تغییرات اقلیمی، تهدیدی جدی برای امنیت ملی / فرصتی طلایی برای ایران تا رهبر تحول صنعت انرژی منطقه شود

 به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، انرژی های تجدیدپذیر انرژی مشتق شده از منابع طبیعی است که با سرعت بیشتری نسبت به مصرف آن ها دوباره پر می شوند. به عنوان مثال، نور خورشید و باد منابعی هستند که دائماً در حال تکمیل شدن هستند. منابع انرژی تجدیدپذیر فراوان و در اطراف ما هستند.

سوخت های فسیلی - زغال سنگ، نفت و گاز - از سوی دیگر، منابع تجدید ناپذیری هستند که صدها میلیون سال طول می کشد تا شکل بگیرند. سوخت‌های فسیلی وقتی برای تولید انرژی سوزانده می‌شوند، باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای مضر مانند دی اکسید کربن می‌شوند.

تولید انرژی های تجدیدپذیر نسبت به سوزاندن سوخت های فسیلی انتشار بسیار کمتری ایجاد می کند. انتقال از سوخت‌های فسیلی، که در حال حاضر سهم عمده انتشار گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند، به انرژی‌های تجدیدپذیر برای مقابله با بحران آب و هوا کلیدی است.

انرژی خورشیدی فراوان ترین منابع انرژی است. سرعت رهگیری انرژی خورشیدی توسط زمین حدود 10000 برابر بیشتر از میزان مصرف انرژی بشر است.

اگرچه همه کشورها به یک اندازه از انرژی خورشیدی برخوردار نیستند اما  سهم قابل توجهی در ترکیب انرژی از انرژی مستقیم خورشیدی برای هر کشوری امکان پذیر است. هزینه تولید پنل های خورشیدی در دهه گذشته به شدت کاهش یافته است و آنها را نه تنها مقرون به صرفه بلکه اغلب ارزان ترین شکل برق کرده است. پنل‌های خورشیدی تقریباً 30 سال عمر می‌کنند. گفتنی است،انرژی‌های تجدیدپذیر سه برابر بیشتر از سوخت‌های فسیلی شغل ایجاد می‌کنند.

جایگزینی انرژی‌های تجدید پذیر به دلیل کمبود سوخت های  فسیلی نیست

و اما ایران با داشتن منابع گسترده سوخت فسیلی چرا باید به سمت انرژی تجدید پذیر برود. چه سودی برای ایران دارد و اگر ایران حرکت خود به سمت تولید و تجهیز شدن به انرژی تجدید پذیر نرود در آینده نزدیک چه وضعیت برای کشور ایجاد خواهد شد. پاسخ این سوالات در کنار اینکه پتانسیل تولید انرژی تجدیدپذیر در ایران تا چه میزان است و برای قدرتمند شدن در دنیای انرژی تجدید پذیر با دارا بودن پتانسیل ها چه اقداماتی باید انجام دهد و از چه متخصصانی استفاده کند را با مهندس افشین صالحیان استراتژیست ارشد شبکه برق Southwest Power Pool به گفت و گو پرداختیم و او اینگونه به رکنا گفت که در ادامه می خوانید:

انباشت گازهای گلخانه ای در جو زمین سبب تغییرات اقلیمی در جهان شده است

افشین صالحیان- استراتژیست ارشد شبکه برق در پاسخ به این سوال که چرا اصلا انرژی تجدید پذیر وقتی هنوز منابع انرژی های فسیلی در جهان وجود دارد چنین گفت: جایگزین کردن انرژی‌های تجدید پذیر با منابع سوخت های فسیلی به هیچ وجه به دلیل کمبود سوخت های  فسیلی نیست. شواهد علمی بیشماری در سی سال اخیر جمع آوری شده است که بدون هیچ تردیدی اثبات می کند که تولید و انباشت گازهای گلخانه ای در جو زمین سبب تغییرات اقلیمی در جهان شده است. قبل از انقلاب صنعتی از هر یک میلیون مولکول هوا فقط ۲۸۳ مولکول دی اکسید کربن وجود داشت. در سال ۲۰۱۸ مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی سازمان ملل اعلام کرد که  میزان مولکول های دی اکسید کربن در هوا باید کمتر از ۴۸۵ مولکول در یک میلیون مولکول باقی بمانند تا تغییرات اقلیمی قابل کنترل باشند. مشکل اینجاست که ما مدت کوتاهی است که از این مرز رد شده ایم و میزان مولکول های دی اکسید کربن در هوا به ۵۰۰ مولکول در یک میلیون مولکول هوا رسیده اند.

