امنیت فضای سایبری تنها وظیفه پلیس نیست
رکنا: /تا یکی – دو دهه قبل کلاهبرداری و سرقت نیازمند برنامه‌ریزی، دسترسی به ابزار و امکانات خاص، زمان کافی و نیروی فیزیکی بود. اما حالا با مرور زمان، کار برای کلاهبرداران آسانتر شده است؛ یک فنجان قهوه، یک لپ تاپ و یک خط اینترنت کافی است تا کلاهبرداران و سودجویان در کوتاه‌ترین زمان با انواع و اقسام ترفندها و روش‌های نوین و همین‌طور سوء‌استفاده از ناآگاهی کاربران به منافع بسیاری دست پیدا کنند.
حالا دیگر مقابله با مجرمان فضای سایبری، کار آسانی نیست بویژه آنکه بسیاری از آنها تبحر و تخصص خاصی در پنهان‌سازی هویت و به اصطلاح «آی پی» خود دارند و با ابزارهای مختلف و مهارت در فضای سایبری، عملکردشان را از چشمان پلیس، مخفی می‌کنند.حتی محدوده و جغرافیای سودجویان و کلاهبرداران فضای سایبری معطوف و متمرکز به کلانشهرها نیست و شهرهای کوچک هم از این گزند در امان نیستند.چندی قبل سرهنگ محمد اقبالی - رئیس پلیس Police فتای استان البرز- میهمان گروه حوادث Accidents روزنامه ایران شد تا در خصوص جرایم سایبری، عملکرد پلیس فتا و به طور کلی اهداف این مجموعه گفت‌و‌گویی با ایشان انجام دهیم که در ادامه می‌خوانید:
در ابتدا بفرمایید که تعریف شما از پلیس فتا چیست و چه کارکردی دارد؟
پلیس فتا یکی از پلیس‌های دانش بنیان در عصر حاضر است. در واقع به‌جرایمی که توسط قانونگذار جرم Crime انگاری شده است و در فضای سایبری رخ می‌دهد رسیدگی می‌کند. بخش اعظم کارکرد پلیس فتا در حوزه پلیس پیشگیری صورت می‌گیرد، این مهم‌ترین رویکرد پلیس فتا است. ایجاد امنیت و کاهش مخاطرات برای فعالیت‌های علمی، اقتصادی، اجتماعی در جامعه اطلاعاتی، حفاظتی و صیانت از هویت دینی و ملی و مراقبت و پایش از فضای تولید و تبادل اطلاعات از مهم‌ترین وظایف پلیس فتا است. آموزش مردم از سوی کارشناسان پلیس فتا از جمله اقدام‌های این مجموعه است. به اعتقاد ما آموزش و پیشگیری بسیار مهم است ونقش بسزایی در کاهش جرایم فضای مجازی دارد.
میانگین کشف جرایم در فضای سایبری در استان البرز چقدر است؟
به‌طور کلی کشف جرایم استان به استان و باتوجه به شرایط مختلف متفاوت است. این میزان در استان البرز شش تا هشت روز است. پلیس فتای البرز با بهره‌مندی از خبره‌ترین و تحصیلکرده‌ترین افسران حوزه آی‌تی در کشف جرایم بسیار موفق و مؤثر عمل کرده است.
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در پلیس فتای البرز با آن دست به گریبان هستید، چیست؟
سوء‌استفاده از عکس‌های کاربران در فضای مجازی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین معضلاتی است که با وجود هشدارهای متعدد بازهم با آن روبه‌رو هستیم. متأسفانه افراد در فضای مجازی کمتر آینده نگری می‌کنند و بر این باورند که ما با دوستان و مرتبطان‌مان تا ابد روابط حسنه‌ای داریم بنابراین با اطمینان کامل اسرار و عکس‌های خصوصی‌شان را با هم به اشتراک می‌گذارند. اما همین روابط وقتی به نقطه کوری می‌رسد و تنشی بر آن تأثیر می‌گذارد، مطالب و عکس‌های خصوصی به اشتراک گذاشته شده به‌عنوان یک ابزار تهدید مورد استفاده طرفین قرار می‌گیرد. کاربری که زیباترین عکس خود را به‌عنوان عکس پروفایلش استفاده می‌کند خواسته یا ناخواسته عاملی برای تحریک سودجویان می‌شود. این افراد بتدریج وارد حریم خصوصی وی در فضای مجازی شده و با سرقت فیلم‌ها و عکس‌های شخصی درصدد اخاذی برمی‌آیند که امروزه بیشتر پرونده‌های پلیس فتا مربوط به همین شکایت‌هاست.
