی که حاصل از شهود یا استنتاج باشد، به دلیل اینکه شوک‌ها و شگفتی‌ها را در نظر نمی‌گیرد قابل‌اتکا نیست. پس در هنگام تصمیم‌گیری‌ها، ادارک ما از واقعیت مهم‌تر از خود واقعیت است.

عدم قطعیت را در کانون استدلال‌های خود قرار دهید

پدر آینده‌پژوهی ایران با بیان اینکه حداقل یک‌چهارم روش‌های آینده‌پژوهانه استفاده از روش‌های خرد جمعی و مشارکت ‌است، گفت: متأسفانه در کشورمان در این امر ضعیف هستیم. از طرف دیگر، باید عدم قطعیت را در کانون استدلال‌های خود قرار دهیم. عوامل زیادی بر اقتصاد ایران اثر می‌گذارند و برای بررسی آینده اقتصاد باید هرکدام را بررسی کنیم.

وی آینده‌نگاری را شامل مراحلی از جمله Discover، Explore، Map و Creat دانست و بیان کرد: نقد تغییرات، ترسیم دستاوردهای مختلف، بصری‌سازی آینده مطلوب و سازماندهی و اقدام برای خلق آینده نیز باید انجام شود. همچنین آینده‌نگاری باید به پنج پرسش پاسخ دهد؛ چه اتفاقاتی دارد می‌افتد، به نظر می‌رسد چه اتفاقی دارد می‌افتد، این یعنی چه، تصویر آینده چیست و الان باید چه کنیم؟ در واقع باید بفهمیم باید چه کاری را چگونه انجام دهیم.

خزایی در پایان به برخی مصادیق درباره آینده ایران، خاورمیانه و جهان اشاره کرد و به سوالات شرکت‌‌کنندگان نیز پاسخ گفت.

بهمن راعی/ اصفهان