تلاش جهانی برای متوقف کردن روند رشد دی اکسید کربن در هوا در دو سال پیش شدت گرفته است. از این میزان ۴۱ درصد گاز دی اکسید کربن تولید شده در جهان توسط صنعت انرژی تولید می شود. صنعت انرژی در جهان تولید کننده ۲۴ میلیارد تن دی اکسید کربن است که بزرگ‌ترین آلوده کننده گازهای گلخانه ای است.

ایران بعنوان یکی از 20کشور تولید کننده گازهای گلخانه ای هنوز اقدام شایانی انجام نداده است

جهان نیاز دارد که میزان تولید دی اکسید کربن صنعت انرژی را ۲۱ میلیارد تن در سال کاهش دهد. این کاهش فقط با جایگزین کردن منابع انرژی سوخت فسیلی با انرژی‌های تجدید پذیر انجام می شود. این کاهش، کاهشی بزرگ است که در مدتی کوتاه باید انجام شود. مهم‌ترین قدم این است که کشورهای بزرگ تولید کننده گازهای گلخانه ای این جایگزینی را سرعت بخشند. آمریکا، چین، آلمان، ایتالیا، بریتانیا، ژاپن از جمله بزرگ‌ترین تولید کنندگان گازهای گلخانه ای هستند که از حدود بیست سال پیش با سرمایه گذاری هنگفت و سیاست های تشویقی بسرعت در حال این جایگزینی هستند.

تغییرات اقلیمی یک تهدید امنیت ملی جدی قلمداد می شوند

ایران بعنوان یکی از بیست کشور بزرگ تولید کننده گازهای گلخانه ای در جهان هنوز اقدام شایانی در این جهت انجام نداده است. ایران به نسبت تولید گازهای گلخانه ای باید سریعا به فکر این جایگزینی باشد چرا که این تلاش یک تلاش جهانی است و هیچ کشوری به تنهایی قادر به کاهش میزان گازهای گلخانه ای تا حد مورد نیاز نخواهد بود.

استراتژیست ارشد شبکه برق ایرانی که اکنون ساکن آمریکا است در مورد اینکه بی توجهی امروز به سرمایه گذاری جدی و تخصصی در حوزه انرژی های تجدید پذیر  تا ده سال آینده چه ضربات مالی و محیط زیستی و اجتماعی را برای ایران ایجاد خواهد کرد چنین بیان داشت:  آماری از میزان خسارت در ایران در دست نیست ولی برای درک بزرگی خسارات مالی می‌شود به کشورهای دیگر که این آمار را جمع آوری می کنند رجوع کرد. بعنوان مثال خسارات ناشی از وقایع طبیعی که به سبب تغییرات اقلیمی در پنج سال پیش در آمریکا رخ داده است بالغ بر ۷۵۰ میلیارد دلار می‌شود. میزان خسارات مالی تغییرات اقلیمی بسیار بزرگ‌تر از انجام دادن تغییراتی است که سبب توقف تغییرات اقلیمی می‌شوند. به عبارت دیگر هزینه بی تصمیمی و عدم اقدام بسیار بالاتر است. ضربات زیست محیطی این تغییرات به شکل وقایع طبیعی ای که با شدت بیشتر و با تواتر بالاتر رخ می دهند خود را نشان می دهند. شدت، مدت و تعداد بارندگی‌های سیل آسا، خشکسالی ها، تغییرات دمایی غیرمنتظره ، همه و همه تهدید کننده حیات محیط زیست هستند. این تغییرات برای جوامع بشری به شکل مهاجرت های گسترده، کمبود منابع غذایی و آب آشامیدنی خود را نشان می دهند. مهاجرت های مربوط به تغییرات اقلیمی در حال حاضر در برخی نقاط جهان رصد شده است. اگر برنامه جدی ای برای مقابله با تغییرات اقلیمی وجود نداشته باشد این مهاجرت ها و کمبودها می توانند تهدید کننده امنیت ملی به شکل تخاصمات منطقه ای و بین المللی و حتی نا آرامی های داخلی باشند. در بسیاری از کشورهای جهان تغییرات اقلیمی یک تهدید امنیت ملی جدی قلمداد می شوند که البته با تدبیر مناسب و علمی قابل مدیریت هستند.