این مسأله مستلزم پیشگیری است و پیشگیری هم منوط بر آگاهی. آیا در این مقوله برنامه جامعی داشته‌اید؟
همانطوری که اشاره کردید؛ پیشگیری در عرصه جرایم سایبری افقی برای سرمایه‌گذاری در آینده است. هرچقدر آگاهی و اطلاع‌رسانی در این حوزه بیشتر باشد به مراتب مخاطرات و تهدید در این فضا کاهش می‌یابد.
در حال حاضر اشخاص با خرید یک گوشی و نصب چند اپلیکیشن و خرید یک بسته اینترنتی ناآگاهانه در هر فضایی ورود می‌کنند و براحتی هم خام پیام‌های افراد شیاد می‌شوند تا آنجا که حتی براحتی مطالب و عکس‌های‌شان را به اشتراک می‌گذارند و اسرارشان را بازگو می‌کنند غافل از اینکه طرف مقابل یک شیاد، سودجو یا کلاهبردار است. از این‌رو اصلاح فکری و عملی این مسیر علاوه بر فرهنگسازی، نیازمند افزایش آگاهی و دانش بهره‌مندی از فضای سایبری است.
به‌طور قطع آموزش از سنین کودکی و نوجوانی نقش بسزایی در ایجاد فرهنگسازی و به روز کردن دانش استفاده از فضای مجازی دارد. شما در حیطه جغرافیایی استان البرز چه تدابیری برای تحقق این امر اندیشیده‌اید؟
پلیس فتای استان البرز با توجه به اهمیت این موضوع طرح‌های مختلفی را در سطح مدارس و دانشگاه‌ها اجرایی کرده است اما متأسفانه در این مبحث تاکنون به شرایط دلخواه نرسیده‌ایم و خلأهای بسیاری دیده می‌شود. البته در این مسیر نمی‌توان از نقش رسانه‌ها هم گذر کرد چراکه رسانه به‌عنوان ابزاری قدرتمند می‌تواند در مقوله فرهنگسازی بسیار مؤثر واقع شود. تدریس کارشناسان به گروه‌های مختلف شهروندان هم از جمله اقدام‌های دیگر پلیس فتای البرز است.
به نظر می‌رسد پلیس فتا در همه زمینه‌ها نظارت کامل را ندارد چه بسا شاهد آن هستیم که بسیاری از سایت‌های فروش مواد مخدر Drugs و مشروبات الکلی براحتی فعالیت می‌کنند. به‌طور حتم بخشی از این فعالان هم در استان البرز مشغول هستند.
فضای مجازی یک فضای غیرحقیقی بدون مرز جغرافیایی است. این فضا به هیچ عنوان قابل قیاس با فضای حقیقی نیست و در بسیاری از مواقع هم مجرمان اصلی فعال در این سایت‌ها و شبکه‌های مجازی در خارج از مرزهای جغرافیایی کشور دست به اقدام‌هایی خلاف قانون Law می‌زنند. با این حال پلیس فتا با جدیت و بهره‌مندی از همه ظرفیت‌هایش کار نظارت و رصد بر این سایت‌ها را دنبال و در صورت امکان هم با گردانندگان آن برخورد می‌کند. اما مبارزه و مقابله با چنین مجرمانی تنها کار پلیس نیست بلکه همه آحاد مردم، نهادها و سازمان‌های دیگر در تحقق این امر باید تلاش کنند. اگرچه پلیس فتا سعی کرده درهمه زمینه‌های جرم در فضای مجازی اعم از مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ورود کند اما به اعتقاد من پیشگیری وآموزش بسیار مهم است وهمه مردم باید با آموزش کافی وفرهنگسازی در این زمینه فضای امن را مهیا کنند.
در حال حاضر مهم‌ترین جرایمی که فضای سایبری را تهدید می‌کند، چیست؟
به‌طور کلی در مقابل هر چیزی که پدافند نداشته باشیم، ضربه خواهیم خورد و برای‌مان تهدید محسوب می‌شود. اما اکنون برداشت غیرمجاز از حساب کاربران در صدر جرایم سایبری قرار دارد و پس از آن هم هتک حیثیت اجتماعی و کلاهبرداری رایانه‌ای در مراحل بعدی قرار دارد که البته علت اصلی بسیاری از کلاهبرداری‌ها ریشه در همان بحث ناآگاهی و اطلاعات پایین کاربران دارد.