لزوم تصویب قوانین فوری برای مقابله با تغییرات اقلیمی در مجلس

افشین صالحیان- استراتژیست ارشد شبکه برق در مورد اینکه قوانین فوری که مجلس ایران  باید برای حرکت با سرعت کشور به سمت انرژی های  تجدید پذیر تصویب کند چه قوانینی باید باشد اینگونه پیشنهاد داد:  این قوانین باید در دو مسیر موازی تدوین شوند. اول قوانین تشویق کننده برای ایجاد نیروگاه های انرژی تجدید پذیر و دوم قوانین محدود کننده برای استفاده از انرژی‌های فسیلی. ایران به سبب داشتن منابع وسیع سوخت های فسیلی و گسترش آنها در بیش از صد سال گذشته دچار اعتیاد به سوخت های فسیلی شده است. منابع وسیع و ارزان سوخت های فسیلی در کشور، اینرسی تغییر را بسیار دشوار می کند. قدم های کوچک ولی سریع امکان انجام تغییرات بزرگ را در زمان باقیمانده به کشور می دهد.

در کوتاه مدت مجلس می تواند راه سرمایه گذاری خارجی را هموار کند. البته سرمایه گذاری خارجی شرایطی را نیاز دارد که خارج از این بحث است. در ایران نیروگاه های خصوصی به دلیل محدودیت های قانونی تجربه خیلی موفقی نبوده اند ولی اگر از جنبه دیگری به مساله نگاه کنیم اختیارات وسیع ارگان‌های دولتی و وزارتخانه ها در برنامه ریزی و ساخت نیروگاه های انرژی تجدید پذیر می تواند یک نقطه قوت در سرعت دادن به جایگزینی انرژی‌های تجدید پذیر با انرژی‌ سوخت های فسیلی باشد. در حال حاضر قیمت ساخت نیروگاه های انرژی تجدید پذیر در جهان ارزان‌تر از ساخت نیروگاه های سوخت فسیلی است. قانون گزاران کشور با توجه به این نکته برای تخصیص بودجه به بخش انرژی انعطاف پذیری بیشتری برای سرعت دادن به گسترش انرژی‌های تجدید پذیر دارند.

ایران یکی از غنی ترین کشورهای جهان در زمینه انرژی‌های تجدید پذیر است

افشین صالحیان در مورد اینکه ایران در فضای انرژی های تجدید پذیر (خورشیدی، بادی) چه میزان پتانسیل دارد و اگر به تولید برسد تا چه میزان توان صادرات خواهد داشت بیان کرد: صادرات برق از انرژی‌های تجدید پذیر ممکن است در حال حاضر کمی بلند پروازانه باشد چون زیرساخت‌هایی نیاز دارد که هنوز در کشور مهیا نیست. اجازه دهید فقط به بخش پتانسیل ها بپردازیم. ایران بطور متوسط ۳۰۰ روز آفتابی در سال دارد و میزان شدت تشعشعات خورشیدی در برخی نقاط کشور خصوصا در نقاط مرکزی و جنوبی از غنی ترین تشعشعات خورشیدی در جهان است.

میزان پیک انرژی برق در ایران حدود ۶۵ هزار مگا وات است. مطالعات آکادمیک نشان می دهد پتانسیل انرژی بادی در کشور بیش از ۵۵۰ هزار مگا وات و انرژی خورشیدی حدود ۱۵ میلیون مگاوات است. ایران یکی از غنی ترین کشورهای جهان در زمینه انرژی‌های تجدید پذیر است. با جایگزینی انرژی‌های تجدید پذیر با سوخت های فسیلی ایران می تواند یک بازیگر مهم منطقه ای در بخش انرژی باقی بماند. خصوصا با کاهش اهمیت نفت و تقاضا برای سوختهای فسیلی در طی بیست تا سی سال آینده، انرژی‌های تجدید پذیر جایگاه ایران را بعنوان یک تولید کننده غنی انرژی‌های تجدید پذیر در منطقه مستحکم خواهند کرد.