هرگاه همکاران شما در پلیس فتا فردی را دستگیر کنند که از عکس‌های یک فرد سوء‌استفاده یا اخاذی کرده، بلافاصله به‌دنبال انتشار اخبار متعدد می‌روند و آن را یک موفقیت بزرگ می‌دانند حال آنکه بسیاری از هکرها و کلاهبرداران و فروشندگان کالاهای تقلبی در حال فعالیت هستند و در دستگیری آنها خیلی موفق عمل نشده است. به تعبیر دیگر چرا مأموریت‌های کوچک پلیس با بزرگنمایی تبدیل به یک کار عظیم می‌شود و از آن سو با ظرفیت‌هایی که پلیس فتا دارد نمی‌توانیم به جایی برسیم که همه به این باور برسند که پلیس فتا به ایده آل‌ترین حالت ممکن در کشف جرایم رسیده است؟ چرا در دستگیری مجرمان سایبری تا این حد ناکام هستید؟
سؤال شما در واقع مجموعه‌ای از سؤالات کنکور است. در واقع این موضوع صرفاً به بخش‌های دولتی بر نمی‌گردد... بسیاری از مردم جامعه افکار اشتباهی در خصوص فعالیت در فضای مجازی دارند و به‌دنبال آن هستند تا با تهیه یک گوشی و اپلیکیشن خاص در فضای مجازی فعالیت امنی داشته باشند. اما تحقیقات ما نشان می‌دهد که اغلب فریب خوردگان و متضرران فضای مجازی با پای خودشان وارد فضای کلاهبرداری و سوء‌استفاده شده‌اند. بعد هم که از آنها کلاهبرداری شد همه جا جار می‌زنند که امنیت نیست! براساس مطالعاتی که صورت گرفته است 40 درصد جرایمی که رخ می‌دهد خود قربانی یا مالباخته مقصر است. او دانسته یا نادانسته با در اختیار قرار دادن اطلاعات به مجرمان سایبری زمینه جرم را فراهم می‌کند. در بحث فیشینگ یا درگاه‌های جعلی، در بحث موضوعات همسر و دوستیابی کاربر به خاطر همان ناآگاهی و کم دانستن خودش اطلاعات محرمانه‌اش را در اختیار فرد سودجو قرار می‌دهد، بنابراین نباید همه تقصیرها را به گردن پلیس بیندازیم و بگوییم عملکرد ایده آل نیست. به اعتقاد من هیچ کمیتی به طور صددرصد نیست و در فضایی که جرایم سایبری روزبه‌روز و لحظه‌به‌لحظه در حال تغییر شکل است، کار دشوارتر می‌شود. در فضای حقیقی ما در یک سال تغییر محسوسی را در ماهیت جرایم نمی‌بینیم اما در فضای مجازی هر سه ماه و 10 روز ماهیت انواع جرایم تغییر می‌کند، پس جا دارد که وقتی قرار است به ایده آل‌ها برسیم این معیارها را هم در نظر داشته باشیم. متأسفانه اغلب کاربران در کشور ما از سیستم‌های امنیتی در رایانه و گوشی خود آگاهی کاملی ندارند و فکر می‌کنند که گوشی یا تبلت همراه‌شان وسیله ذخیره دیتا و اطلاعات است حال آنکه این ابزارها تنها وسیله انتقال دیتا هستند و نمی‌توان از آن به‌عنوان یک ذخیره‌کننده استفاده کرد. در بسیاری از پرونده‌ها می‌بینیم که کاربران فریب خورده هیچگاه به این مسأله فکر نکرده‌اند که اگر گوشی یا تبلت و رایانه‌شان سرقت شود چقدر می‌تواند به اطلاعات‌شان آسیب بزند و مورد سوء‌استفاده قرار گیرد. بعد نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که آمار سودجویی و کلاهبرداری کاهش پیدا کند. چندی پیش یکی از استادان دانشگاه که مورد سوء‌استفاده و کلاهبرداری قرار گرفته بود به ما مراجعه کرد و ما پس از آنکه او را با سیستم‌های امنیتی گوشی‌اش آشنا کردیم متوجه شد که اشتباه اصلی را خود او مرتکب شده و فضا را برای سودجویان ایجاد کرده است. مردم علاوه بر مراقبت آگاهی‌شان را هم افزایش دهند. بنابراین نمی‌توان همه تنها انتظارشان ایجاد فضایی امن از سوی پلیس باشد.