فرصتی استثنایی برای محرومیت زدایی از مناطق محروم با انرژی های تجدید پذیر

وی در مورد اینکه انرژی های تجدید پذیر تا چه حدی در راستای اهداف توسعه پایدار می تواند موثر باشد گفت: بدون انرژی‌های تجدید پذیر در جهان پیش رو توسعه پایدار امکان پذیر نخواهد بود. اگر تصور کنیم که منابع سرشار سوخت فسیلی در آینده به توسعه کشور کمک خواهند کرد بطور حتم تحولات جاری جهان را بخوبی درک نکرده ایم. انرژی‌های تجدید پذیر ارزان‌ترین منابع شناخته شده انرژی در جهان هستند. باد و تشعشعات خورشیدی رایگان هستند. با منابع تمام نشدنی انرژی بادی و خورشیدی، امکان توسعه صنعتی با هزینه ای بسیار کمتر بیش از هر زمان دیگری در تاریخ کشور دست یافتنی شده است. این فرصتی استثنایی برای کشور برای محرومیت زدایی از مناطق محروم و دور افتاده است فرصتی که اگر درست استفاده شود کشور را با یک جهش به مسیر توسعه باز خواهد گرداند.  

تصمیم گیران استراتژیک کشور در نقطه ای هستند که بسیار برای کشور حساس است

افشین صالحیان در مورد اینکه در شرایط تحریم و اقتصاد فعلی ایران، دولت تا چه حد می تواند سرمایه گذاری برای توسعه انرژی های تجدید پذیر داشته باشد اینگونه توضیح داد: همانند هر سرمایه گذاری دیگری، شرایط اقتصادی کشور باید برای چنین تحولی در صنعت انرژی مهیا باشد. نرخ تورم بالا، ریسک بالای سرمایه گذاری، عدم وجود قوانین حمایتی از سرمایه گذاری خارجی همه از موانع این دگر دیسی در صنعت انرژی کشور هستند. تحریم ها هم بطور مستقیم و هم بطور غیرمستقیم مانع این ایجاد این تحول در صنعت انرژی کشور هستند. تصمیم گیران استراتژیک کشور در نقطه ای از تصمیم گیری هستند که بسیار برای کشور حساس است. ادامه تحریم ها و یا احتمالا سخت تر شدن آنها که مانع تحول و گسترش صنعت انرژی کشور است و یا رفع تحریم ها و هموار کردن مسیر تحول صنعت انرژی و بدنبال آن ارائه خدمات بهتر به شهروندان.

کشورهای صنعتی بیشترین تقصیر در ایجاد بحران کنونی را داشته اند

جوابی که اکثریت ناآگاهان وقتی در خصوص انرژی های تجدید پذیر و لزوم توسعه آن در کشور بیان می کنند این است که کشورهای غربی، سال ها گازهای گلخانه ای تولید کردند و توسعه یافتند و حال می خواهند در ادامه همان مسیر توسعه،کشورهای دیگر را به سمت انرژی های تجدید پذیر خود بکشند در حالیکه متهم وضعیت فعلی خودشان هستند نظر شما چیست؟ درست است. کشورهای صنعتی بیشترین تقصیر در ایجاد بحران کنونی را داشته اند ولی بیشترین سهم در کاهش میزان گازهای گلخانه ای هم داشته اند. بعنوان مثال کالیفرنیا که خود به تنهایی پنجمین اقتصاد بزرگ جهان است برای اولین بار در ۳۰ آوریل امسال توانست صددرصد برق خود را از منابع تجدید پذیر انرژی تامین کند. این رکوردها دائما در حال جابجا شدن هستند و نشاندهنده تعهد کشورهای صنعتی به قطع استفاده از سوخت های فسیلی است.

با جایگزینی انرژی خورشیدی، برق ارزان‌تر برای شهروندان فراهم کنیم

ایران بدون اینکه کشوری صنعتی باشد یکی از بیست تولید کننده بزرگ گازهای گلخانه ای در جهان است. با این استدلال منتقدان، ایران می بایست به همان میزان که در آلودگی گازهای گلخانه ای نقش داشته برای توقف آن هم تلاش کند. این استدلال منتقدان گرچه صادقانه است ولی می تواند به ضرر کشور استفاده شود. اگر به هر مساله ای به عنوان بهانه ای برای تقابل با کشورهای دیگر نگاه کنیم، قطعا فرصت های زندگی بهتر برای شهروندان از دست خواهد رفت. من دوست دارم که از منظر دیگری به قضیه نگاه کنم. انرژی‌های تجدید پذیر در حال حاضر بسیار ارزان تر از انرژی‌های فسیلی هستند. انرژی‌های تجدید پذیر قابلیت ساخت و به بهره برداری رسیدن در طی چند هفته را دارند. آیا بهتر نیست که از این فرصت استفاده کنیم و مناطقی که در کشور در فقر انرژی بسر می برند با گسترش انرژی‌های تجدید پذیر سطح زندگی مردم آن منطقه را بالا ببریم؟ هزینه تولید برق از یک نیروگاه با سوخت فسیلی بیشتر از هزینه ساخت و بهره برداری یک نیروگاه خورشیدی است. آیا بهتر نیست با جایگزینی انرژی خورشیدی، برق ارزان‌تر برای شهروندان فراهم کنیم؟

جهان با یک بحران فوری روبروست،پیدا کردن مقصر و متهم چه سود

به نظرم در زمانی که جهان با یک بحران فوری روبروست تلاش برای پیدا کردن مقصر و متهم کار سازنده ای نخواهد بود. سرنوشت تمام بشریت در این بحران بهم گره خورده است. این بهترین فرصت برای کشور است که با منابع غنی انرژی تجدید پذیر رهبری خود را در تحول صنعت انرژی در منطقه به نمایش بگذارد و الگویی برای جهان باشد. بگذارید اینطور فکر کنیم که وجود منابع وسیع انرژی‌های تجدید پذیر هدیه ای برای مردم کشور است که توان بالا بردن سطح زندگی آنان را دارد. همچنان که نفت توانست استاندارد زندگی در کشور را در طی چند دهه بطرز قابل توجهی بالا ببرد. انرژی‌های تجدید پذیر توان بالاتری در ارتقا سطح زندگی مردم خواهد داشت چون از صدمات غیر قابل جبران به محیط زیست جلوگیری می کند. با استفاده وسیع از انرژی‌های تجدید پذیر و قطع تولید گازهای گلخانه ای در کشور، مردم ایران به سهم خود در نجات تمدن بشری از این بحران می توانند نقش ایفا کنند.

فقط دو عدد را به یاد بسپارید: ۵۹ و صفر

صالحیان تاثیر استفاده و گسترش انرژی های تجدید پذیر در مهار و کاهش تخریب های ناشی از تغییرات اقلیمی در ایران اینگونه برشمرد: فقط دو عدد را به یاد بسپارید: ۵۹ و صفر. این دو عدد نشاندهنده میزان تولید گازهای گلخانه ای در جهان در حال حاضر (۵۹ میلیارد تن) و هدفی که باید جهان به آن برسد :(صفر گیگا تن) در سال. از این میزان ۲۴ میلیارد تن توسط صنعت انرژی تولید می‌شود که ۴۱ درصد میزان کل است. در طی بیست تا سی سال آینده صنعت انرژی ای که بشر در طی صد و پنجاه سال گذشته ساخته است باید بطور اساسی متحول شود تا تولید گازهای گلخانه ای را متوقف کند.

باید بدانیم چگونه نخبگان را جذب کنیم

افشین صالحیان-استراتژیست ارشد شبکه برق در مورد اینکه کمبود چه متخصص ها و نیازهایی در ایران برای پیشبرد انرژی های تجدیدپذیر وجود دارد و این نیاز را باید چگونه تامین کرد چنین توضیح داد: ضعف تخصص همواره در طی صد سال گذشته یکی از مشکلات کشور بوده است. در کشورهای پیشرفته بجز تخصص‌های مهندسی، تخصص‌های زیست محیطی، هواشناسی، اقتصاد و سرمایه گزاری، حقوق و علوم ارتباطات از جمله تخصص‌هایی هستند که قطعا برای گسترش انرژی‌های تجدید پذیر استفاده می‌شوند. ولی تربیت نیروهای متخصص و از دست دادن آنها کشور را از چرخه  آشنای فرار مغزها که سالهاست کشور با آن درگیر است خارج نخواهد کرد. زمانی که بدانیم که چگونه می توانیم نخبگان را جذب کنیم آنزمان می توانیم بر روی نیازهای تخصصی کشور برنامه ریزی کنیم. کشور هنوز به آن مرحله نرسیده است.