اگر دقت کرده باشید از ابتدای مصاحبه تا حالا به‌زعم شما مردم بیشترین سهم را در بروز مشکلات و تخلفات داشته‌اند. این رویکرد نشان دهنده ضعف پلیس نیست؟ در حوزه‌های دیگر هم ما شاهد این نوع نگرش هستیم. مثلاً آمار تصادفات در جاده‌های برون شهری افزایش پیدا می‌کند اما مسئولان مرتبط در پلیس مدام بر طبل تخلفات مردمی می‌کوبند اما ما هیچگاه از مسئولی در اداره پلیس نشنیده‌ایم که در یک مسأله پلیس را به‌خاطر کم کاری یا سهل‌انگاری در وظایف مقصر بداند. این نوع نگرش استتار ضعف‌ها نیست؟ مشکلات فرهنگی و آموزشی به‌طور حتم وجود دارد اما جز مقصر دانستن مردم و در حوزه شما کاربران، برنامه‌ای هم دارید؟ شما در صحبت‌های‌تان گفتید که در 40 درصد مواقع مردم خود خطاکار هستند، برای 60 درصد مابقی چه کرده‌اید؟
در این راستا از طریق آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها اقدام کرده‌ایم اما باتوجه به اهمیت موضوع همه دستگاه‌ها باید در زمینه پیشگیری از جرایم بخصوص در فضای سایبری اقدام کنند. اما مردم هم باید بیاموزند که چطور می‌توانند امنیت خود را در فضای سایبری افزایش دهند. البته کارشناسان ما با تهیه فیلم‌های متعدد آموزشی واطلاع‌رسانی فراگیر تلاش کرده‌اند تا گام‌های مثبتی را بردارند. به‌عنوان مثال با تعاملی که با دستگاه قضایی در استان البرز داشته‌ایم، توانسته‌ایم طرح آموزش به زوجین قبل از ازدواج را طراحی کنیم که نقش قابل توجهی در کاهش طلاق داشته است.
به‌زعم شما بحث آگاهی و اطلاع‌رسانی مسأله بسیار مهمی در کاهش جرایم است اما همکاران شما برای انتشار اخبار آنقدر حساسیت دارند که به سختی حاضر می‌شوند خبری را در اختیار رسانه‌ها قرار دهند. با این وضعیت چگونه باید با شگردها آشنا شد و اطلاع‌رسانی کرد؟ آیا پلیس وقت آن را دارد که یک به یک به شهروندان اطلاع‌رسانی کند؟
مشکل بزرگی که در بحث اطلاع‌رسانی وجود دارد این است که نمی‌توان شگردهای پلیسی را در فضای رسانه اطلاع‌رسانی کرد. این موضوع در هیچ جای دنیا انجام نمی‌شود چون باعث افزایش ارتکاب جرم وافزایش اطلاعات مجرمان سایبری می‌شود.
با وجود اینکه اشاره کردید که جرایم در فضای سایبری در هر سه ماه و 10 روز تغییر می‌کند، محرمانه نگه داشتن آن خیلی تأثیری در کاهش یا افزایش جرایم ندارد.
کشف جرم در هر پرونده‌ای متفاوت است و به‌طور قطع نمی‌توان گفت دو پرونده صد درصد باهم شباهت دارند. یک عبارتی در جرم شناسی وجود دارد که هیچ پرونده‌ای صد درصد با پرونده دیگر شباهت ندارد. با این حال معذوریت‌هایی وجود دارد که ممکن است با انتشار اخبار و شیوه‌های کلاهبرداری بستر سودجویی برای افراد مستعد فراهم شود.
به‌عنوان یکی از رؤسای پلیس فتا قوانین جرایم سایبری را تا چه اندازه‌ای بازدارنده می‌دانید؟
اساساً تنبیه در کنار آگاهی و هشدار بسیار اهمیت دارد. در بسیاری از جرایم هزینه مجازات پایین‌تر از هزینه جرم است. مجازات زمانی کارساز است که بازدارندگی ایجاد کند. مجرمی که پس از مجازات بار دیگر مرتکب جرم می‌شود، نشان دهنده آن است که قوانین مرتبط با آن جرم نیازمند بازنگری است. خوشبختانه با توجه به تعاملاتی که پلیس فتا و دستگاه قضایی و قضات استان البرز داشته و دارد، تلاش کرده‌ایم تا مجرمان سایبری بدرستی مجازات شوند. ما در نشست‌های متعدد مشکلات این فضا را مطرح کرده‌ایم با این حال به نظر می‌رسد که برخی از قوانین که بازدارندگی لازم را ندارند، باید بازنگری شوند.
شنیده شده که پلیس فتا با برخی از هکرها پس از دستگیری در جهت کشف جرایم همکاری می‌کند، آیا در استان البرز هم شما با هکرها همکاری داشته‌اید؟
تاکنون در استان البرز چنین چیزی نداشته‌ایم اما اگر قصد این کار را هم داشته باشیم قطعاً باید ضوابط آن را رعایت کنیم. یک هکر که پیش‌تر دست به جرایمی زده است قابل اعتماد نیست اما می‌توان با همراهی افسران متخصص از آنها استفاده کرد.خواندنی های رکنا را در اینستاگرام دنبال کنید
ارسال نظر